نقد فیلم خرگیوش

بهتر است ابتدا فیلم را ببینید و سپس این مطلب را بخوانید، هرچند که در این مطلب سعی کرده‌ایم از افشای جزییات مهم داستان بپرهیزیم تا شمایل کلی فیلم برای مخاطبی که آن را هنوز ندیده است هم ترسیم شود.

خرگیوش اولین فیلم مانی باغبانی در مقام کارگردان است که پیشتر او را به عنوان منتقد و همچنین نویسنده‌ی فیلم‌هایی همچون (مهمونی کامی) و (نهنگ عنبر) می‌شناختیم. (مهمونی کامی) توفیق اکران نیافت و بسیار حاشیه ساز شد اما (نهنگ عنبر) توانست رکورد فروش را جا به جا کند. وی پس از تجربه‌ی موفقش در نگارش فیلمنامه‌ی نهنگ عنبر، مجددا به سراغ نگارش و ساخت فیلمی کمدی رفته است. فیلمی که در سال ۹۵ ساخته شد و تا به امروز در نوبت اکران قرار داشت و نهایتا با اعمال اصلاحات این روز‌ها در حال اکران است. فیلم همچنین متقاضی شرکت در جشنواره‌ی فجر سال ۹۵ بود که از سوی هیئت انتخاب کنار گذاشته شد. برخی فیلم را یک کمدی متفاوت قلمداد می‌کنند و از آن لذت برده‌اند اما عده‌ای دیگر نتوانستند با آن ارتباطی برقرار کنند. حال به سراغ فیلم برویم تا ببینیم جزو کدام دسته هستیم. این فیلم ایرانی روایت‌گر ماجرای سه دوست به نام‌های آرش (با بازی بابک حمیدیان)، بابک (با بازی سیامک انصاری) و بهنود (با بازی جواد عزتی) است که با مصرف قرص‌های روان گردان، شبی متفاوت را دور هم سپری می‌کنند.

رفته رفته که از فیلم گذشت و شخصیت‌هایی را دیدم که با مصرف قرص خمار شدند و سعی می‌کردند به هر بهانه‌ای شاد باشند، به ذهنم رسید که فیلمساز تعمدا می‌خواهد اتمسفری خمارگونه مانند شخصیت‌هایش به فیلم بدهد و حس و حال آدم‌های فیلم را به مخاطب هم القا کند، اما باید پرسید به چه قیمتی؟ به فرض که ما متوجه قصد فیلمساز شویم و معیارهای مرسومی را که از تماشای یک کمدی داریم دور بریزیم، اما می‌توانیم چشم بر نبود یک روند مشخص و شخصیت پردازی درست ببندیم؟ تا کجا قرار است موقعیت‌های بدون پرداخت و متکی به بازیگر ما را بخنداند؟ صدای آرش به صورت نریشن روی فیلم از ابتدا سعی می‌کند به ما اطلاعات بدهد اما اگر آن صدا را حذف کنید فیلم آسیب جدی می‌بیند؟ از شخصیت‌ها چقدر می‌دانیم؟ جز اینکه بابک صرفا برچسب یک نقاش خورده است و درگیری کلیشه‌ای و ساده‌ای در برخورد با مسائل عاطفی دارد که بعید می‌دانم مخاطبی را بخنداند. از بهنود هم هیچ اطلاعات کارسازی نداریم. تنها کسی را که بیشتر می‌شناسیم آرش است که به واسطه‌ی حرف‌هایی که خودش می‌زند او را می‌شناسیم و نه در موقعیت‌های بحرانی که شخصیت از دل آنها بیرون می‌آید. گاهی فیلمساز با لفظ تعمدی بودنِ تمام این ایرادات، از ضعف‌های فیلم فرار می‌کند اما تعمدی بودن به قیمت قربانی کردن فرم فیلم نیست. فیلمساز سعی می‌کند با تغییر نام قرص‌های روان گردان به قرص‌های تدبیر و امید، کنایه‌ای سیاسی بزند و نخ تعقیب درون مایه‌های سیاسی را به دست مخاطب بدهد. کنایه‌هایی که فقط سیاسی هم نیست و رفته رفته با میزگرد‌هایی که آدم‌های فیلم دور هم برگزار می‌کنند، جامعه‌ي ایران را هم مورد هدف قرار می‌دهد. خرگیوش از مردمانی سخن می‌گوید که ادعای روشنفکری دارند و درباره‌ی هرچیزی اظهار نظر می‌کنند درحالی که اطلاعتشان شاید تنها به جستجو در ویکی پدیا محدود باشد.

از نکات جانبی فیلم هم باید گفت که این اولین همکاری مشترک زوج هنری بابک حمیدیان و مینا ساداتی در یک فیلم است. البته باغبانی و مینا ساداتی قبلا در فیلم مهمونی کامی همکاری داشتند. این فیلم همچنین در ابتدا با عنوان (شیب) معرفی شد که بعدها نامش به (خرگیوش) تغییر یافت. خرگیوش اولین فیلم باغبانی است و به هرحال قضاوت درباره‌ی او زود است و باید منتظر آثار بعدی او باشیم تا نگاه متفاوتش به کمدی را رفته رفته بهتر پرداخت کند.