سیر تحولی کنترلر‌های بازی : نینتندو (Nintendo)

نینتندو در سال ۱۸۸۹ توسط فوساجیرو یامااوچی در شهر کیوتو ژاپن تاسیس شد. فعالیت اولیه این کمپانی ساخت کارت‌های بازی دست‌ساز بود که بعد‌ها به فعالیت‌هایی مثل طراحی تاکسی و هتل هم گسترش یافت. ولی در سال ۱۹۷۰ این کمپانی ژاپنی تمام فعالیت‌های خود را کنار گذاشت و به صنعت در حال رشد بازی‌های رایانه‌ای پیوست. این تصمیم آغازگر دورانی موفقیت آمیز برای این شرکت ژاپنی بود که به سبب آن امروزه نینتندو گران قیمت‌ترین شرکت بازی‌سازی از لحاظ سود سهام شناخته می‌شود و همچنین سومین شرکت با‌ارزش در کل ژاپن است. اکثریت گیمر‌های ایرانی نینتندو را با بازی‌های مشهور سری سوپر ماریو می‌شناسند و اکثر قریب به اتفاق آنها خاطرات زیادی با این بازی دارند. ولی نینتندو محدود به بازی‌سازی نیست و کنسول‌های این شرکت هم در سراسر جهان و به خصوص کشور‌های شرق آسیا بسیار پر‌طرفدار هستند.

نینتندو در سال ۱۹۸۳ اولین کنسول خانگی خود را به بازار ژاپن عرضه کرد. این کنسول Family Computer نام داشت که به صورت اختصاری Famicom خوانده می‌شد. همراه این کنسول ۲ دسته بازی قرمز رنگ وجود داشت که متصل به کنسول بودند و امکان جدا کردن آن‌ها وجود نداشت. همچنین در دو طرف کنسول جایی مخصوص این دسته‌ها تعبیه شده بود که حمل و نقل کنسول را راحت‌تر می‌کرد. طراحی این دسته‌ها بسیار ساده بود و شامل کلید‌های جهت در سمت چپ، دو کلید در سمت راست و کلید‌های Start و Select در وسط دسته اول بود که در دسته دوم این کلید‌های وسط حذف شده و کلید تغییر صدا و یک میکروفون جایگزین آن‌ها شده بود.

کنسول Famicom در سال ۱۹۸۶  در منطقه آمریکا با نام NES عرضه شد و شاهد تغییرات جزیی در خود کنسول و دسته‌های آن بودیم. رنگ پس‌زمینه دسته‌ها از قرمز به طوسی تبدیل شده و لبه‌های منحنی آن‌ها هم کاملا صاف شده بود که ظاهر دسته را کاملا مستطیلی می‌کرد.

این کنترلر اسلحه مانند در سال ۱۹۸۵ معرفی شد و یکی از اولین اسلحه‌های ساخته شده برای کنسول‌ها است. این کنترلر به بازیکن اجازه می‌داد تا صفحه تلویزیون را نشانه گیری کند و در بازی‌های مختلف به اهداف متفاوت شلیک کند. یکی از بازی‌های به یاد ماندنی که با این کنترلر همخوانی داشت، Duck Hunter بود که باید با اسلحه به اردک‌های بلند شده از برکه شلیک می‌کردید تا سگ باوفایتان شکار‌های شما را جمع آوری کند.

نینتندو در سال ۱۹۸۷ یک دسته دیگر هم برای کنسول NES عرضه کرد که Advantage نام داشت. همان‌طور که از نام دسته معلوم می‌شود این کنترلر مزیت‌های زیادی نسبت به دسته‌های اصلی داشت. جوی‌استیک اضافه شده امکان حرکت ۳۶۰ درجه را فراهم می‌کرد و علاوه بر کلید‌های دسته اصلی، دو کلید و دو درجه هم بر روی دسته به نام Turbo قرار داشت. این درجه‌ها در بازی‌هایی که لازم بود کلید‌ها را سریع فشار دهید کاربرد بسیار زیادی داشت.

این کنترلر در سال ۱۹۸۸ برای کنسول NES عرضه شد و تقریبا ترکیب کنترلر اصلی و Advantage است. دیگر خبری از جوی‌استیک نیست و یک پد با امکان چرخش ۳۶۰ درجه‌ای جایگزین آن شده است. ظاهر دسته هم بسیار آرگونومیک‌تر است که استفاده از آن را راحت‌تر می‌کند. کلید‌های Turbo و ۲ کلید اصلی هم‌چنان به قوت خود باقی است تا شاهد یک دسته بسیار خوش دست برای کنسول محبوب NES باشیم. نینتندو همچنین در سال ۱۹۹۴ یک کنسول دیگر به نام NES 2 معرفی کرد که کنترلر‌های آن تفاوتی با NES نداشت و تنها تغییر ایجاد شده گرد شدن لبه‌ها بود.

نینتندو در سال ۱۹۸۹ از کنسول دستی خود رونمایی کرد که یک کنسول ۸ بیتی به نام Game Boy بود. البته این شرکت قبلا هم یک کنسول دستی به Game&Watch داشت که در سال ۱۹۸۰ معرفی شده بود ولی به هیچ وجه قابل مقایسه با گیم بوی نیست. شاید خیلی از گیمر‌های ایرانی هم گیم‌بوی را بشناسند، چون این کنسول فروش بسیار خوبی در سراسر جهان تجربه کرد و کشور ما هم از این قاعده مستثنی نیست. اگر شما هم جزو آن دسته افرادی هستید که ساعت‌ها با این کنسول بازی Tetris یا همان خانه سازی خودمان را انجام داده‌اند، حتما شناخت خوبی هم از کنترلر‌های این کنسول دارید که شامل یک کلید جهت چهار‌گانه در پایین نمایشگر و سمت چپ و ۲ کلید اصلی در سمت راست و کلید‌های Start و Select در وسط کنسول بود.

در سال ۱۹۹۸ نیتندو نسخه رنگی این کنسول را با نام Game Boy Color عرضه کرد که کنترلر‌های آن تفاوتی با نسخه سیاه و سفید نداشت.

سال ۱۹۹۱ را می‌توان یکی از بهترین دوره‌های تاریخی شرکت نینتندو دانست. این شرکت با عرضه کنسول سوپر نینتندو در این سال وارد دنیای ۱۶ بیتی شد تا صنعت بازی‌سازی شاهد رقابت سختی بین این کنسول و کنسول Genesis سگا باشد. البته علی‌رغم شروع ضعیف، این کنسول به تدریج نبض بازار را در دست گرفت تا در نهایت لقب پر‌فروش‌ترین کنسول ۱۶ بیتی جهان را ازآن خود کند. اکثر کارشناسان ۲ چیز را دلیل موفقیت این کنسول می‌دانند. یکی عرضه بازی سوپر ماریو ورلد همراه این کنسول که در آن سال‌ها ۲۰ میلیون نسخه در سراسر جهان فروش کرد و دیگری خلاقیت بالای سازندگان در طراحی کنترلر‌های این کنسول که برای اولین بار از ۴ کلید اصلی استفاده می‌کرد که در حالت لوزی شکل کنار هم قرار گرفته بودند و برتری محسوسی نسبت به کنترلر ۳ کلیده سگا داشتند و همچنین لبه‌های گرد و منحنی شکل آن که باعث می‌شد استفاده از آن بسیار راحت باشد. به هر حال این کنترلر نینتندو بعد‌ها منبع الهام بسیاری از سازندگان دیگر شد که کلید‌های ۴‌گانه را به شکل لوزی کنار هم قرار دهند.

این کنترلر اسلحه مانند که به صورت رسمی توسط نینتندو و برای کنسول SNES ساخته شده بود،نسخه پیشرفته NES Zapper است و اولین کنترلر بی‌سیم نینتندو است که  از یک گیرنده مادون قرمز برای اتصال با کنسول بهره می‌برد و با استفاده از ۶ باطری قلمی، گیمر‌ها می‌توانستند در بازی‌هایی که با این اسلحه همخوانی داشت از آن استفاده کنند که مشهور‌ترین آن‌ها Super Scope 6 بود و به همراه کنترلر عرضه می‌شد و ۶ بازی همخوان با این اسلحه را ارایه می‌داد.

کنسول Virtual Boy را می‌توان ضعیف‌ترین کنسول ساخته شده توسط نینتندو نامید که در سال ۱۹۹۵ توسط این شرکت عرضه شد و درست یک سال بعد فروش این کنسول ۳۲ بیتی و ۳ بعدی متوقف شد. این کنسول بر خلاف دیگر کنسول‌های مرسوم نیازی به نمایشگر نداشت و تصاویر از طریق وسیله‌ای که بر روی سر گیمر قرار داشت پخش می‌شد و اولین کنسولی بود که تصاویر ۳ بعدی واقعی را ارایه می‌داد. ولی یکی از دلایل ضعف این کنسول و فروش پایین آن مشکلاتی از قبیل سردرد‌های شدید و عوارض بسیار زیاد چشمی بود که کاربران پس از تجربه بازی با این کنسول با آن‌ها مواجه می‌شدند. حتی انتشار بازی‌های مثل Tetris 3D و کاهش قیمت‌های متوالی هم نتوانست باعث فروش بیشتر این کنسول شود. کنترلر این کنسول هم به معنای واقعی کلمه بد ریخت ساخته شده بود. دو کلید جهت‌ ۴ گانه در طرفین و ۲ کلید اصلی نیتندو در سمت راست و ۲ کلید Start و Select هم در سمت چپ قرار داشتند.ولی با تمام این تفاسیر ظاهر ساده کنترلر‌های نینتندو برای اولین بار تغییر یافته بود و این اقدام ظاهر کلی کنترلر‌های نینتندو را دگرگون می‌کرد.

سال ۱۹۹۶ مصادف با ورود نینتندو به دنیای کنسول‌های ۶۴ بیتی بود. در همین راستا کنسول N64 معرفی شد که آخرین کنسول نینتندو است که از کارتریج استفاده می‌کند. نیتندو طبق روال سال‌های گذشته همراه کنسول یک نسخه جدید از سوپر‌ماریو عرضه کرد که به نوعی تضمین کننده فروش بالای کنسول بود. ولی حتی بدون این بازی هم کنسول بسیار موفق عمل می‌کرد و یکی از دلایل آن هم کنترلری بود که نیتندو برای آ ن ساخته بود. یک دسته M شکل که ۳ پایه داشت و اولین بار از ۶ کلید اصلی و کلید‌های جهت و جوی‌استیک به صورت همزمان استفاده می‌کرد. این دسته راحتی فوق‌العاده ای هنگام استفاده داشت و گیمر‌ها می‌توانستند به دلخواه از کلید‌های جهت یا جوی‌استیک برای حرکت استفاده کنند. همچنین اولین بار در تاریخ کنترلر‌ها شاهد معرفی قابلیت لرزشی بودیم که به ارزش‌های این کنسول و کنترلر اضافه می‌کرد.

نینتندو کنسول نسل ششمی خود را در سال ۲۰۰۲ با نام Game Cube عرضه کرد تا با کنسول‌های ایکس‌باکس و پلی‌استیشن 2 رقابت کند. این کنسول همواره به دلیل کیفیت بالا و تنوع زیاد بازی‌ها مورد تمجید قرار می‌گیرد ولی از لحاظ ظاهری نظر‌های بسیار متفاوتی در مورد آن وجود دارد. یعنی وقتی اولین بار شکل مکعبی کنسول و ظاهر عجیب کنترلر آن را می‌بینید یا به معنای واقعی عاشق آن می‌شوید و یا آن را زشت‌ترین کنسولی که دیدید خطاب می‌کنید. به هر حال در سمت چپ کنترلر شاهد یک پد ۳۶۰  درجه ای و کلید‌ جهت ۴ گانه هستیم و در سمت راست هم یک پد دیگر به همراه ۴ کلید اصلی حضور دارند. ۳ کلید هم در پشت دسته قرار دارند که ۲ تای آن‌ها در سمت راست و ۱ عدد هم در سمت چپ است. فارغ از هر نظری که راجع به کنسول Game Cube داشته باشید، اولین بار که کنترلر آن را لمس کنید خواهید فهمید که چقدر خوش دست است و نینتندو علی‌رغم ظاهر عجیب آن توجه زیادی به خاصیت آرگونومیکی دسته داشته است.

نینتندو در سال ۲۰۰۴ یک کنسول دستی ساخت تا با PSP سونی رقابت کند. در این کنسول دستی شاهد دو صفحه نمایش بودیم که البته پایینی لمسی بود و وظیفه کنترلر را هم بر عهده داشت. البته کنترل این کنسول دستی محدود به این صفحه نمایش لمسی نمی‌شد و در کنار آن ۴ کلید اصلی و کلید‌های جهت هم حضور داشتند که قابلیت لمسی بارزترین خلاقیت کنترلر این کنسول دستی بود. این کنسول همچنین از یک قلم هم استفاده می‌کرد.

نینتندو در سال ۲۰۱۱ نسخه ۳ بعدی این کنسول دستی را هم ارایه داد که تنها تغییر کنترلر آن نسبت به نسخه اولیه اضافه شدن یک پد ۳۶۰ درجه در سمت چپ بود.

در سال ۲۰۰۶ نیتندو کنسول نسل هفتمی خود را با نام Wii عرضه کرد که به خوبی توانست موفقیت‌های قبلی این شرکت ژاپنی را ادامه دهد. این کنسول که از قابلیت استفاده از بازی‌های کنسول‌های قدیمی نینتندو مثل گیم‌کیوب، NES و N64 در کنار بازی‌های مخصوص به خودش بهره می‌برد توانست نظر مثبت کاربران و منتقدان را جلب کند. کنترلر اصلی این کنسول به شکل یک کنترل تلویزیون ساخته شده بود که برای اولین بار در تاریخ این شرکت از سنسور‌های حرکتی بهره می‌برد و به کمک حرکت دادن آن به شکل‌های مشخص شده قادر به کنترل بازی بودید.

البته امکان اضافه کردن ابزار دیگری هم به Wii Remote وجود داشت که مهم‌ترین آن‌ها Nunchuk بود و با اتصال آن به کنترلر اصلی امکان استفاده از جوی‌استیک فراهم می‌شد. یکی دیگر از ویژگی‌های مثبت این کنترلر، امکان استفاده راحت از آن‌ها برای افراد چپ دست و راست دست بود.

در کنار Wii Remote نینتندو یک کنترلر با ظاهر معمولی هم در جعبه کنسول قرار می‌داد.بر روی این کنترلر که بسیار شبیه به دسته‌های قدیمی نینتندو است دو جوی‌استیک در قسمت پایین، کلید‌ جهت در سمت چپ، ۴ کلید اصلی در سمت راست و ۴ کلید هم در پشت دسته قرار دارند. البته از Classic Controller فقط برای بازی‌های قدیمی نینتندو که از فروشگاه این شرکت قابل خرید بودند استفاده می‌شد و امکان استفاده از آن برای بازی‌های ساخته شده بر اساس سنسور حرکتی وجود نداشت.

نینتندو در سال ۲۰۰۹ نسخه Pro این کنترلر را هم ارایه داد که دو پایه به نسخه قبلی اضافه می‌کرد و حالت آرگونومیکی بهتری داشت.

نینتندو اولین شرکتی بود که با معرفی Wii U در سال ۲۰۱۲ وارد نسل هشتم شد و این کنسول اولین محصول نینتندو است که گرافیک HD را به نمایش می‌گذارد و همانند کنسول قبلی با بازی‌های قدیمی شرکت هم همخوانی دارد. کنترلر اصلی این کنسول Wii U Gamepad است که شاید در نگاه اول شبیه یک کنسول دستی باشد! یک صفحه نمایش لمسی در وسط کنترلر قرار دارد و ۲ جوی‌استیک در طرفین، کلید جهت ۴ گانه در سمت چپ و کلید‌های اصلی و تغییر صدا هم در سمت راست دیگر اجزای این کنترلر را تشکیل می‌دهند. صفحه لمسی وسط دسته کاربرد‌های متنوعی دارد. برای مثال در یک سری بازی‌ها برای کنترل‌های لمسی استفاده می‌شود، در برخی به عنوان صفحه نمایش حالت چند نفره و گاهی هم به صورت کاملا مجزا از تلویزیون تصویر را نمایش می‌دهد که در این حالت حس یک کنسول دستی را منتقل می‌کند.

البته برای این کنسول یک کنترلر معمولی هم با نام Pro Controller عرضه شده که فاقد صفحه نمایش لمسی بوده و کمی جم و جورتر است و باعث می‌شود افرادی که به کنترلر‌های معمولی عادت کرده‌اند تجربه بهتری از بازی با این کنسول داشته باشند.

 قسمت دوم سری مقاله‌های «سیر تحولی کنترلر‌های بازی» در این‌جا به پایان می‌رسد. در قسمت سوم به سراغ کنترلر‌های شرکت سگا خواهیم رفت. نظرات خود را در مورد این قسمت با ما در میان بگذارید.

تهیه شده در زومجی