نقد فیلم Silver Linings Playbook - دفترچه امید بخش

Silver Linings Playbook (دفترچه امید بخش) ساخته‌ای است که از همان دقیقه‌ی آغازین، مخاطب را به خودش جذب می‌کند. این اتفاق، نه به خاطر شروعی حماسی یا سکانسی بی مثل و مانند رخ داده و نه وجود فلسفه‌ای عمیق در این ثانیه‌ها، سبب پیش آمدن آن شده است. موضوع، خیلی ساده‌تر از این حرف‌ها است و تنها و تنها، به سادگی زیبای روایت فیلم و شخصیت‌پردازی مدام کاراکترهای حاضر در آن مربوط می‌شود. شخصیت‌پردازی قدرتمندی که هیچ ثانیه‌ای از فیلم را تلف نمی‌کند و از هر لحظه، هر رخداد و هر کنش و واکنشی که مابین کاراکترها شکل می‌گیرد، بهترین بهره‌ی ممکن را برای افزودن بر شاخ و برگ‌هایش می‌برد. چون فیلم، پیش از آن که در رابطه با مقاصد عمیق نهفته در میان دیالوگ‌ها و قصه‌گویی‌های حاضر در آن باشد، بر پایه‌ی کاراکترهایی شکل گرفته که قصه‌اش را روایت می‌کنند. کاراکترهایی که فیلم در هیچ نقطه‌ای، شخصیت‌پردازی‌شان را محدود به خط قرمزهایی بی‌معنی نکرده و در تمام لحظات، آن‌ها را به بهترین شکل ممکن، رها کرده تا دقیقا خود خودشان باشند. نتیجه هم این شده که روابط تمامی کاراکترهای فیلم بدون هیچ اغراقی، برای مخاطبی که در حال تماشای آن‌ها است، ارزشمند شده‌اند و به سادگی، بخشی از حس وی را به خودشان اختصاص می‌دهند. به همین سبب، با فیلمی رو به رو می‌شویم که تک به تک سکانس‌های حاضر در آن مخاطب را پای اثر نگه می‌دارند و سازنده با بخشیدن اجازه‌ی واقعی زندگی به کاراکترها، هر صحنه از اثرش را تبدیل به نمایش افرادی کرده که بیننده برای‌شان ارزش قائل است. چرا که او دائما از نگاه کردن به مسیر زندگی آن‌ها و تلاش‌‌هایشان برای رسیدن به اهدافی که دارند،‌ لذت می‌برد و صد البته به سرنوشت این افراد، اهمیت می‌دهد.

افزون بر تمامی این‌ها، «دفترچه امید بخش» را باید از منظر مهم دیگری نیز بررسی و به طبع آن، ستایش کرد. آن هم چیزی نیست جز آن که این فیلم، هرگز حتی در این سطح از جذابیت باقی نمانده و به بخش‌های هنری خاص‌تر و عمیق‌تر نیز، به شدت بها داده است. چون تا این‌جای کار، ما ساخته‌ی راسل را به عنوان فیلمی شناختیم که شخصیت‌پردازی‌اش تمام‌ناشدنی و جذاب است، تک به تک کاراکترهایش را می‌شود درک کرد و تماشای لحظه به لحظه‌ی آن، درامی دارد که هر مخاطبی را به خود جذب می‌کند. اما این‌ها، ویژگی‌هایی هستند که اثر را تازه در لایه‌ی اول آن توصیف می‌کنند و همان‌گونه که اندکی قبل‌تر گفتم، این فیلم بدون شک ساخته‌ای لایه به لایه است. فیلم، دریایی سرشار از نمادپردازی‌های کارآمد و گوناگون در ساختار داستان‌گویی مدرن خود است که بدون آسیب وارد کردن به تجربه‌ی مخاطب عام از آن، برای بیننده‌ی جدی‌تر و حرفه‌ای‌تر سینما، لذتی شگرف را پدید می‌آورد. این موضوع، نه فقط در لایه‌ی زیرین اغلب شخصیت‌ها یا دیالوگ‌های برتر فیلم، بلکه در ساده‌ترین عناصر آن نیز به چشم می‌خورد. این یعنی فیلمی که آن را می‌توان عاشقانه‌ای نامید که در عین جذابیت از همان ابتدا، لحظه به لحظه مخاطب را بیش‌تر جذب خود می‌کند، در نگاهی عمیق‌تر ساخته‌ای است که دنیا را از نگاه عمیق سازنده، به زیر ذره‌بین می‌برد. در جهان‌بینی فیلم‌ساز، شخصی با عنوان دیوانه، هرزه، زشت یا دارای هر صفت دیگری، در حقیقت عضوی از هیچ مجموعه‌ی بد و نادرستی نیست و به جای این‌ها، تنها در گروهی متفاوت با افراد پیرامونش طبقه‌بندی می‌شود.

کمدی‌درام بودن فیلم هم خودش یکی از ویژگی‌های دیگری است که آن را به چیزی بسیار بلندتر از یک تجربه‌ی روزمره‌ی سینمایی تبدیل کرده است. چرا که واقعا به یاد نمی‌آورم در چه زمانی یک فیلم تا به این اندازه، در به تصویر کشیدن مفهوم نام این ژانر سینمایی، موفق بوده باشد. به بیان ساده‌تر، فیلم راسل پر شده از پلان‌هایی است که درام در آن‌ها به نقطه‌ی نهایت خود رسیده‌اند و عواطف و احساسات و درد، در لحظه‌‌لحظه‌شان موج می‌زند. اما در هنگام تماشایشان باز هم برخلاف انتظاری که دارید، حتی جدی‌ترین بیننده خود را در حالتی پیدا می‌کند که نمی‌تواند خنده‌اش را متوقف کند. نکته‌ای که واقعا یک ویژگی دشوار برای دیده‌شدن در یک فیلم و یک امتیاز بزرگ برای «دفترچه امید بخش» است. نکته‌ای که تجربه‌ی فیلم را برای هر شخصی جذاب‌تر از حالت عادی کرده و در عین حال، نه تنها به تاثیرگذاری درام فیلم صدمه نمی‌زند، بلکه بر شدت باقی ماندن آن در یاد مخاطب نیز، می‌افزاید. چون سازنده پیش از آن که به چنین سکانس‌های مهمی برسد، دنیای فیلمش را به خوبی و بدون جلب توجه مخاطب، به او نشان داده است. به شکلی که وقتی هر یک از دقایق فرا می‌رسند و مخاطب با چنین حس دوگانه‌ای رو به رو می‌شود، هیچ چیز آشفته و خارج از فیلم نیست و همه‌ی این احساسات، در چارچوب دنیای کاملا باورپذیر فیلم، قابلیت پذیرفته شدن تمام و کمال توسط مخاطب را دارند.

فارغ از تمامی موارد بالا که اگر بخواهیم، می‌توانیم با ورود به بندبند داستان، خیلی بیشتر از این حرف‌ها آن‌ها را شرح دهیم، یک نکته‌ی دیگر نیز در خلق شگفتی فیلم موثر بوده است. بله، بازیگران حاضر در آن را می‌گویم که انصافا به سبب اجرای بی‌نقص آن‌ها، تماشای اثر به سطحی دیگر از جذابیت وارد شده است. بازیگرانی که تک به تک‌شان آن‌قدر گم‌شده در میان ابعاد شخصیت‌هایشان هستند که مخاطب در کمتر لحظه‌ای از فیلم، به اجرای آن‌ها و چگونگی بازی‌شان دقت می‌کند. منظورم این است که آن‌ها به قدری در نقش‌شان فرو رفته‌اند که حتی مخاطب پرتوجه نیز در اغلب مواقع فراموش می‌کند که چگونگی اجرایشان را به زیر ذره‌بین ببرد و به جای آن، باورشان می‌کند و از همراهی با این شخصیت‌ها لذت می‌برد. بازیگرانی که رابرت دنیرو، یکی از آن‌ها است و مابقی‌شان نیز، مانند او وظیفه‌شان در خلق دنیای فیلم را به بهترین شکل ممکن انجام می‌دهند. اصلا خود رابرت دنیرو به عنوان یک مثال از تمام کاراکترهای فرعی، آن‌قدر بار عاطفی اثر را بر دوش می‌کشد و در خلق هویت سینمایی آن نقش دارد که حتی برای چنین بازیگر بزرگی هم فوق‌العاده است. دو بازیگر اصلی فیلم یعنی بردلی کوپر و جنیفر لارنس هم که توصیف کردن‌شان در این نقش‌ها، هرگز حق مطلب را در رابطه با بزرگی کارشان ادا نخواهد کرد. چون این دو نفر به معنی واقعی کلمه، با پت و تیفانی یکی شده‌اند و در هیچ نقطه‌ای از فیلم، شبیه به بازیگرانی در حال اجرای شخصیت‌هایشان، به نظر نمی‌رسند و این با توجه به شیمی خارق‌العاده‌ی جریان‌یافته مابین کاراکترهای این دو، به شکلی کم مثل و مانند مخاطب را مجذوب خویش می‌کند.

در پایان و برای جمع‌بندی تک‌تک این حرف‌ها، باید گفت که تماشای «دفترچه امید بخش»، کاری لازم برای هر شخصی است که سینما را به عنوان «هنر» می‌شناسد. چون فیلم آن‌قدر دقیق و حساب‌شده قصه می‌گوید که نمی‌توان نشنید. آن‌قدر زیبا شخصیت‌پردازی می‌کند که نمی‌توان کاراکترهایش را همراهی نکرد. آن‌قدر عمیق داستان‌گویی می‌کند و آن‌قدر زیبا تصویر شده که بعید است که با یک بار تماشا، کسی از آن سیر شود. این فیلم، شاید همان چیزی است که سینمای درام باید باشد. ساخته‌ای شیرین و پرتلنگر که هم فکر مخاطبش و نگاه او را گسترش می‌دهد و هم نزدیک به دو ساعت سرگرمی زیبا را تقدیم وی می‌کند. قصه‌هایش واقعی هستند، داستان‌گویی‌هایش جذاب است و حرف و دقیقه‌ی اضافه‌ای نمی‌توان در آن پیدا کرد. فیلمی که گذر زمان نه تنها از ارزش آن نکاسته، بلکه با توجه به این حجم از فیلم‌هایی که در شناخت هویت خودشان هم مشکل دارند، شاید بر آن افزوده هم باشد! هر آن‌ چه که باشد، این فیلمی است که نقاط روشن زندگانی را در اوج واقع‌گرایی، نشان‌مان می‌دهد.

برای تماشای آنلاین فیلم Silver Linings Playbook به وب‌سایت نماوا مراجعه کنید

برای تماشای آنلاین فیلم Silver Linings Playbook به وب‌سایت نماوا مراجعه کنید