آخر هفته چه فیلمی ببینیم: از Point Break تا Orpheus

در آستانه‌ی نوروز، احتمالا مخاطبان بیشتری وقت برای تماشای آثار کمتردیده‌شده دارند و به همین سبب، هشتاد و چهارمین قسمت از سری مقالات «آخر هفته چه فیلمی ببینیم؟» زومجی، برخی از بهترین و متفاوت‌ترین آثاری را که می‌توانید در روزهای جاری سراغ‌شان را بگیرید، از زیر ذره‌بین خود می‌گذراند. این هفته با معرفی چهار فیلم از چهار کشور مختلف که هرکدام در زمان‌هایی فاصله‌دار از یکدیگر اکران شده‌اند و انقدر از اتمسفرآفرینی‌های متفاوتی بهره می‌برند که شاید بسیاری از افراد تنها یکی از آن‌ها را دوست داشته باشند و هرگز از دیدن سه‌تای دیگر لذت نبرند، سعی به ارائه‌ی یکی از متنوع‌ترین نسخه‌های این مجموعه داریم. هرچند که اگر خودتان را تماشاگر جدی هنر هفتم و فیلم‌بازی حرفه‌ای می‌دانید، احتمالا از وقت گذاشتن برای همه‌ی این آثار، لذت می‌برید. در هر حالت، مثل همیشه نقطه‌ی پایان یافتن مسیرمان هم با توصیف اجمالی فیلمی از سینمای داخلی از راه می‌رسد؛ پایان‌بندی قابل انتظاری برای این مقالات در سال جاری که البته قطعا با از راه رسیدن هفته‌ی بعد و نخستین سه‌شنبه‌ی ۱۳۹۸، از یاد من و شما خواهد رفت.

علاوه‌بر اکشن‌های نفس‌گیر و دیالوگ‌نویسی‌های گاها کلیشه‌ای و همزمان به غایت دوست‌داشتنی، Point Break با به چالش کشیدن عقاید پروتاگونیست داستان و بارها و بارها تغییر دادن لحن قصه‌گویی‌اش بدون مطلع کردن مخاطب، محصولی می‌شود که انتظارات وی از زیرژانرش را گسترش می‌دهد و همیشه دقیق باقی می‌ماند. آن‌قدر دقیق که بیننده انتخاب بازیگرها، انتخاب قاب‌ها، کات‌ها و لوکیشن‌هایش را مدام به باد ستایش بگیرد و همزمان با لذت بردن از آتش خاموش‌نشدنی هیجان‌آفرینی‌اش در بهترین سکانس‌ها، به آرام‌ترین لحظه‌ها و درونی‌ترین درگیری‌های کاراکترهایش نیز، به اندازه‌ی لازم اهمیت بدهد.

یقینا از زمان پیوستن تایکا وایتیتی به دنیای سینمایی مارول و کارگردانی فیلم سرگرم‌کننده و بامزه‌ی Thor: Ragnarok توسط او، تعداد اشخاصی که وی را می‌شناسند، چندین و چند برابر شد. مخصوصا به این خاطر که باتوجه‌به شواهد، احتمالا وایتیتی زین‌پس حتی بیش‌ازپیش، در جایگاه آفریننده‌ی اصلی برخی از فیلم‌های MCU ظاهر خواهد شد و در چند سال آینده، طرفداران خاص خودش را هم در سینمای ابرقهرمانی پیدا خواهد کرد. اما قبل از همه‌ی این شلوغی‌ها، او با نویسندگی و کارگردانی پرفروش‌ترین فیلم در تاریخ سینمای نیوزیلند یعنی Boy (لفظ مقدسی که در بازی God of War هم بارها از زبان کریتوس به شیرین‌ترین حالت ممکن بیان شد!) نام خود را به سر زبان‌ها انداخت. یک اثر پرشده از شوخ‌طبعی و خوش‌قلبی انسان‌ها نسبت به یکدیگر که داستانش در سال ۱۹۸۴ میلادی جریان می‌یابد و پسری را زیر ذره‌بین می‌برد که بعد از مدت‌ها، موفق به ملاقات به پدرش می‌شود؛ پدری که از قضا نه‌تنها شخصی شکست‌خورده یا تماما موفق نیست، بلکه فرد ماجراجویی به حساب می‌آید که احتمالا زندگی و وقت گذراندن با او، می‌تواند برای هر کسی لذت‌بخش باشد. یکی از همان قهرمان‌هایی که حتی بعضی از پسران متولدشده در خانواده‌های سطح بالا و مرفه هم گاها راجع به داشتن‌شان رویاپردازی می‌کنند. اما رویاپردازی پسر قراگرفته در جایگاه شخصیت اصلی Boy، تمام‌ناشدنی است. او در دنیای شاید کوچک اطرافش، هم مایکل جکسون ستاره‌ی محبوبش را می‌بیند و هم به ماجراجویی‌هایی می‌رود که تقریبا هر آدمی در نوجوانی، آرزوی رفتن به آن‌ها را در سر می‌پروراند. فایده‌ی این فانتزی‌گرایی‌ها و این دنیاسازی‌های توقف‌ناپذیر چیست؟ همین که آن‌ها پسرک را از زندگی تلخش دور نگه می‌دارند. آن‌ها در اوج معنی‌دار بودن و سادگی‌شان، داستانِ مثلا خیالی او را موقع تماشای فیلم، از خیلی از واقعیت‌های اطراف‌مان، پراهمیت‌تر نشان می‌دهند. طوری که هم از ته دل به قصه‌ی اثر بخندیم و هم تا چندوقت بعد از به پایان رسیدنش، دل‌تنگ داستان‌سرایی انسان‌دوستانه‌اش شویم.

ژان کوکتو که بسیاری از هنردوستان تاریخ‌شناس او را از منظر تاثیرگذاری بر سینمای سورئال، درکنار بزرگانی چون ژرمن دولاک، سالوادور دالی و لوئیس بونوئل قرار می‌دهند، یکی از آن هنرمندان همه‌فن‌حریف قرن بیستم فرانسه به حساب می‌آید که شعر سراییدن، نقاشی، بازیگری و فیلم‌سازی را درک کرده بود و آثاری ماندگار را نیز، به وجود آورد. کوکتو در طول زندگی حرفه‌ای خویش، فیلم‌های لایق احترام زیادی ساخت که احتمالا در راس همه‌ی آن‌ها، می‌توان به The Blood of a Poet محصول سال ۱۹۳۰ میلادی، «دیو و دلبر» (Beauty and the Beast) محصول سال ۱۹۴۶ و صد البته Orpheus (با نام فرانسوی Orphée) از سال ۱۹۵۰ اشاره کرد.

شاید فیلم‌سازهای زیادی در تاریخ بوده باشند که سینمای شاعرانه‌شان در اوج ناشناختگی برای مخاطب امروز، به‌صورت مطلق وابسته به یک جنس از نگاه هنری یا یک مدل مشخص از تصویرسازی‌های سینمایی به نظر برسد. اما بدون شک، کوکتو یکی از این افراد نبود. او از ترکیب سبک‌های گوناگون، بدون درنظرگرفتن شرایط زمانی آن‌ها، جنسی از روایت را می‌ساخت که انگار فقط و فقط به خودش تعلق داشت و در عین شباهت به موارد دیده‌شده در آثار برخی از بزرگان دیگر، همواره به اندازه‌ی کافی متمایز نیز جلوه می‌کرد. به همین خاطر درون Orpheus اثر ماندگار او، هنوز هم می‌توان در ورای رنگ‌پردازی سیاه‌وسفید و عناصر بازدارنده‌ی دیگر برای مخاطب عام امروز، دیدنی‌هایی را یافت که می‌شود به آن‌ها عشق ورزید و به غایت از مواجهه با تک‌تک‌شان لذت برد؛ از آینه‌هایی که چه در ماشین و چه در اتاق، می‌توانند شکننده و دروغ‌گو باشند و در عین حال دروازه‌هایی به دنیاهای جدید را باز کنند گرفته تا سر پا شدنِ ناگهانی زنی به خواب رفته، شاید در استعاره از هوشیاری لحظه‌ای او نسبت به جایگاه نادرستی که در جامعه‌ی خود به امثال وی بخشیده‌اند. داستان Orpheus متشکل از همین عناصر ظاهر دیوانه‌وار است. متشکل از زد‌وخورد یک شاعر در کافه‌ای در پاریس، نجات یافتن به وسیله‌ی رادیوی ماشین، مرگ شاعری دیگر، پافشاری پرنسسی مرموز بر گرفتن جسد او و مواجهه‌ی اورفه یعنی کاراکتر اصلی فیلم، با خودِ خودِ مرگ. مرگی که برای شخص من، تنها چهره‌پردازیِ استادانه‌ی دیوید لینچ از وی در «کله‌پاک‌کن» (Eraserhead)، توانایی رقابت با تصویرسازی شگفت‌انگیز انجام‌شده از او در این فیلم را دارد.

صحبت از یکی از تلخ‌ترین و جدی‌ترین آثار درام از سینمای مدرن دانمارک، در اکثر مواقع منجر به نام بردن محصولی سینمایی از کارنامه‌ی لارس فون تریه می‌شود. اما نخستین ساخته‌ای که به جنبش بناشده توسط وی و همراهانش در سینمای این کشور احترام گذاشت و با رعایت تک‌تک قوانین آن مثل فیلم‌برداری در محل واقعی و با استفاده از تکنیک دوربین روی دست خلق شد، The Celebration (با نام دانمارکی Festen) از سال ۱۹۹۸ میلادی بود که توماس وینتربرگ آن را جلوی دوربین برد و به همین خاطر، برنده‌ی جایزه‌ی ویژه‌ی هیئت داوران جشنواره‌ی کن شد. درامی که البته در اوج تکان‌دهندگی، دائما فرم ظاهری‌اش به‌عنوان اثری دارک‌کمدی و رازمحور را نیز حفظ می‌کرد و میانگین امتیازات ۹۲ آن در سایت راتن تومیتوز، برای لایق به نظر رسیدن آن در نگاه بسیاری از تماشاگران، کافی بوده و خواهد بود.

قصه‌ی The Celebration به جشن شصت سالگی مردی بزرگ از خانواده‌ای بزرگ می‌پردازد و با افشای حقایقی انکارشده توسط تمامی اعضای خانواده، برای حرف زدن دست روی برخی از جدی‌ترین و ترسناک‌ترین خطرات کمین‌کرده برای کودکان در دنیای امروز می‌گذارد. وینتربرگ که در دهه‌ی اخیر به سبب کارگردانی The Hunt با بازی مدس میکلسن دوباره نامش را روی زبان خیلی از سینماروها انداخته است، در این فیلم به تجربی‌ترین حالت ممکن جلو رفت و به دنیایی بزرگ‌تر از دنیای کاراکترهایش فکر کرد. نتیجه هم شد تبدیل شدن فیلم به اثری که اولا به هیچ عنوان مناسب مخاطب عام نیست، دوما گام به گام، چند بار وسط محیط‌های روشن و کاملا واقع‌گرایانه و پرشده از انسانش شما را می‌ترساند و سوما، دغدغه‌ای لایق جدی گرفتن را در خود جای می‌دهد؛ دغدغه‌ای مرتبط با ماسک‌های چسبیده‌شده به‌صورت کریه انسان‌هایی ناشناس که یقینا حیوانات، لیاقتی بسیار بیشتر از آن‌ها برای زندگی کردن دارند.