بررسی تعرفه های اینترنت غیر حجمی جدید
مدتی پیش هنگامی که وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات از تعرفه‌ی جدید سرویس‌های پرسرعت اینترنت غیر حجمی رونمایی کرد، تعیین شاخصه‌ای از این خدمات با عنوانِ سیاست مصرف منصفانه (Fair Use Policy) را بر عهده‌ی شرکت‌های خدمات‌دهنده‌ی اینترنتی گذاشت؛ با این استدلال که به رقابتی‌تر شدن تعرفه‌ها منجر شود. سرویس‌دهندگان هم با نزدیک شدن به مهلت پایانی ارائه‌ی طرح‌های جدید، به‌مرور پیشنهاداتِ خود را ارائه کردند و برخی نیز در مواجهه با رقبا و بازخورد منفی کاربران، مجبور به تجدید نظرِ سریع و اعلامِ مجدد بسته‌های جدیدِ اینترنت غیر حجمی شدند. بسته‌های مصوب با قیمت‌های یکپارچه قرار است به‌طور کامل جایگزینِ بسته‌های متنوع حجمیِ قبلی شوند و از این پس در مرحله‌ی اجرایی قرار گیرند.
حالا در تب و تابِ ارائه‌ی این پیشنهادات و حواشی ایجادشده، میزانِ منصفانه بودنِ آن‌ها به یکی از بحث‌های اصلی و داغ در بین کاربرانِ اینترنت و شبکه‌های اجتماعی مبدل شده است و بررسی و مقایسه‌ی آن با طرح‌های گذشته و برآوردِ میزانِ نفع و زیانِ آن برای کاربران از جنبه‌های گوناگون، خالی از لطف نیست.
سیاست مصرفِ منصفانه یا سقفِ حجمی؟
حتما به خاطر دارید که در طرحِ اولیه‌ی وزارتِ ارتباطات که در اواخرِ کار دولت قبلی تهیه و اعلام شد، میزانی تحتِ عنوان «سقفِ مصرف» در بسته‌های اینترنتی لحاظ شده بود که با توجه به قیمت و سرعتِ انتخاب‌شده متغیر بود. این طرحِ ناشیانه با چنان محدودیت‌های عجیبی مواجه بود که از همان ابتدا با مخالفتِ شدید کاربران مواجه شد و سپس با درخواستِ آذری جهرمی - که کاندیدای اصلیِ تصدی پست وزارت در آن زمان بود - متوقف شد. طرح جدید پس از بررسی طولانی‌مدت و وعده‌ی وزیر برای ارائه‌ی طرحی بهتر، سرانجام پس از چند ماه رونمایی شد و علاوه بر ارائه‌ی سرعت‌های مختلف با قیمت‌های ثابت، میزانِ سقفِ حجمی در آن حذف شد و جای خود را به تعریفِ جدیدی تحت عنوانِ «مصرفِ منصفانه» داد و تعیینِ جزئیاتِ آن هم به گفته‌ی وزیر، برای ایجادِ رقابتِ بیشتر به عهده‌ی شرکت‌های اینترنتی گذاشته شد.
سیاستِ مصرف منصفانه (FUP)، سابق بر این در ایران در بسته‌های اینترنتی کاربردی نداشت و آنچنان شناخته‌شده نبود؛ ولی سال‌ها است که در دنیا با تعریفی مشخص اما متفاوت در کشورهای مختلف مورد استفاده قرار می‌گیرد. سیاست مصرف منصفانه و نمونه‌های متعارف آن در مطلبی جداگانه به تفصیل شرح داده شد و این نگرانی هم ابراز شد که مبادا استفاده از این مفهوم تنها یک تغییرِ واژگانِ ساده و نه تحولی اساسی در ماهیتِ ارائه‌ی طرح‌های اینترنتی باشد. با پایان مهلتِ ارائه‌ی پیشنهادات و تکمیلِ بسته‌های پیشنهادی، هنوز هم برخی شرکت‌ها برای حفظِ جایگاه کنونی یا جذبِ مشتریانِ بیشتر در صددِ تنظیم و بهبودِ پیشنهاداتِ خود هستند و به تناوب نسخه‌های جدیدتری از طرحِ خود اعلام می‌کنند. در هر حال اکنون برداشتی نسبتا کامل و نهایی از آنچه با عملیاتی شدنِ این طرح در انتظار کاربرانِ اینترنتِ ثابت در ایران خواهد بود امکان‌پذیر است.
همان‌گونه که در بررسی سیاست مصرف منصفانه شرح داده شد، چند سال پیش هنگامی که سرویس‌های نامحدود در دنیا رایج شد، برخی خدمات‌دهند‌گان اینترنتی برای کنترل کیفیت و سرعت روی شبکه‌ی و پیشگیری از اِشغال پهنای باند توسط معدود کاربرانِ پُرمصرف خود، ناچار به اتخاذ تصمیمِ جدیدی شدند که سیاست مصرف منصفانه نام گرفت و سرویسِ نامحدود کاربران را منوط به رعایتِ شرایطی خاص در الگوی مصرف می‌کرد. برخی از این شرایط شامل محدودیت در دانلود یا آپلود می‌شد و برخی دیگر هم در ساعاتِ اوجِ ترافیکِ روی برخی داده‌های خاص مثل ارتباطاتِ تورنت یا استریمِ اینترنتی اعمال می‌شد که به Traffic Shaping هم مشهور بود. اما اغلبِ شرکت‌هایی که سیاستِ مصرف منصفانه را به کار گرفته بودند، اکنون و پس از گذشتِ چند سال به دلیل افزایشِ سرعت و کاهشِ قیمتِ پهنای باند و البته تجهیزاتِ مورد استفاده در شبکه‌ی توزیع، دیگر ضرورتی به استفاده از این محدودیت‌های ساختگی نمی‌بینند و به همین دلیل سقفِ محدودیت را تا حدِ بسیار زیادی بالا برده‌اند یا استفاده از FUP را به کلی از تعرفه‌های خود حذف کرده‌اند. در اینجا فهرستی کلی از سقفِ محدودیتِ Fair Usage Policy در کشورهای مختلف بر اساس مقاله‌ی قبلی را یادآوری می‌کنیم: