هر آنچه که باید در مورد باب اسفنجی بدانیم

باب اسفنجی شلوارمکعبی (SpongeBob SquarePants)، عنوان یک سریال کمدی انیمیشنی محصول شبکه نیکلودئون (Nickelodeon) امریکا است که پخش آن از سال ۱۹۹۹ آغاز شده و به‌خاطر استقبال زیاد و محبوبیت پایدارش، ساخت آن همچنان ادامه دارد. تا امروز بالای ۲۶۰ قسمت آن به‌نمایش درآمده و حتی کارتون باب اسفنجی با دوبله فارسی بارها از تلویزیون ایران هم پخش شده است. این انیمیشن که به بیش از ۵۰ زبان دنیا دوبله شده، در رده‌ی پنجم انیمیشن‌های امریکایی با طولانی‌ترین دوره‌ی زمانی پخش قرار دارد و طی گزارشی تنها تا سال ۲۰۱۷ بیش از ۱۳ میلیارد دلار برای شرکت نیکلودئون درآمد داشته است.

این سریال محبوب تاکنون سوژه‌ی ساخت سه فیلم سینمایی بوده است و در قالب کمیک، بازی‌های ویدئویی و سایر محصولات جانبی هم حضور فعالی دارد. همچنین بعداز فیلم تلویزیونی Atlantis SquarePants در سال ۲۰۰۷ دو فیلم ویژه‌ی تلویزیونی هم به‌مناسبت دهمین و بیستمین سالگرد تولید مجموعه در سال‌های ۲۰۰۹ و ۲۰۱۹ با عنوان SpongeBob's Truth or Square و SpongeBob's Big Birthday Blowout پخش شده است. باب اسفنجی حالا وارد سومین دهه‌ی پخش خود شده است و همچنان برای تداوم این محبوبیت تلاش می‌کند.

شهروندان بیکینی باتم آبزیانی هستند که در بین زباله‌های دریایی مثل دودکش کشتی، سطل و فانوس غرق‌شده زندگی می‌کنند. اجزای پس‌زمینه هم با همین قطعه‌ها و لوازم دریانوردی آشنایی مثل تخته، طناب، لنگر، دیگچه، صفحه‌های پرچ شده، پنجره و سکان کشتی حال و هوای یک محیط دریایی نزدیک اسکله را زنده می‌کند. همچنین گل‌های دریایی یکی از موارد تکرارشونده در پس‌زمینه هستند که به‌گفته‌ی کنی پیتنگر، یکی از طراحان محیط انیمیشن، همان کارکرد ابر را برای دنیای زیر آب بیکینی باتم دارد و از طرح پیراهن‌های هاوایی گرفته شده است.

یکی از مهم‌ترین جذابیت‌های این مجموعه را باید در طراحی خلاقانه‌ی شخصیت‌ها و همچنین محیط زندگی آن‌ها توسط هیلنبرگ و همکارانش جست‌وجو کرد. شخصیت‌های مهم داستان هم بیشتراز اینکه از بین ماهی‌های رنگارنگ انتخاب شده باشند موجودات متنوعی مثل ستاره دریایی، خرچنگ، اختاپوس، پلانگتون و حتی سنجاب هستند.

شخصیت‌های اصلی مجموعه‌ی باب اسفنجی به‌نوعی برگرفته از هفت گناه کبیره هستند؛ باب اسفنجی از هوس، پاتریک از تنبلی، آقای خرچنگ از طمع، پلانکتون از حسادت، سندی از غرور، گری از شکم‌پرستی و اختاپوس از خشم. البته این همگرایی در قالب کمدی بزن و بکوب رنگارنگ مجموعه شدتی درجهت منفی ندارد و حتی اغلب به نتایج اخلاقی مثبتی ختم می‌شود. به‌هرحال برای شخصیت‌هایی که سازنده‌اش کمدی آن را با الهام گرفتن از لورل و هاردی خلق کرده، این ویژگی‌ها به‌درستی در شکل‌گیری لحظه‌های کمدی موفق آن استفاده شده است. با این تأثیرپذیری، مجموعه‌ی باب اسفنجی هم مملو از لحظه‌های کوتاه بامزه همراه‌با دیالوگ‌های ساده ولی خنده‌دار است.

باب اسفنجی شلوار مکعبی در رستوران آقای خرچنگ به‌عنوان سرآشپز به کار سرخ کردن همبرگر مشغول است و در خانه‌ای آناناسی به‌همراه حیوان خانگی‌اش که یک حلزون به‌اسم گری است زندگی می‌کند. وی شخصیتی در راستای سادگی و اداهای بی‌غل‌وغش کودکان دارد و با روحیات سرخوش و حس پرانرژی ذهن شکلاتی خود در لحظه مشغول بازی کردن است. تمام دغدغه‌های او مثل علاقه‌اش به درست کردن حباب‌های صابونی ساده و گذرا هستند. در قسمت‌های اولیه تاریخ تولد باب اسفنجی ۱۴ ژوئیه ۱۹۸۶ ذکر شده است هرچند درکل فضای سریال سن مشخصی برای او تعیین نشده است. تام کنی وظیفه‌ی صداپیشگی باب اسفنجی را برعهده دارد.

تام کنی که غیراز باب اسفنجی صدای گری را هم در این مجموعه ساخته است متولد ۱۳ ژوئیه ۱۹۶۲ امریکا است و در انیمیشن‌های زیادی گویندگی کرده است که می‌توان به نقش سگ در گربه‌سگ یا خرگوش در وینی د پو هم اشاره کرد. سبک عینک زدن این شخصیت در مواقع تفکر هم از شخصیت کنی گرفته شده است. به اعتقاد بسیاری صدای خنده‌ی باب بسیار گوشخراش است، درواقع هدف کنی این بوده که این خنده هر کسی را دیوانه کند. موضوعی که بارها در لحظه‌های کمدی مجموعه مورد استفاده قرار می‌گیرد و حتی سوژه‌ی یکی از سکانس‌های فیلم دوم می‌شود که خرچنگ به‌کمک صدای خنده‌ی باب اسفنجی پلانکتون را شکنجه می‌کرد.

پاتریک صمیمی‌ترین دوست باب اسفنجی (با صداپیشگی بیل فیجرباک)، یک ستاره‌ی دریایی خنگ و خل است که به‌خوبی نشان می‌دهد مثل یک ستاره‌ی دریایی واقعی مغز ندارد. او زیر یک تخته سنگ زندگی می‌کند و به‌راحتی جایزه‌ی انجام هیچ‌کاری طولانی‌تر از دیگران را تصاحب می‌کند.

آقای خرچنگ (با صداپیشگی کلنسی براون) صاحب رستوران کراستی کرپ (Krusty Krab) است که ساختمان آن شبیه‌به یک تله‌ی صید خرچنگ در دنیای واقعی به‌نظر می‌رسد. آقای خرچنگ بسیار پول‌دوست است و برای کسب آن از هیچ کاری دریغ نمی‌کند، خرج کردن را زیاد دوست ندارد ولی برای خوشحال کردن دخترش هر کاری می‌کند. همبرگرهای رستوران او به خاطر یک دستور پخت سری مشتری‌های زیادی دارد. دریکی از قسمت‌ها دیده می‌شود که تاریخ تولد آقای خرچنگ در کارت شناسایی او ۳۰ نوامبر ۱۹۴۲ درج شده است.

اختاپوس (راجر آلبرت بومپاس) صندوقدار بی‌حوصله، بداخلاق و خودخواه رستوران آقای خرچنگ است که دل خوشی از شوخی‌های همسایه‌های دو طرف خانه‌اش یعنی باب اسفنجی و پاتریک ندارد و برای همین گاهی به نقش منفی ماجرا تبدیل می‌شود. اختاپوس به‌تنهایی در خانه‌ای شبیه‌به مجسمه‌های موآی جزیره‌ی ایستر زندگی می‌کند و به نقاشی و نواختن کلارینت علاقه دارد. به‌نظر می‌رسد اختاپوس از آن دسته افرادی است که برخلاف استعدادی که دارند در شغل اشتباهی فعالیت می‌کنند و همین به تغییر اخلاقی او دامن می‌زند. در طراحی شخصیت اختاپوس برای انیمیشن‌سازی راحت‌تر به‌جای هشت‌پا از ترکیب چهار پا و دو دست استفاده شده است.

سندی (کارولین لارنس) سنجابی دانشمند، باهوش و مغرور اهل تگزاس است که به ورزش علاقه دارد و در کاراته استاد است، با استفاده از محفظه‌ی هوا در زیر آب زندگی می‌کند و به انجام تحقیقات خود مشغول است. از دیگر شخصیت‌های سریال باب اسفنجی می‌توان به خانم پاف معلم مدرسه‌ی قایقرانی، مرد دریا و پسر صدفی که ابرقهرمان‌های از رده خارج برنامه‌های تلویزیونی دلخواه‌ی باب اسفنجی هستند، سم خواهر بزرگتر و قلچماق پاتریک، پرل که دختر لوس آقای خرچنگ و یک نهنگ عنبر است، لری خرچنگه، پیرمرد جنگیر و نپتون شاه اشاره کرد.

استیون هیلنبرگ به‌عنوان خالق دنیای انیمیشنی باب اسفنجی ابتدا به‌خاطر علاقه به اقیانوس، سال ۱۹۸۴ در سن ۲۳ سالگی مدرک کارشناسی منابع طبیعی دریایی را از دانشگاه هامبولت کالیفرنیا دریافت کرد و تا سال ۱۹۸۷ به‌عنوان زیست‌شناس دریایی مشغول فعالیت و تدریس شد. هیلنبرگ درکنار این کار همیشه به هنر علاقمند بود و همان زمان یک کمیک‌بوک آموزشی به‌زبان طنز به‌اسم The Intertidal Zone (منطقه‌ی جزر) برای شاگردان خود طراحی کرده بود. این کتاب درمورد زندگی موجودات دریایی یک صخره‌ی کنار دریا بود که نقش اصلی داستانش را هم یک اسفنج برعهده داشت.

طراحی همین کمیک بعدها جرقه‌ی تولید سریال باب اسفنجی را در ذهن هیلنبرگ ایجاد کرد. او درادامه در سال ۱۹۸۹ به‌صورت حرفه‌ای به‌سمت علاقه‌ی بزرگترش یعنی انیمیشن رفت و مدرک کارشناسی ارشد خود را در سال ۱۹۹۱ در رشته‌ی انیمیشن‌های تجربی از مؤسسه هنرهای کالیفرنیا (CalArts‌) دریافت کرد. بعداز موفقیتش با دو انیمیشن کوتاه The Green Beret و Wormholes در سال ۱۹۹۲ که حاصل دوران تحصیل او در دانشگاه بود، به استخدام نیکلودئون درآمد و به‌عنوان یکی از کارگردان‌های مجموعه‌ی Rocko's Modern Life (زندگی مدرن روکو) فعالیتش را آغاز کرد.

اما در سال ۱۹۹۴ بود که هیلنبرگ تصمیم گرفت تا کتاب کمیک خود را با تغییراتی در شخصیت‌ها و طراحی برای تولید یک سریال انیمیشنی استفاده کند. برای همین و درجهت بامزه‌تر شدن فضای آن ابعاد شخصیت اسفنج را از حالت طبیعی آن به مکعب تبدیل کرد.

هیلنبرگ بعد از متوقف شدن سریال زندگی مدرن روکو ابتدا طراحی هنری خود را به همکار قدیمی‌اش مارتین اولسون (یکی‌از نویسندگان زندگی مدرن روکو) نشان داد و به پیشنهاد او تصمیم گرفت داستان را به‌عنوان نمایشی سریالی ولی این‌بار در محیط زندگی موجودات ساکن زیر دریا بنویسد. او بعداز این تصمیم در سال ۱۹۹۶ با کمک همکاران قدیمی خود به‌طور جدی وارد پروسه‌ی تولید انیمیشنی با محوریت یک کاراکتر اسفنجی شد.

برای ساخت هر قسمت انیمیشن حدود ۵۰ نفر با یکدیگر همکاری می‌کنند. مقدمات ساخت انیمیشن و تهیه‌ی استوری‌بورد در داخل استودیوی انیمیشن نیکلودئون واقع در بربنک کالیفرنیا و مراحل انیمیشن‌سازی آن در شعبه‌ی واقع در کره جنوبی استودیو Rough Draft انجام می‌شود و درنهایت هم مراحل ویرایش نهایی، صداگذاری و اضافه شدن موسیقی در کالیفرنیا صورت می‌گیرد. فصل اول به‌کمک تکنیک سل انیمیشن ساخته شد اما از سال‌های بعد برای افزایش سرعت تولید، ساخت انیمیشن با رنگ‌آمیزی دیجیتال صورت گرفت. از سال ۲۰۰۸ و اپیزود Pest of the West از فصل پنجم هم به‌جای قلم و کاغذ معمولی از قلم نوری Wacom Cintiqs استفاده شد.

به مرور تغییراتی در جزئیات طراحی کاراکترها به‌منظور افزایش جذابیت آن‌ها اعمال شده است. همچنین در فصل نهم و یازدهم اپیزودهای ویژه‌ای به‌مناسبت کریسمس (It's a SpongeBob Christmas) و هالووین (The Legend of Boo-Kini Bottom) با استفاده از تکنیک استاپ-موشن توسط Screen Novelties، با زمان تولید حدود یک‌سال برای هرکدام، ساخته شده است.

تم آهنگ تیتراژ ابتدایی باب اسفنجی توسط مارک هریسون و بلیز اسمیت روی شعری از استیون هیلنبرگ و درک دریمون ساخته شد. ملودی این آهنگ از یک نغمه‌سرایی معروف دریایی به‌اسم Blow the Man Down الهام گرفته شده است. هیلنبرگ نقاشی دزد دریایی استفاده شده برای آن را چند سال قبل از یک فروشگاه خیریه تهیه کرده بود. پاتریک پینی گویندگی دزد دریایی را انجام داد، هیلنبرگ لب و دهن خودش را هنگام خواندن ترانه روی نقاشی قرار داد و نتیجه‌ی نهایی کار با فضای مجموعه به‌خوبی چفت و ماندگار شد.

اولین قسمت این انیمیشن در تاریخ ۱ می ۱۹۹۹ از نیکلودئون پخش شد و درادامه نظر مثبت منتقدین را برانگیخت و با استقبال مخاطب‌ها رو‌به‌رو شد، به‌طوری‌که تا می ۲۰۰۲ تعداد بینندگان آن به بیش‌از ۶۱ میلیون نفر رسید که حدود ۲۰ میلیون نفر آن‌ها بین ۱۸ تا ۴۹ سال سن داشتند. استقبالی که خود هیلنبرگ هم هیچ‌گاه انتظار آن را نداشت.

فصل دوازدهم باب اسفنجی آخرین باری است که حضور هیلنبرگ را تجربه کرد. حالا باید منتظر ماند و دید که بعد از مرگ هیلنبرگ آیا میراث او همچنان در مسیر قبلی به راه خود ادامه می‌دهد یا فرمول ساخت باب اسفنجی هم مثل فرمول تهیه‌ی همبرگرهای خرچنگ فقط وابسته‌به یک حس شخصی غیرقابل برداشت است.

هیلنبرگ همیشه تمام تلاش خود را برای حفظ کیفیت سریال به‌کار می‌بست. بعد از اتمام ساخت سومین فصل سریال در سال ۲۰۰۲ هیلنبرگ تصمیم به ساخت اولین فیلم براساس باب اسفنجی با نام The SpongeBob SquarePants Movie گرفت که سال ۲۰۰۴ اکران شد. او به خاطر ساخت این فیلم، بعد از اتمام ساخت فصل سوم از سریال کنار کشید چون نمی‌خواست با ساخت همزمان فیلم و سریال باب اسفنجی از کیفیت کارش کم کند و ۶۰ قسمت ساخته شده را هم برای سریال کافی می‌دانست.

فیلم باب اسفنجی شلوار مکعبی که خود هیلنبرگ تهیه‌کنندگی و کارگردانی آن را برعهده داشت و نویسندگی آن را هم با کمک پنج نویسنده و انیماتور دیگر سریال (پائول تیبیت، دریک دیمون، تیم هیل، آرون اسپرینگر و کنت اوزبورن) انجام داد، با همان فرمول سرخوشانه و دلپذیرش در جلب رضایت مخاطب موفق بود و با بودجه‌ی ساخت ۳۰ میلیون دلاری حدود ۱۴۰ میلیون دلار در گیشه فروخت. داستان فیلم باب اسفنجی شلوار مکعبی هم به ماجرای دزدیده شدن تاج نپتون شاه و متهم شدن خرچنگ در این قضیه، تلاش باب اسفنجی و پاتریک برای پیدا کردن آن و نقشه‌های پلانکتون برمی‌گردد. طبق انتظار صحنه‌های لایو اکشن در فیلم اول هم دیده می‌شود، در ساخت قسمتی که دیوید هاسلهاف شناکنان باب اسفنجی و پاتریک را حمل می‌کند از یک ماکت استفاده شد که هاسلهاف آن را با خود به خانه برده و هنوز هم نگه داشته است.

تا اینکه در سال ۲۰۱۴ پل تیبیت اعلام کرد که استیون هیلنبرگ قصد بازگشت به سریال را دارد. همچنین ساخت فیلم دوم باب اسفنجی که این‌بار تیبیت در مقام تهیه‌کنندگی وکارگردانی آن برآمده بود تایید شد. این‌بار هیلینبرگ بود که در نوشتن داستان فیلم تیبیت را همراهی کرد. دومین فیلم سینمایی باب اسفنجی با عنوان The SpongeBob Movie: Sponge Out of Water (فیلم باب اسفنجی: اسفنج بیرون از آب) ساخته شد.

یک دزد دریایی به اسم ریش‌برگر بعداز به‌دست آوردن یک کتاب باستانی مرموز شروع به خواندن داستان می‌کند. در ماجرای جدید باب اسفنجی، فرمول همبرگرهای خرچنگ در تلاش پلانتگتون برای دزدیدن آن غیب می‌شود و پلانگتون مورد اتهام است، تنها باب اسفنجی شاهد بی‌گناهی پلانگتون است و سعی می‌کند او را از دست خرچنگ و طرفدارنش نجات دهد اما اینکه بدون دستورالعمل تهیه دیگر خبری از همبرگر مخصوص خرچنگ به‌عنوان محبوب‌ترین منبع غذایی بیکینی باتم نیست باعث آشوب بزرگ و فضایی آخرالزمانی در آن‌جا می‌شود.

پس از پایان ساخت فیلم سینمایی دوم باب اسفنجی پل تیبیت اعلام کرد که استفن هیلنبرگ رسماً به سریال برگشته و کارش را به‌عنوان رئیس کل و تهیه‌کننده اجرایی ادامه خواهد داد. در سال ۲۰۱۷ پل تیبیت مسئولیتش را به هیلنبرگ سپرد تا مقدمات ساخت فیلم سینمایی سوم باب اسفنجی را آماده کند. بعد از مرگ نابه‌هنگام استیون هیلنبرگ نیکلودون اعلام کرد که باب اسفنجی ادامه خواهد یافت، ساخت فصل سیزدهم تأیید شد و وینسنت والر و مارک چکارلی مسئولیت ادامه‌ی کار هلینبرگ را به‌عهده گرفتند.

سومین فیلم سینمایی باب اسفنجی ابتدا با نام It's a Wonderful Sponge شناخته می‌شد، تا اینکه درنهایت نام آن به The SpongeBob Movie: Sponge on the Run (فیلم باب اسفنجی: اسفنج در حال فرار) تغییر پیدا کرد. برخلاف دو فیلم قبلی خبری از انیمیشن دوبعدی کلاسیک نیست و در حالی‌که در فیلم دوم قسمت‌های زیرآب به‌صورت دوبعدی ساخته شده بود این‌بار برای آن فقط از انیمیشن سه‌بعدی استفاده شده است. همچنین این اولین فیلم در این مجموعه است که هیلنبرگ به‌دلیل مرگش هیچ دخالتی در آن نداشته است. تیم هیل یکی از نویسندگان قدیمی سریال، وظیفه‌ی کارگردانی را برعهده گرفته است و مایکل کوام، جاناتان ایبل و گلن برگر در نوشتن داستان فیلم‌نامه او را همراهی کرده‌اند. اکران باب اسفنجی ۲۰۲۰ بارها با تأخیر مواجه شد تا پارامونت پیکچرز بالاخره تصمیم‌به انتشار آن در اوایل سال ۲۰۲۱ به‌صورت دیجیتالی بگیرد.

مثل اولین فیلم باب اسفنجی باز هم شاهد همراهی باب اسفنجی و پاتریک هستیم. آن‌ها این‌بار در مأموریت نجات گری، که توسط پوسایدون، خدای دریا، ربوده شده است، به شهر گمشده‌ی آتلانتیس سفر می‌کنند. در بخش‌هایی هم به اولین دیدار باب اسفنجی و گری اشاره می‌شود. حضور شمایل کیانو ریوز وسط یک بوته خار و آهنگسازی هانس زیمر از نکات قابل‌توجه این قسمت است. حالا دعوت از یک بازیگر سوپراستار هالیوودی به یکی از رسم‌های فیلم‌های باب اسفنجی تبدیل شده است چراکه در فیلم اول و دوم هم به ترتیب اسکارلت جوهانسون و آنتونیو باندراس حضور داشتند.

همچنین براساس صحنه‌های فلش‌بک موجود در این فیلم یک سریال اسپین-آف به اسم Kamp Koral: SpongeBob's Under Years ساخته شده است که داستان باب اسفنجی ۱۰ ساله و دوستانش را در اردوگاه تابستانی کورال روایت می‌کند. به‌علاوه قرار است با همکاری نتفلیکس یک اسپین‌آف موزیکال با محوریت کاراکتر اختاپوس ساخته شود.

تریلر فیلم باب اسفنجی با حضور کیانو ریوز