بیوگرافی داریوش مهرجویی
داریوش مهرجویی در ۱۷ آذر ۱۳۱۸ در خانواده‌ای فرودست در شهر تهران به دنیا آمد. او در نوجوانی به موسیقی علاقه‌مند شد و در کلاس موسیقی نیز شرکت کرد. او همچنین با کمک پدرش سنتور نواخت و پس از علاقه‌مندی به موسیقی غربی، پیانو نیز نواخت. مهرجویی در ۱۷ سالگی به سینما علاقه‌مند شد و برای درک بهتر فیلم‌های روز به آموختن زبان انگلیسی پرداخت. داریوش مهرجویی به مدت یک سال مدیریت هتل آتلانتیک را برعهده داشت و در بیست سالگی برای تحصیل راهی امریکا شد. مهرجویی در ابتدا سینما می‌خواند اما خیلی زود سینما را رها کرد و در فلسفه به ادامه تحصیل پرداخت. او لیسانس فلسفه خود را در سال ۱۳۴۴ از دانشگاه یو‌ال‌سی امریکا گرفت و در همان سال ۱۳۴۴ سردبیری نشریه پارس ریویو را برعهده گرفت. مهرجویی یک سال بعد به تهران بازگشت. وی در سال ۱۳۴۶ اولین فیلم خود را با نام «الماس ۳۳» ساخت که از فیلم‌های پرهزینه سینمای ایران بود. فیلم اما در زمینه فروش موفق نبود و یه یک شکست تجاری تبدیل شد. مهرجویی دو سال بعد و در سال ۱۳۴۸ فیلم «گاو» را ساخت. فیلم «گاو» یکی از اولین فیلم‌های سینمای ایران است که در غرب و اروپا مورد توجه قرار گرفته است. این فیلم براساس داستان «عزاداران بیل» نوشته‌ی غلامحسین ساعدی ساخته شده است. خود غلامحسین ساعدی نیز در تهیه فیلم‌نامه این فیلم با مهرجویی همکاری کرده است. مهرجویی علاوه‌بر کارگردانی و تهیه فیلم‌نامه، تهیه کننده این فیلم هم بود. این فیلم سینمایی که با رای گیری منتقدان در سال‌های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷ و ۱۳۷۸ به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است در جشنواره‌هایی مانند کن، برلین، مسکو، لندن و لس آنجلس روی پرده رفت. نسخه ترمیم شده این فیلم سینمایی نیز در جشنواره ایل چینما ریترواتو ایتالیا به نمایش درآمد. این فیلم سینمایی پس از نمایش در جشنواره‌های مختلف نظر کارگردان‌هایی مانند فدریکو فلینی را جلب کرد. همچنین درباره دلیل بردن جایزه فیپرشی در جشنواره ونیز توسط این فیلم سینمایی به شرح زیر صحبت شده است:
این جایزه به خاطر زیبایی و پرجذبه بودن تصویری و حساسیت انسانی و شاعرانه‌ای که فیلمساز در نشان دادن یک محیط اجتماعی کوچک داشته است، به فیلم گاو داده می‌شود.
فیلم «گاو» ساخته‌ی داریوش مهرجویی یکی از اولین فیلم‌های سینمای ایران است که در غرب و اروپا مورد توجه قرار گرفته است
داریوش مهرجویی یک سال پس از «گاو»، فیلم «آقای هالو» را جلوی دوربین برد. این فیلم براساس نمایشنامه‌ای با همین نام از علی نصیریان ساخته شد. مهرجویی برای چهارمین فیلم خود سراغ ساخت فیلم سینمایی «پستچی» رفت. فیلم‌نامه این فیلم سینمایی توسط خود داریوش مهرجویی براساس نمایش‌نامه‌‌ی ویتسک نوشته‌ی گئورک بوخنر نوشته شد. فیلم «پستچی» نیز مانند فیلم «گاو» در جشنواره‌های جهانی مورد استقبال قرار گرفت. مهرجویی پس از فیلم «پستچی» در سال ۱۳۵۳ فیلم «دایره مینا» را جلوی دوربین برد. این اولین فیلم رنگی داریوش مهرجویی بود که فیلم‌نامه این فیلم را بر اساس داستان کوتاه «آشغال‌دونی» نوشته‌ی غلامحسین ساعدی نوشت. این فیلم سینمایی سه سال توقیف شد و سرانجام در سال ۱۳۵۶ پروانه نمایش گرفت. «دایره مینا» زمینه تاسیس سازمان انتقال خون را فراهم کرد. مهرجویی دو سال پس از اکران «دایره مینا»، در سال ۱۳۵۹ «مدرسه‌ای که می‌رفتیم» را ساخت و این‌بار هم مانند فیلم‌های دیگرش در نگارش فیلم‌نامه دست داشت. داریوش مهرجویی چندسالی را از سینما دور بود تا اینکه سرانجام در سال ۱۳۵۶ یکی از متفاوت‌ترین فیلم‌های خود یعنی «اجاره نشین‌ها» را ساخت. این فیلم که مضمونی کمدی-اجتماعی داشت، در سال ۱۳۶۶ اکران شد و به پرفروش‌ترین فیلم آن سال هم تبدیل شد. این فیلم براساس نظرسجی ماهنامه فیلم از منتقدین به عنوان یکی از ده فیلم برتر تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. مهرجویی در سال ۱۳۶۶ «شیرک» را جلوی دوربین برد و در نگارش این فیلم با کامبوزیا پرتوی همکاری کرد. فیلم «شیرک» از جمله فیلم‌های موفق مهرجویی در زمینه جوایز بود.
مهرجویی در سال ۱۳۶۸ «هامون» را ساخت که یکی از مطرح‌ترین فیلم‌های این کارگردان است. فیلم سینمایی «هامون» براساس کتاب «بوف کور» نوشته‌ی صادق هدایت ساخته شده است. حسین پاینده، منتقد ادبی در مقاله‌ای به نام «شخصیت حمید هامون به منزله‌ی آرکی‌تایپ (کهن‌الگو)» در روزنامه اعتماد، حمید هامون، شخصیت اصلی فیلم را که اجرای نقشش برعهده خسرو شکیبایی بود به عنوان کهن‌الگوی روشنفکر ایرانی معرفی می‌کند و چنین می‌نویسد:
علت توجهی را که این شخصیت عصبی، پرخاشگر و در عین حال افسرده و مستأصل در میان مخاطبان جدیِ هنر به خود جلب کرده است، در چه باید دید؟ یک پاسخ به این پرسش می‌تواند [این باشد] که هامون تداعی‌های کهن‌الگویی در ضمیر ناخودآگاه مخاطبان برمی‌انگیزد. مهرجویی، با خلق شخصیت هامون، به شکل‌گیری آرکی‌تایپ روشنفکر ایرانی در ضمیر ناخودآگاه جمعیِ ما ایرانیان کمک شایانی کرد. هامون کهن‌الگوی عنصر روشن‌فکری است که در محاصرهٔ سفلگان یا رَجّاله‌ها (تعبیر صادق هدایت) قرار گرفته است.
داریوش مهرجویی در سال ۲۰۱۴ نشان لژیون دونور درجه شوالیه را از سوی سفیر فرانسه دریافت کرد
مهرجویی در سال ۱۳۷۰ فیلم «بانو» را جلوی دوربین برد. «بانو» که نوشته‌ی خود مهرجویی بود، دومین همکاری او با بیتا فرهی و خسرو شکیبایی پس از فیلم «هامون» محسوب می‌شود. مهرجویی در سال ۱۳۷۱ فیلم «سارا» را براساس نمایش‌نامه خانه عروسک اثر هنریک ایبسن جلوی دوربین برد. داریوش مهرجویی دو سال بعد فیلم «پری» را با اقتباس از رمان «رفانی و زویی» و داستان کوتاه «یک روز خوش برای موزماهی» نوشته‌ی جروم دیوید سالینجر جلوی دوربین برد. این اقتباس بدون اجازه مولف ساخته شد و این اتفاق شکایت نویسنده آن را هم در پی داشت. داریوش مهرجویی یک سال بعد فیلم «لیلا» را جلوی دوربین برد. «لیلا» براساس داستانی از مهناز انصاریان ساخته شد. «لیلا» به نوعی پایانی بود بر سه‌گانه‌ای که با ساخت فیلم «سارا» آغاز شد، با «پری» ادامه پیدا کرد و با «لیلا» به پایان رسید. این سه فیلم بارزترین فیلم‌های مهرجویی درباره زنان محسوب شده‌اند. داریوش مهرجویی پس از «لیلا» فیلم «درخت گلابی» را براساس داستان کوتاهی از مجموعه داستان جایی دیگر نوشته‌ی گلی ترقی جلوی دوربین برد. داریوش مهرجویی یک سال بعد، در سال ۱۳۷۷ قسمت اول داستان‌های جزیره را با نام «دختردایی گمشده» ساخت. در سال ۱۳۸۷ بود که مهرجویی فیلم سینمایی «میکس» را با فیلم‌نامه‌ی خودش درباره مشکلات فیلمسازی در ایران کارگردانی کرد.
درسال ۱۳۸۰ بود که داریوش مهرجویی فیلم سینمایی «بمانی» را جلوی دوربین برد. این فیلم که توسط داریوش مهرجویی و وحیده محمدی‌فر نوشته شده بود، درباره سه دختر اهل ایلام به نام‌های مدینه، نسیم و بمانی بود. مهرجویی در این فیلم علاوه بر نویسندگی و کارگردانی وظیفه تدوین، تهیه و طراحی صحنه و لباس را نیز برعهده داشت. مهرجویی دو سال بعد و در سال ۱۳۸۲ فیلم کمدی «مهمان مامان» را براساس کتابی به همین نام نوشته‌ی هوشنگ مرادی کرمانی ساخت اما درسال ۱۳۸۵ بود که نوبت به ساخت فیلم سینمایی «سنتوری» رسید. این فیلم که بهرام رادان را به عنوان بازیگر اصلی در نقش علی سنتوری داشت، درمورد سقوط شخصیت هنرمندان و درگیری‌های شخصیتی آن‌ها بود. «سنتوری» هیچ‌گاه اکران عمومی را تجربه نکرد و مدتی پس از ساخت به صورت ویدیویی منتشر شد. مهرجویی در همان سال ۱۳۸۵ فیلم کوتاه «فرش و فرشته» را نیز ساخت. مهرجویی پس پس از آن در سال ۱۳۸۸ فیلم «طهران: روزهای آشنایی» را به عنوان اپیزود اول فیلم دو اپیزدوی «طهران طهران» ساخت. این کارگردان سینمای ایران در همان سال ۱۳۸۸ فیلم «آسمان محبوب» را جلوی دوربین برد. او دو سال بعد فیلم «نارنجی پوش» را جلوی دوربین برد و پس از آن به ترتیب در سال‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۲ فیلم‌های «چه خوبه که برگشتی» و «اشباح» را کارگردانی کرد. اخیرا نیز اخباری مبنی بر ساخت «سنتوری ۲» به گوش می‌رسد. براساس نتایج یک نظرسنجی در سال ۱۳۸۳، داریوش مهرجویی با خلق هفت شخصیت، بیشترین شخصیت سینمایی ماندگار را در سینمای ایران خلق کرده است. شخصیت هامون از فیلم «هامون» نیز به عنوان ماندگارترین شخصیت تاریخ سینمای ایران انتخاب شده است. در یک نظرسنجی دیگر نیز داریوش مهرجویی پس از بهرام بیضایی به عنوان برترین کارگردان تاریخ سینمای ایران انتخاب شد. شما در ادامه می‌توانید فهرست فیلم‌ها، فیلم‌نامه‌ها، مستندها، جوایز به تفکیک فیلم، کتاب‌های ترجمه شده و رمان‌های داریوش مهرجویی را بخوانید.
فیلم‌ها
در این فهرست فیلم‌هایی که داریوش مهرجویی کارگردانی کرده است را بخوانید.
فیلم‌نامه‌ها
فهرست فیلم‌نامه‌هایی که داریوش مهرجویی در نوشتن آن‌ها دست داشته است را د زیر بخوانید.
فیلم‌های مستند و کوتاه
در این فهرست مستندها و فیلم‌های کوتاه ساخته‌ی مهرجویی ذکر شده‌اند.
جوایز به تفکیک فیلم
در این فهرست می‌توانید جوایز داریوش مهرجویی را به تفکیک فیلم‌هایش مرور کنید.
فیلم سینمایی گاو
- ۱۹۷۰ - برنده جایزهٔ بهترین فیلم‌نامه از دومین جشنواره فیلم سپاس.
- ۱۹۷۰ - برنده جایزه دوم بهترین فیلم در فستیوال بین‌المللی فیلم تهران.
- ۱۹۷۱ - برنده جایزه فیپرشی سی و دومین دورهٔ جشنواره بین‌المللی فیلم ونیز، ایتالیا.
- ۱۹۷۱ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۷۲ - برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۴ - جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم لاروشل، فرانسه.
- بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران، در رای‌گیری منتقدان سینمایی ایران سال‌های ۱۳۵۱، ۱۳۶۷، ۱۳۷۸.
فیلم آقای هالو
- ۱۹۷۱ - برنده جایزه بهترین کارگردانی، بهترین فیلم‌نامه و جایزهٔ اول به عنوان بهترین فیلم، جشنواره فیلم سپاس.
- ۱۹۷۱ - نامزد جایزه تندیس طلایی جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم مسکو، روسیه.
فیلم پستچی
- ۱۹۷۲ - برنده جایزه بخش نگاه نو جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۲ - فیلم هفتم ار ده فیلم برگزیدهٔ جهان توسط منتقدان انگلیسی سالنامهٔ فیلم بولتن.
- ۱۹۷۳ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۷۵ - برنده جایزه ویژه هیت داوران بخش بین‌الملل جشنواره بین‌المللی فیلم روتردام، هلند.
فیلم دایره مینا
- ۱۹۷۷ - برنده جایزهٔ بزرگ آنتن دو از جشنواره فیلم پاریس، فرانسه.
- ۱۹۷۸ - برنده جایزه ویژهٔ بین‌المللی کاتولیک‌ها، جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۷۸ - برنده جایزهٔ فیپرشی سینمای نو از جشنواره فیلم برلین، آلمان.[۱۰]
- ۱۹۷۸ - نامزد هوگو طلایی جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
- ۱۹۸۰ - برنده جایزه بهترین فیلم، جشنواره فیلم پراد، فرانسه.
فیلم مدرسه‌ای که می‌رفتیم
- ۱۹۸۴ - برنده جایزه ویژه هیئت داوران و نمایش در بخش خارج از مسابقه در جشنواره سه قاره، فرانسه.
فیلم سینمایی هامون
- ۱۹۹۰ - برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی و بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۱ - برنده جایزهٔ برنز بهترین فیلم در بیست و چهارمین جشنوارهٔ بین‌المللی فیلم هیستون، آمریکا.
- ۱۹۹۱ - نامزد جایزه بزرگ جشنواره بین‌المللی فیلم توکیو، ژاپن.
- برگزیده شده به عنوان بهترین فیلم تاریخ سینمای ایران در شماره‌های ۱۰۰ و ۲۰۰ ماهنامهٔ سینمای فیلم، توسط خوانندگان.
فیلم سینمایی بانو
- ۱۹۹۹ - برنده جایزه ذکر ویژه و جایزه دان کیشوت جشنواره فیلم برلین، آلمان.
- ۱۹۹۹ - نامزد قرقاول طلایی جشنواره فیلم کرالا، هند.
- ۱۹۹۹ - نامزد جایزه بهترین فیلم بخش بین‌المللی جشنواره بین‌المللی فیلم ماردل پلاتا، آرژانتین.
فیلم سینمایی سارا
- ۱۹۹۳ - برنده جایزه صدف طلایی بهترین فیلم در چهل و یکمین جشنواره فیلم سن‌سباستین، اسپانیا.
- ۱۹۹۳ - برنده سیمرغ بلورین بهترین فیلم‌نامه جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۳ - برنده جایزه بالن نقره‌ای بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۳ - برنده جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران در جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۳ - نامزد جایزه بالن طلایی بهترین فیلم جشنواره سه قاره، فرانسه.
- ۱۹۹۴ - برنده جایزه دوم بهترین فیلم منتخب تماشاگران در جشنوارهٔ فیلم رن، فرانسه.
- ۱۹۹۴ - برنده جایزه از هجدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم سائو پائولو، برزیل.
- ۱۹۹۵ - برنده جایزه هنری‌ترین فیلم از دوازدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم حراره، زیمبابوه.
فیلم سینمایی پری
- ۱۹۹۵ - برنده سیمرغ بلورین بهترین کارگردانی جشنواره فیلم فجر.
فیلم سینمایی لیلا
- ۱۹۹۵ - برنده جایزه بهترین کارگردانی اولین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۱۹۹۵ - برنده جایزه بهترین فیلم‌نامه اولین جشن بزرگ سینمای ایران.
فیلم سینمایی درخت گلابی
- ۱۹۹۷ - برنده جایزه بهترین فیلم جشنواره بین‌المللی فیلم زنگبار، تانزانیا.
- ۱۹۹۷ - نامزد جایزه بهترین فیلم‌نامه دومین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۱۹۹۷ - نامزد جایزه بهترین فیلم شانزدهمین جشنواره فیلم فجر.
- ۱۹۹۸ - برنده هوگو نقره‌ای سی و چهارمین جشنواره بین‌المللی فیلم شیکاگو، آمریکا.
فیلم سینمایی بمانی
- ۲۰۰۳ - برنده جایزه ویژه جشنوراه فیلم بروکسل، بلژیک.
فیلم سینمایی مهمان مامان
- ۲۰۰۴ - برنده جایزه بهترین فیلم بیست و دومین جشنواره فیلم فجر.
- ۲۰۰۴ - برندهٔ لوح زرین بهترین فیلم از دیدگاه منتقدان بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.
- ۲۰۰۵ - نامزد جایزه بهترین فیلم و بهترین کارگردانی هشتمین جشن بزرگ سینمای ایران.
- ۲۰۰۵ - نامزد جایزه بهترین فیلم سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم فوکوئوکا، ژاپن.
فیلم سینمایی سنتوری
- ۲۰۰۷ - برندهٔ جایزه بهترین فیلم از نگاه تماشاگران بیست و پنجمین جشنواره فیلم فجر.
فیلم سینمایی نارنجی پوش
- ۲۰۱۲ - برنده جایزه ویژه هیئت داوران سی‌امین دوره جشنواره فیلم فجر
جایزه‌های شخصی
- ۱۳۸۵ - جایزه یک عمر فعالیت تأثیرگذار فرهنگی، جایزه یلدا، به همت انتشارات کاروان و ماهنامه جشن کتاب.
- ۲۰۰۷ - دریافت جایزه دست چاپ جشنواره فیلم بوسان.
- ۲۰۰۸ - تقدیر برای یک عمر فعالیت هنری جشنواره بین‌المللی فیلم زردآلوی طلایی ایروان.
- ۲۰۱۴ - دریافت نشان لژیون دونور درجه شوالیه از سوی سفیر فرانسه.
ترجمه‌ها و کتاب‌ها
در جدول‌های زیر ترجمه‌ها، مقالات و کتاب‌ها داریوش مهرجویی را ذکر کرده‌ایم.
آثار ترجمه شده
کتاب‌ها و مقالات