تاریخچه مجموعه بازی‌های XCOM

اولین نکته‌ای که باید قبل از شروع بررسی تک‌تک قسمت‌ها به آن توجه کنیم، سیر تحول این بازی است. به این صورت که سری XCOM پس از نسخه اول که بسیار موفقیت آمیز بود، مسیر بسیار دشواری را در طی سالیان اخیر طی کرده است و در این میان بازی‌های زیادی با نام XCOM، توسط ناشران مختلف و در سبک‌های متفاوت ساخته شده که اکثرا هم ناموفق بوده‌اند. ولی دقیقا زمانی که هیچ کس انتظار یک بازی موفق از این سری را نداشت، قسمت‌های آخر بازی منتشر شدند که هم نظر مثبت منتقدان را جلب کرد و هم باعث آشتی دوباره طرفداران با سری XCOM شد. حال تک تک بازی‌های این سری و همچنین تغییراتی را که بازی با آنها مواجه شده، بررسی می‌کنیم.  

XCOM: UFO Defense

سازنده/ناشر: مایتوس گیمز/ مایکروپروس تاریخ انتشار: ۱۹۹۴ پلتفرم: DOS و Amiga سبک:تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی اولین بازی از سری XCOM، در سال ۱۹۹۴ با نام UFO Defense توسط دو برادر به نام‌های جولیان و نیک گالوپ که استودیوی مایتوس گیمز را تاسیس کرده بودند، برای سیستم‌عامل DOS و رایانه‌های Amiga منتشر شد. ناشر بازی هم شرکت مایکروپروس بود که توسط سید میر معروف اداره می‌شد. این بازی را خیلی از افراد، به عنوان دنباله‌ای برای بازی Laser Squad می‌دانند که در سال ۱۹۸۸ عرضه شده بود، ولی بر خلاف بازی مذکور، ایکس‌کام روایتگر داستان حمله آدم فضایی‌ها به زمین است که در آن سال‌ها طرفداران بسیاری داشت. شاید حتی در ابتدای عرضه این بازی، خود سازندگان هم انتظار موفقیت‌های چشم‌گیر آن را نداشتند. پس از شروع معمولی به دلیل ناشناخته بودن، کم کم افراد زیادی با بازی آشنا شدند و به همین دلیل هم UFO Defense با فروش چشم‌گیری روبرو شد و حتی در سال ۲۰۰۰ سایت مشهور IGN، آن را به عنوان بهترین بازی رایانه‌های‌شخصی معرفی کرد. این بازی که در سال ۱۹۹۵ برای کنسول پلی‌استیشن هم پورت شد، توانسته منبع الهام سازندگان بازی‌های زیادی باشد که از آن جمله می‌توان به Jagged Alliance، Diablo و Freedom Force اشاره کرد.  

XCOM: Terror from the Deep

سازنده/ناشر: مایکروپروس تاریخ انتشار: ۱۹۹۵ پلتفرم: DOS و Amiga سبک:تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی در سال ۱۹۹۵، مایکرو‌پروس که سود زیادی از قسمت اول بازی به دست آورده بود، در اقدامی عجولانه و در طی یک سال، توسط یک تیم داخلی و بدون دخالت سازندگان اصلی بازی در استودیوی مایتوس، قسمت دوم بازی را ارایه کرد. همین تصمیم باعث شد تا فضای کلی بازی دست‌خوش تغییرات زیادی شود که در همین راستا، آدم فضایی‌های قسمت اول جای خود را به موجودات دریایی داده بودند. یک از نکات مثبت این بازی سختی بیش‌تر آن نسبت به نسخه اول بود که باعث می‌شد افرادی که از درجه سختی نسخه اول گله داشتند با چالشی جدی روبرو شوند، ولی علیر‌غم این مسئله که به موجب آن شاهد برخی مراحل جذاب در بازی بودیم، ترس در اعماق نتوانست رضایت کلی طرفداران نسخه قبلی را جلب کند و از همین رو فروش بسیار کمی هم تجربه کرد.  

XCOM: Apocalypse

سازنده/ناشر: مایتوس گیمز/ مایکروپروس تاریخ انتشار: ۱۹۹۶ پلتفرم: DOS و Windows 95 سبک:تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی و همزمان! سال ۱۹۹۶ اولین فاز از تغییرات سری XCOM ، با جدایی سید میر، برایان رینولدس و جف بریگس از مایکرو‌پروس و تاسیس فیراکیس گیمز آغاز شد و بازی XCOM: Alliance هم که قرار بود در سبک شوتر اول شخص ساخته شود، به حال خود رها شد. پس از این اتفاقات مسوولین باقی‌مانده شرکت مایکروپروس، دوباره سراغ مایتوس گیمز رفتند و نتیجه این همکاری ساخته شدن بازی Apocalypse در سال ۱۹۹۷ بود که برای DOS و ویندوز ۹۵ عرضه شد. در این قسمت داستان در آینده‌ای دور اتفاق می‌افتد که انسان‌ها با ترک زمین در سیاره‌های دیگر زندگی می‌کنند. ولی آن‌ها پس از مدتی تحت حمله گروهی از موجودات فضایی ناشناخته قرار می‌گیرند که اتفاقات بازی بر این اساس شکل می‌گیرد. این بازی از ایده‌های بسیار خلاقانه‌ای مثل وجود نقشه کامل شهر و همچنین روابط پیچیده بین دسته‌های مختلف بازی بهره می‌برد که در زمان خود بی‌نظیر بودند. ولی با تمام این تفاسیر، جلوه‌های بصری عجیب و تلفیق ناموفق سیستم مبارزات نوبتی و هم‌زمان باعث شد تا بازی آن‌طور که باید، موفق نشود و حتی جولیان گالوپ هم بعد‌ها گیم‌پلی این بازی را فاجعه‌بار معرفی کرد.  

XCOM: Interceptor

سازنده/ناشر: مایکروپروس تاریخ انتشار: ۱۹۹۸ پلتفرم: رایانه‌های شخصی ویندوز سبک: تلفیق استراتژیک و شوتر فضایی سال ۱۹۹۸، صنعت بازی‌های رایانه‌ای شاهد معرفی سبکی جدید به نام مبارزات فضایی با سفینه‌ها بود که توسط بازی‌های Star Wars و Wing Commander ابداع شد و محبوبیت زیادی هم در بین طرفداران کسب کرد و نمرات خوبی هم از منتقدان دریافت کرد. مایکروپروس هم با مشاهده موفقیت محصولات مذکور، در ادامه اقدامات پول طلبانه خود، سعی کرد تا با استفاده از نام XCOM، یک بازی در این سبک جدید تولید کند که نتیجه آن Interceptor بود. این بازی سیستم استراتژیک سری XCOM را با مبارزات سفینه‌های فضایی تلفیق کرده بود که در آن باید از داخل کابین یک سفینه فضایی به سمت سفینه‌های دشمن شلیک می‌کردید، در این بین برخی المان‌های استراتژیک هم در گیم‌پلی بازی دیده می‌شد که البته این ترکیب سبک‌ها نتیجه چندان موفقی هم نداشت و از Interceptor به عنوان یک بازی کاملا معمولی یاد می‌شود که هم نمرات متوسطی دریافت کرد و هم فروش نه چندان موفقی داشت.  

XCOM: Alliance

سازنده/ناشر: مایکروپروس تاریخ انتشار: لغو شد پلتفرم: رایانه‌های شخصی ویندوز سبک: شوتر اول شخص همان‌طور که قبلا اشاره کردیم، مایکروپروس در نظر داشت تا یک بازی تیر‌اندازی اول شخص در سری XCOM تولید کند که با جدایی اعضای اصلی شرکت، این پروژه متوقف شده بود. ولی در سال ۱۹۹۸ پروژه ساخت این بازی دوباره کلید خورد و قرار بود روایت‌گر داستان یک گروه از سربازان باشد که در سیاره‌ای گم شده‌اند و در حالی که امیدی به بازگشت ندارند با گروهی از انسان‌های فضایی آشنا می‌شوند که به آن‌ها وعده همکاری می‌دهند، سپس سربازان با همکاری انسان‌های فضایی مذکور دشمنان را از بین برده و به سیاره خود بازمی‌گردند. این بازی برای عرضه در سال ۱۹۹۹ برنامه‌ریزی شده بود ولی با این حال نه در تاریخ مذکور و نه در هیچ زمان دیگری به دلایل نامعلوم عرضه نشد.  

XCOM: First Alien Invasion

سازنده/ناشر: هاسبرو تاریخ انتشار: ۱۹۹۹ پلتفرم: رایانه‌های شخصی ویندوز سبک: استراتژیک چند‌نفره آنلاین در سال ۱۹۹۹ استودیو اسپکتروم که شرکت مادر مایکروپروس هم محسوب می‌شد، توسط هاسبرو خریداری شد و به همین دلیل امتیاز سری XCOM هم به این استودیو رسید و آن‌ها در اولین تلاش First Alien Invasion را ساختند که یک بازی چند‌نفره آنلاین مبتنی بر مرورگر بود و علی‌رغم این‌که نکات مثبت زیادی مثل نقشه‌های متنوع، شباهت طراحی‌ها به نسخه‌اولیهو تنوع کلاس‌های بازی داشت، هیچ‌وقت به یک بازی فوق‌العاده تبدیل نشد و فقط ۲ سال پس از انتشار سرور‌های بازی به دلیل استقبال کم گیمر‌ها غیر‌فعال شدند. پس از این بازی هم هاسبرو سعی کرد تا با معرفی XCOM: Genesis به ریشه‌های بازی و سبک استراتژیک نوبتی برگردد ولی این اثر هم به دلیل مشکلات مالی هاسبرو لغو شد.  

Dreamland Chronicle: Freedom Ridge

سازنده/ناشر: مایتوس/ بتسدا تاریخ انتشار: لغو شد پلتفرم: رایانه‌های شخصی/ پلی‌استیشن 2 سبک: تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی این بازی، با این که نام XCOM را یدک نمی‌کشید، ولی قرار بود تا یک اثر وفادار به این سری باشد که توسط سازنده اصلی آن یعنی مایتوس در سال ۲۰۰۰ ساخته می‌شد و بتسدا هم وظیفه انتشار بازی را بر عهده گرفته یود. جولیان گالوپ، این بازی را یک بازسازی از نسخه اول سری Xcom با استفاده از گرافیک‌های ۳ بعدی معرفی کرده بود. Freedom Ridg روایت‌گر داستان گروهی از انسان‌ها بود که در نبرد با موجودات فضایی شکست خورده بودند و اکنون سعی داشتند تا با تشکیل یک گروه مقاومت از بازماندگان، با دشمنان زمین مبارزه کنند و در این بین راز‌های مکان‌های مخوف کره زمین مثل Area 51 را کشف می‌کردند. سبک بازی همانند نسخه اول قرار بود تلفیقی از اکشن و استراتژی باشد ولی متاسفانه در اوایل سال ۲۰۰۱ بتسدا تصمیم گرفت تا پروژه ساخت این بازی را متوقف کند و دلیل این اقدام را مشکلات اساسی موتور بازی اعلام کرد.  

XCOM: Enforcer

سازنده/ناشر: اینفورگریمز تاریخ انتشار: ۲۰۰۱ پلتفرم: رایانه‌های شخصی سبک: شوتر سوم شخص در سال ۲۰۰۱، هاسبرو تصمیم گرفت تا قسمتی از استودیو و محصولات خود را به اینفوگریمز واگذار کند که شامل امتیاز سری XCOM هم می‌شد و این‌چنین شد که این سری بازی در کم‌تر از چند سال ۳ ناشر و سازنده مختلف را به خود دید. به هر حال اینفوگریمز، ساخت XCOM: Enforcer را که یک بازی شوتر سوم‌شخص بود به عهده گرفت و آن را برای رایانه‌های شخصی عرضه کرد. بر خلاف انتظار طرفداران این سری، Enforcer به یک بازی خوش‌ساخت تبدیل شد و توانست امتیازات خوبی‌ هم از منتقدان دریافت کند. ولی نکته‌ای که باید به آن توجه کرد، تغییرات کلی بازی نسبت به ریشه‌های آن است و به جرات می‌توان گفت که تنها اثری که از XCOM در این بازی می‌بینیم، تعدادی از دشمنان بازی‌های قبلی و اسم این سری  است و به ‌غیر از آن بازی هیچ نشانی از این اثر ندارد.  

XCOM: Enemy Unknown

سازنده/ناشر: فیراکسیس گیمز/ تیک-تو تاریخ انتشار: ۲۰۱۲ پلتفرم: رایانه‌های شخصی/ پلی‌استیشن 3/ ایکس‌باکس 360 سبک: تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی پس از انتشار Enforcer سری XCOM وارد یک دوره بدون بازی ۱۰ ساله شد و در این مدت این سری بین ناشران مختلف دست‌به‌دست می‌شد. ابتدا در سال ۲۰۰۳، اینفورگیمر کمپانی مشهور آتاری را خریداری کرد و به آتاری تغییر نام داد. در همین سال جیک سالمون، از کارکنان استودیو فیراکسیس، یک نمونه آزمایشی از بازسازی XCOM رو کرد که البته به دلیل نداشتن حق انتشار قانونی این بازی ساخته نشد. ولی در سال ۲۰۰۵، تیک-تو که کمپانی مادر فیراکسیس محسوب می‌شد، امتیاز سری XCOM را خریداری کرد و ساخت آن به فیراکسیس واگذار شد. این استودیو هم پس از این‌که یک‌بار بازی را به ایرشنتال گیمز، خالق سری Bioshock و یک‌بار هم به سازندگان قسمت دوم این بازی یعنی تو-کی مارین سپرد، در نهایت در سال ۲۰۰۷ ساخت بازی را به جیک سالمون سپرد و به این ترتیب ساخت بازی XCOM: Enemy Unknown رسما آغاز شد. این بازی ابتدا در سبک شوتر اول شخص معرفی شد و وقایع حمله مخفیانه موجودات فضایی در سال ۱۹۵۰ میلادی روایت می‌کرد که دشمنان آن را شخصیت‌های طنز آمیز شکل می‌دادند. روند غیر‌خطی بازی به گیمر‌ها اجازه می‌داد تا از دست دشمنان ناشناخته فرار کنند و پس از این‌که در مقر فرماندهی اطلاعاتی در مورد آن‌ها به دست آوردند نبرد راحت‌تری در مقابله با دشمنان داشته باشند. این بازی قرار بود در سال ۲۰۱۱ عرضه شود ولی این اتفاق رخ نداد! در عوض سازندگان اعلام کردند که بازی دستخوش تغییرات زیادی شده و در سال ۱۹۶۰ اتفاق می‌افتد و دشمنان آن هم از موجودات طنز‌آمیز به انسان‌ها و موجودات فضایی تغییر یافته و همچنین سیستم سنگر‌گیری Mass Effect مانند هم به گیم‌پلی بازی اضافه شده است. در سال ۲۰۱۲ و در حالی که همگان منتظر بودند تا Enemy Unknown یک بازی شوتر باشد، فیراکسیس آن‌را در سبک استراتژیک نوبتی معرفی و بلافاصله برای پلی‌استیشن 3، ایکس‌باکس 360 و رایانه‌های شخصی عرضه کرد که بازگشت شکوهمندانه‌ای به ریشه‌های بازی داشت و یک اثر تاکتیکی نوبتی بسیار خوش‌ساخت را تقدیم طرفدارن می‌کرد. در سال ۲۰۱۳ هم یک بسته الحاقی با نام Enemy Within برای این بازی منتشر شد که یک قسمت داستانی جدید و شخصیت‌های بیشتری به بازی اضافه می‌کرد و توانست مانند نسخه اصلی موفق باشد.  

The Bureau: XCOM Declassified

سازنده/ناشر: تو کی مارین / تو کی گیمز تاریخ انتشار: ۲۰۱۳ پلتفرم: رایانه‌های شخصی/ پلی‌استیشن 3/ ایکس‌باکس 360 سبک: شوتر سوم‌شخص بازی شوتر معرفی شده که در قسمت قبلی به آن اشاره کردیم به The Bureau تغییر نام داد و سبک آن‌ هم سوم شخص شد. این بازی در سال ۲۰۱۳ منتشر شد و طرفدارنی را که پس از Enemy Unknown منتظر یک بازی موفق دیگر بودند نا‌امید کرد!هسته اصلی گیم‌پلی بازی تمرکز بر روی نبرد تیمی بود، گیمر شخصیت کارتر را به همراه دو سرباز دیگر کنترل می‌کرد، امکان سنگر گیری و احضار نیرو‌های کمکی در بازی فراهم شده بود ولی در مجموع  تغییرات زیاد در سبک بنیادی سری XCOM اثر خود را گذاشته بود و علاوه بر آن سازندگان نتوانتسه بودند خلاقیت‌های خود را به شکل صحیح وارد بازی کنند و از همین رو بازی از مشکلات بسیار زیادی چه در گیم‌پلی و چه در بخش‌های دیگر رنج می‌برد که همین عوامل باعث شد بازی نمره‌های ضعیفی به دست بیاورد و طرفداران هم استقبال خوبی از بازی به عمل نیاوردند.  

XCOM 2

سازنده/ناشر: فیراکسیس گیمز/ تو کی تاریخ انتشار: اوایل سال ۲۰۱۶ پلتفرم: رایانه‌های شخصی سبک: تلفیق استراتژیک و اکشن نوبتی اوایل سال ۲۰۱۵، فیراکسیس گیمز به طور رسمی دنباله‌ی Enemy Unknown را معرفی کرد که ابتدا قرار بود اواخر سال ۲۰۱۵ عرضه شود ولی اخیرا تا اوایل ۲۰۱۶ تاخیر خورد. این بازی یک دنباله مستقیم برای نسخه سال ۲۰۱۲ است و وقایع آن ۲۰ سال پس از بسته الحاقی Enemy Within اتفاق می‌افتند. سازندگان وعده داده‌اند که قابلیت‌های جدیدی برای این نسخه عرضه خواهد شد که از آن میان می‌توان امکان ارتقا سربازان و تجهیزات، نقشه‌های وسیع، پشتیبانی از مادسازی، امکان بازی مخفیانه و دشمنان جدید را نام برد. همچنین برای اولین بار در تاریخ سری XCOM شاهد مراحل فرعی خواهیم بود که با انجام دادن آن‌ها امکان دریافت منابع بیش‌تر و تسهیل روند ارتقا فراهم شده است. این بازی به صورت انحصاری برای رایانه‌های شخصی عرضه می‌شود و در ادامه می‌توانید تریلری از آن را مشاهده کنید. به هر حال بررسی دوره پر فراز و نشیب سری بازی‌های XCOM اینجا تمام می‌شود و سرنوشت این بازی که در طول تاریخ بین استودیو‌های مختلف دست‌به‌دست شده فعلا به فیراکسیس گیمز وابسته است و این استودیو هم تا اینجا بازی‌های خوبی از این سری ساخته است. اکنون هم باید منتظر ماند و دید که قسمت دوم Enemy Unknown تا چه حد موفق ظاهر خواهد شد. نظرات خود را در مورد این سری با زومجی در میان بگذارید. تهیه شده در زومجی