نقد فصل اول سریال Stranger Things

بدون هیچ شک و شبهه‌ای باید پذیرفت که این روزها سریال‌های تلویزیونی، بسیار بیشتر از گذشته مورد توجه مخاطبان قرار گرفته‌اند. ساخته‌هایی که به سبب ساختار متفاوت این مدیوم در داستان‌سرایی و خلق جذابیت، نه تنها مدتی طولانی است که دیگر زیر سایه‌ی آفرینش کنش‌های سینمایی قرار نمی‌‌گیرند، بلکه در برخی مواقع آن‌قدر یگانه می‌شوند و تجربه‌های خارق‌العاده‌ای را ارائه می‌دهند که در هیچ نقطه‌ی دیگری نمی‌توان چیزی به مانند آن‌ها پیدا کرد. مثال بارزش هم همین سریال‌های جذاب HBO که این روزها گل سرسبدشان بازی تاج و تختی است که حتی پس از شش فصل در شگفتی‌آفرینی و دوست‌داشتنی بودن بی عیب و نقص به نظر می‌رسد. اما این وسط، آن‌چه که تلویزیون را از حد و اندازه‌ی یک سرگرمی‌ساز مطلق فراتر می‌برد و در دنیای آن محصولاتی لایق تحسین و به یاد ماندنی قرار می‌دهد، چیزی نیست جز رقابت غیرقابل انکاری که در میان لایه‌های متفاوت این مدیوم برای محبوب شدن وجود دارد.

ماجرا از این قرار است که این‌جا برخلاف سینما که هر محتوای جذاب یا حتی بی‌کیفیتی نهایتا می‌تواند چیزی نزدیک به سه ساعت از وقت افراد را به خود اختصاص دهد، ببینده باید برای ساعاتی بیشتر یا حتی در برخی مواقع چند سال متوالی با یک سری کاراکتر زندگی کند و بند به بند قصه‌هایشان را در جلوه‌هایی طولانی‌تر دنبال نماید. نتیجه‌اش هم این است که در میان محصولات موجود در این دنیای سرشار از جذابیت، مخاطب برای انتخاب سریال مورد نظر خود همواره جدیت و حساسیت انکارناپذیری دارد و دقت بسیار بیشتری به خرج می‌دهد. چرا که با توجه به وقت محدودی که اغلب بینندگان برای تقریح و درگیر شدن با یک داستان سریالی دارند، تنها ساخته‌هایی می‌توانند به شکلی جدی مورد توجه قرار بگیرند که در اغلب بخش‌ها جذابیت‌هایی متفاوت و داستان‌پردازی‌هایی دوست‌داشتنی را تقدیم آن‌ها کنند. دنیاهایی که تماشای‌شان به معنی واقعی کلمه دربردارنده‌ی تازگی‌های بی‌پایان و رعایت صحیح کهن‌الگوهای یک ژانر باشد و در میان ماجراهای‌شان همیشه بتوان حجم بالایی از شخصیت‌پردازی‌های عمیق و روایت‌هایی لایق دنبال کردن و کند و کاو را پیدا کرد.

افزون بر این‌ها، اغلب مخاطبان جدی‌تر و سخت‌گیرتر تلویزیون، همواره این انتظارات را تنها از مجموعه‌هایی دارند که قصه‌گویی‌هایشان بیش از هر چیز به داستان‌های جنایی یا روایت‌هایی حماسی گره خورده باشد و بخواهند همچون فصل اول «کارآگاه واقعی» (True Detective) شاهکارهایی از جنس فلسفه و درام را تقدیم آن‌ها کنند. به همین سبب، خواه یا ناخواه باید پذیرفت که وقتی خبر پخش سریال درام/ترسناک تازه‌‌ای همچون Stranger Things در رسانه‌ها پخش می‌شود، دنبال‌کنندگان حرفه‌ای‌تر دنیای تلویزیون در بهترین حالت ممکن به آن به عنوان یک محصول تین‌ایجری خوش‌ساخت نگاه می‌کنند که نهایتا می‌خواهد چند سکانس جذاب و یک داستان قابل قبول داشته باشد. این یعنی هیچ‌کس حتی با توجه به نام پرآوازه‌ی شبکه‌ای که بر روی این اثر سرمایه‌گذاری کرده، بنا بر عادت نمی‌تواند از آن تصوری در حد و اندازه‌ی یک تجربه‌ی به یاد ماندنی داشته باشد و ساخته‌ای همچون Stranger Things حتی پیش از یک بار تماشا شدن، در ذهن تعداد زیادی از مخاطبان خالی از هرگونه ارزش‌گذاری شگفت‌انگیز طبقه‌بندی می‌شود.

البته این دیدگاه غلط اولیه نسبت به چنین سریال‌هایی، همان‌قدر که برای‌ سازندگان‌شان آزاردهنده و خطرآفرین است، می‌تواند در میزان تاثیرگذاری و شدت جذابیت آن‌ها نیز حکم عاملی مثبت را داشته باشد. چرا که اصولا تماشای چنین ساخته‌هایی تنها برای داشتن یک سرگرمی چند ساعته‌ی دوست‌داشتنی آغاز می‌شود و مخاطب در نقطه‌ی نخست از آن‌ها انتظار ویژه‌ای ندارد. پس وقتی نویسندگان و تولیدکنندگان اثر در همان اپیزودهای آغازین جهان شگفت‌انگیز و تصویرپردازی‌های عمیق سریال‌شان را تحویل همگان می‌دهند، بیننده نه تنها به سریع‌ترین حالت ممکن تحت تاثیر سطح قصه‌گویی آنان قرار می‌گیرد، بلکه با توجه به آن تجربه‌ی فراتر از انتظار، تا پایان کار نیز جلوه‌های متفاوت آن محصول را از تمام زوایا و با دقتی شگرف دنبال می‌کند. فایده‌ی اصلی این ماجرا هم چیزی نیست جز آن که به سبب این جذب ناگهانی، کوچک‌ترین ریزه‌کاری‌ها و زیبایی‌های اثر نیز هرگز از چشم مخاطب پنهان نمی‌مانند.

البته من به هیچ عنوان نمی‌خواهم بگویم که تجربه‌ی هشت ساعته‌ی Stranger Things باید به عنوان چیزی تلقی شود که تنها به سبب انتظارات پایین مخاطبان به باد ستایش گرفته شده است. بلکه تنها منظورم این است که این نگاه غلط یکی از مواردی است که باعث می‌شود بیننده در حجم بالایی از دقایق سریال که سکانس‌های در ظاهر قابل پیش‌بینی آن تبدیل به غیرمنتظره‌ترین جذابیت‌ها می‌شوند، به جدی‌ترین حالت ممکن تحت تاثیر قرار بگیرد و در میان تصاویر سیال و زیبای اثر غرق شود. چرا که این سریال به ساده‌ترین بیان ممکن یکی از برترین لذت‌های بصری خلق شده‌ی چند سال اخیر در دنیای تلویزیون است که با ترکیب کلیشه‌ها و داستان‌های ماوراءالطبیعه‌ی تکراری با دنیایی از شخصیت‌پردازی‌های شگرف و قصه‌گویی‌های ریزبینانه، کیفیتی انکارناپذیر را تقدیم انواع و اقسام مخاطبانش می‌کند. Stranger Things، از همان دقایق اولیه‌‌ به زیبایی نشان می‌دهد که هم به سبب برداشت صحیح و متفاوتش از داستان‌های همیشگی این ژانر و هم به خاطر هنر کارگردانی و فیلم‌برداری کم عیب و نقص خود لایق تحسین است. محصولی که در تمامی دقایق بسیار فراتر از حد انتظارتان هیجان‌انگیز و خواستنی جلوه می‌کند و دائما با محوریت چهار کاراکتر نوجوان، پیرنگ‌های اصلی و فرعی زیبا و صد البته عمیق خود را به پیش می‌برد و قسمت به قسمت بیش از پیش دوست‌داشتنی به نظر می‌رسد.

(این بخش از متن، قسمت‌هایی از داستانِ سریال را فاش می‌کند)

شیمی موجود در بین کاراکترهای سریال، مثالی بارز از ارزش‌آفرینی‌های بی‌پایانی است که در این ساخته‌ی عمیق جریان پیدا کرده‌اند. چرا که در این بخش از داستان‌گویی سازندگان، به زیبایی هر چه تمام‌تر می‌توان کمال‌گرایی مطلق آنان را مشاهده کرد. نقطه‌ای که در آن بیننده با شخصیت‌‌ها و روابطی مواجه می‌شود که هم از هر نظر معناگرا، بی‌نقص و دوست‌داشتنی هستند و هم در وفاداری به حقیقت مطلق چنین افرادی، شاهکار آفریده‌اند. منظورم این است که Stranger Things، هرگز سریالی نیست که مثلا با همان اهداف بالا از یک سری پسربچه‌ی کم سن و سال یا دختر دبیرستانی کوته‌فکری همچون نانسی قهرمانانی بی عیب و نقص بسازد که تمام مشکلات هستی را از بین می‌برند و به جای آن، ما را با کاراکترهایی مواجه می‌کند که همگی دقیقا در حد و اندازه‌ی سن، تجربه و درک و فهم‌شان قدرت تصمیم‌گیری و تاثیرگذاری دارند و هرگز قرار نیست به چیزی غیرقابل پذیرش و کاملا نمادین تبدیل شوند.

فارغ از تمام این‌ها، Stranger Things از یک منظر دیگر نیز ارزشمندی‌های غیرقابل انکاری را یدک می‌کشد. چیزی که شاید در میان ساخته‌های بزرگ و کوچک سال‌های اخیر، بسیار کمتر از آن‌چه که باید و شاید به آن توجه شده است و به شخصه انتظار نداشتم در چنین سریالی با آن مواجه شوم و آن هم چیزی نیست جز نگاهی دوباره به تاثیرات رفتاری والدین بر انواع و اقسام کودکانی که در جامعه حضور دارند. فرزندانی که زیر نگاه تلخ و انتظارات احمقانه‌ی خانواده‌ها تلف می‌شوند و خوشی زندگی‌شان در گرو آن است که از پس وظایف‌شان بربیایند و برای پدران و مادران بخشنده‌‌ای که دارند افتخار بیافرینند و والدینی که در عین داشتن لبخندهایی بر لب، دانسته و ندانسته به اشخاصی که خودشان آن‌ها را وارد این دنیا کرده‌اند ظلم می‌کنند و در جامه‌ی به فکر آینده‌ی آن‌ها بودن، از آن‌ها همچون یک برده کار می‌کشند. البته در طرف دیگر، کسانی هم هستند که با حمایت دائمی از کودکان‌شان به شکلی حقیقی به آن‌ها عشق می‌ورزند و با شنیدن حرف‌هایشان و پذیرش نسبی درک متفاوتی که آن‌ها از دنیا دارند، باعث خوش‌بختی و تکامل شخصیتی آنان می‌شوند. ماجرایی که سریال جلوه‌ی منفی آن را در قامت دکتر برنر یا همان پدر ایلِوِن و با استفاده از سکانس‌های وحشیانه‌ی بیگاری کشیدن‌های به ظاهر مهربانانه‌ی او از این دختر نمایش می‌دهد و تصاویر شیرین و لایق توجه‌اش را توسط شخصیت‌پردازی در نگاه اول سطحی اما ارزشمند کارن (مادر مایک و نانسی) تقدیم همگان می‌کند. سکانس‌هایی که در هر دو جهت به درستی کار می‌کنند و همواره در تاثیرگذاری و انتقال مفهوم، بی عیب و اشکال هستند.

در هر صورت، باید پذیرفت که Stranger Things یکی از برترین سریال‌های تابستان امسال و در کل چند سال اخیر تلویزیون است که در تمامی بخش‌ها یا در رسیدن به استانداردها موفق است، یا آن‌قدر بی‌نقص به نظر می‌رسد که به سادگی لیاقت دریافت لقب خارق‌العاده را دارد. سریالی که در کارگردانی، فیلم‌برداری، جلوه‌های ویژه، بازی‌ها و صد البته داستان‌پردازی جذابیت‌هایی انکارناپذیری را یدک می‌کشد و همواره مجموعه‌ای خواستنی و تاثیرگذار از درام و ترس و اکشن و شیرینی را برای تماشا تقدیم انواع و اقسام مخاطبان خویش می‌کند. ساخته‌ی قدرتمندی که آن‌قدر در خلق درام بی‌اشکال است که می‌تواند «ویل بایرز» کوچک که تنها در قسمت‌های نخستین و پایانی سریال حضور دارد را به وسیله‌ی نمایش دادن کنش‌های ذهنی دوستانش برای همگان عزیز کند و آن‌قدر در نگارش پیرنگ‌های فرعی موفق است که همواره داستان‌های مختلف و جذابی را تحویل مخاطب خود می‌دهد. نمی‌دانم، شاید هنوز هم کسانی باشند که به سبب وجود القابی همچون «نوجوانانه»، نخواهند به تماشای این سریال دوست‌داشتنی بنشینند. اما اگر این روزها خلق یک درام/ترسناک پرکشش و آفرینش تعلیق‌های دیوانه‌وار و ضبط نماهای به یاد ماندنی «نوجوانانه» نامیده می‌شوند، من یکی که زین‌پس طرفدار پر و پا قرص این ژانر هستم!

برای تماشای آنلاین سریال Stranger Things به وب‌سایت فیلیمو مراجعه کنید