۱۳ فیلم سامورایی‌محور که باید پیش از تجربه بازی Ghost of Tsushima ببینید

همان‌گونه که ماه‌ها قبل از تجربه‌ی بازی Red Dead Redemption 2 مقاله‌ی «۱۳ فیلم که باید پیش از تجربه‌ی RDR2 تماشا کنید» تقدیم کاربرهای زومجی شد، اکنون نوبت رفتن به سرزمین آفتاب و نوشتن از سامورایی‌ها است؛ تا به یاد بیاوریم که چگونه آکیرا کوروساوا آدم‌های بیشتری را عاشق سینمای ژاپن کرد و چگونه به انسان‌ها ارزش‌های نهفته در زندگی مبارزان معتقد به اصول اخلاقی را نشان داد. جین ساکای در جهان بازی Ghost of Tsushima ما را با خود همراه می‌کند تا مثل یک سامورایی شمشیر بزنیم و برای نجات دادن مردم بجنگیم.

حالا شاید بهترین راه کسب آمادگی لازم برای قرار دادن پاهای خود در کفش‌های این جنگ‌جو، رفتن به سراغ جهان هنر هفتم و دیدن فیلم‌هایی باشد که سال‌ها قبل ما را عاشق تصوراتی مانند به‌دست گرفتن کاتانا و نابودی لشگری از انسان‌های نادرست کردند. مخصوصا از این جهت که اعضای کلیدی تیم ساخت بازی در استودیو ساکر پانچ هم پیش‌تر اعلام کردند که هنگام طراحی «روح سوشیما» به‌شدت تحت تاثیر سینمای سامورایی‌ها و از همه مهم‌تر، آثار عالی‌جناب کوروساوا بوده‌اند.

فیلم‌های فهرست‌شده درون این مقاله فقط به سینمای کشور ژاپن تعلق ندارند. بااین‌حال همه‌ی آن‌ها راجع به سامورایی‌ها هستند؛ چه یک گروه از افراد مبارز باشند که برای حفاظت از شهر متحد می‌شوند و چه چند جنگ‌جوی بدون استاد تنها که رونین نامیده می‌شوند و شخصا عدالت‌جویی می‌کنند. بعضی از این فیلم‌ها بیشتر به مبارزات سامورایی‌ها می‌پردازند و شما را آماده‌ی خشونت خاص و معنی‌دار Ghost of Tsushima خواهند کرد.

برخی فیلم‌های دیگر فهرست هم طی اکثر دقایق خود، نمایش‌دهنده‌ی دغدغه‌های انسانی و تفکرات عمیق نهفته در پس بیرون کشیدن شمشیر از غلاف هستند. راستی حتی اگر هیچ علاقه‌ای به تجربه‌ی بازی Ghost of Tsushima هم ندارید، مطمئن باشید که از تماشا یا بازبینی آثار قرارگرفته درون این فهرست پشیمان نمی‌شوید. زیرا آن‌ها همگی در عالم سینما حکم محصولات محترمی دارند که هیچ‌کس با دیدن و شنیدن‌شان وقت خود را هدر نداده است.

از آن جایی که جین ساکای احتمالا آخرین سامورایی باقی‌مانده در جزیره‌ی سوشیما پس از حمله‌ی نیروهای مغول است و برای حفاظت از مردم خود تغییرات اخلاقی و ظاهری زیادی را می‌پذیرد، بدون شک این فهرست را نمی‌توان بدون نام بردن از فیلم The Last Samurai تام کروز آغاز کرد. این اثر بیشتر از آن که مرتبط با نمایش خون‌ریزی‌های عدالت‌جویانه‌ی سامورایی‌های خوب باشد، درباره‌ی باورهای آن است؛ درباره‌ی ارزش‌هایی نهفته در فرهنگ‌های گوناگون که نباید فراموش شوند.

قهرمان اصلی فیلم شخصی است که در دل جنگ بی‌پایان روش‌های سنتی و ارزش‌ها با حکم‌فرمایی آسان مدرنیته، تغییر جهت می‌دهد و قدم به مسیر تازه‌ای می‌گذارد. این‌جا در ظاهر صحبت بر سر نبرد سلاح گرم با کاتانا است. ولی اصل ماجرا مرتبط با علت فشرده شدن ماشه‌ها و تقابل آن با دلیل نگه داشته شدن شمشیرها است.

پایه و اساس داستان این فیلم اصلا و ابدا عجیب نیست. ماجرا از جایی آغاز می‌شود که اهالی یک روستا می‌فهمند تا چند روز دیگر تحت حمله‌ی راهزن‌ها قرار می‌گیرند. پیر دهکده خطاب به چند نفر از کشاورزها می‌گوید که باید به شهر بروند و سامورایی‌های خوش‌قلب و گرسنه‌ای را بیابند که تنها به خاطر ۳ وعده غذای روزانه حاضر به حفاظت از دهکده باشند. او به آن‌ها می‌گوید بروید و با ۴ سامورایی بازگردید. اما آن‌ها پس از ناامیدی کامل از پیدا کردن حتی یک سامورایی، با ۷ سامورایی متفاوت برمی‌گردند؛ افرادی که با دلایل مختلف به گروه پیوسته‌اند، هرکدام رفتارهای خاصی دارند و شیمی فوق‌العاده‌ای بین آن‌ها ایجاد می‌شود.

در این شاهکار ماندگار کهن‌الگوهای زیادی را می‌توان یافت؛ عشقی که در مقابل وظیفه می‌ایستد، مردمی که از باورهای قدیمی خود دست نمی‌کشند، قهرمان‌هایی ضروری که لزوما آدم‌های خوبی نیستند و مرگ‌های اجتناب‌ناپذیر که ارزش زندگی را نشان می‌دهند. آکیرا کوروساوا با اثر مورد بحث کیلومترها جلوتر از سینمای زمانه‌ی خود گام برداشت. او فیلمی همزمان راجع به سامورایی‌ها و درباره‌ی تک‌تک انسان‌ها را ساخت؛ تا مخاطب حداقل برای ۳ ساعت به دره‌هایی فکر کند که در دل آن‌ها زندگی جریان دارد. به فقری که می‌کشد و به مدافعان مردم که فقط در قابل سکه‌های طلا حاضر به دفاع از آن‌ها می‌شوند!

«یوجیمبو» هم سینمای سامورایی‌ها را بزرگ کرد و هم به سرجیو لئونه‌ی دوست‌داشتنی اجازه داد با A Fistful of Dollars، وسترن اسپاگتی را کلید بزند. ساخته‌ی سال ۱۹۶۱ کوروساوا ترکیبی موفق از فیلم اکشن، فیلم کمدی و فیلم درام است که گم شدن انسان‌ها در دل راضی کردن همگان را به نمایش می‌گذارد؛ تا تماشاگر پس از همراه شدن با کاراکتر از این همه تلاش برای خدمت به افراد مختلف که منجر به شکل‌گیری دعواهای بزرگ‌تری می‌شوند، به ستوه بیاید.

فیلم Yojimbo را می‌شود لعنت فرستادن فیلم‌ساز بر آدم‌هایی دانست که به اصطلاح بی‌طرف هستند. آدم‌هایی که در اوج قدرت به سر می‌برند، شمشیر خود را در دست می‌گیرند و نه برای لشگر راست و نه برای لشگر چپ شمشیر می‌زنند. داستان آن هم از جایی آغاز می‌شود که یک سامورایی بدون استاد، قدم به منطقه‌ای می‌گذارد که در آن دو نفر با روش‌های گوناگون به جنگ با یکدیگر می‌پردازند.

این اثر از جایی آغاز می‌شود که یک نفر باور می‌کند فریب دادن دیگران و به بازی گرفتن همگان، کاری هوشمندانه و هنرمندانه است. سپس فیلم سیاهی بی‌پایان چنین رفتاری را به رخ می‌کشد. کارگردانی «یوجیمبو» به شکلی است که مخاطب هر لحظه بیشتر از قبل، احساس نزدیکی با کاراکتر اصلی داشته باشد؛ تا بیشتر تصمیمات انسان‌های قرارگرفته مقابل دوربین کوروساوا را زیر سؤال ببرد. البته که آلبوم موسیقی متن و سکانس‌های مبارزه‌ای آن هم درکنار یکدیگر سبب می‌شوند که بخواهید همین حالا یک کاتانا به‌دست بگیرید و به میدان نبرد بروید. این احساس درونی هم دقیقا همان چیزی است که برای افزایش میل خود به تجربه‌ی Ghost of Tsushima می‌خواهید.

شاید شما اسم زاتوایچی (Zatoichi) را هم نشنیده باشید. اما او یکی از شناخته‌شده‌ترین و مهم‌ترین قهرمان‌های سینمای سامورایی‌محور است. پس وقتی به تماشای فیلم The Tale of Zatoichi، محصول سال ۱۹۶۲ پرداختید، به این فکر کنید که اثر مورد بحث، ۲۵ دنباله، یک سریال اقتباسی و یک نسخه‌ی بازسازی‌شده دارد!

می‌پرسید چرا این شخصیت به شکل عجیب‌وغریبی محبوب شد؟ چون او یک شمشیرزن افسانه‌ای نابینا است که احساسات انسانی شگفت‌انگیزی را هم به نمایش می‌گذارد. او از آن آدم‌هایی به حساب می‌آید که اکثر افراد وقتی با روحیات زیبایش مواجه می‌شوند، قدرتش به‌عنوان یک سامورایی را از یاد می‌برند. همیشه هم یکی از بهترین راه‌های نزدیک شدن به یک زیرژانر، دیدن فیلم‌هایی شخصیت‌محور است که هم‌اندازه با اکشن به انسانیت و عشق می‌پردازند. باتوجه‌به همه‌ی این موارد The Tale of Zatoichi را از دست ندهید. بالاخره ما در بازی «روح سوشیما» هم کنترل شخصیتی دارای احساسات متضاد با خشونت‌ورزی‌های اجباری خود را برعهده داریم.

بازی Ghost of Tsushima مخاطب را تبدیل به یک سامورایی تنها می‌کند که چاره‌ای جز پشت کردن به اصول اخلاقی سامورایی‌ها و پیروی از شیوه‌ی شبح ندارد. همچنین یکی از کلیدی‌ترین عناصر بازی، دوئل‌های شمشیرمحور آن هستند. راستش را بخواهید، فیلم Harakiri ماساکی کوبایاشی هم شدیدا روی همین ۲ مورد تکیه می‌کند؛ نمایش یکی از بهترین دوئل‌های سینمای سامورایی‌ها و گفتن از کسی که با دلایل خود به آن‌ها پشت می‌کند و بر مسلک‌شان لعنت می‌فرستد. البته برای سینمادوست‌های بی‌علاقه به جهان بازی‌های ویدیویی هم Harakiri اثر مهم و لایق تماشایی به شمار می‌رود. زیرا نخستین ساخته‌ی شدیدا به چشم آمده از فیلم‌سازی است که در ادامه با فیلم‌هایی مانند Kwaidan، فیلم ترسناک شوکه‌کننده‌ی سال ۱۹۶۴ میلادی توانست بدنه‌ی سینمای ژاپن را تکان بدهد.

برخلاف برخی از دیگر فیلم‌های این فهرست، Harakiri نه یک اکشن که ملودرامایی تکان‌دهنده است؛ فیلمی که در آن باد نقش مقدس و عجیبی ایفا می‌کند. فیلمی تلخ و پرشده از استعاره‌ها که البته ریبوت سال ۲۰۱۱ آن نیز ارزش یک بار تماشا را دارد.

فیلم Samurai Rebellion هم مثل اثر قبلی توسط کوبایاشی خلق شد. فیلم‌نامه‌ی این ساخته‌ی سال ۱۹۶۷ میلادی به شکلی تاریک و با جدیت تمام به مبارزی می‌پردازد که جایگاه و ارزش‌های خود در سیستم فئودال را زیر سؤال می‌برد. البته این‌جا نسبت به Harakiri با مبارزات هیجان‌انگیز و پرخشونت بیشتری روبه‌رو می‌شویم. ولی باز هم در مرکز قصه، ایستادن یک سامورایی در مقابل اصول پذیرفته‌شده را می‌بینیم؛ جایی که یک پسر باعث می‌شود شاگرد، به استاد خود حمله کند.

یک کابوی پرحرف، خلافکار و احتمالا دوست‌داشتنی با یک سامورایی ساکت همراه می‌شود تا شیئی با ارزش را پس بگیرند. سامورایی مورد اشاره هم در حقیقت محافظ سفیر به قتل رسیده‌ای است که قبل از مردن، باید شمشیری محترم و مهم را به نقطه‌ای خاص می‌رساند. این دو فرد همراه‌شده با یکدیگر اهداف یکسانی ندارند ولی می‌فهمند باید به کاتانا و سلاح گرم یکدیگر اعتماد کنند. تازه همه‌ی بار احساسی فیلم هم بر دوش همکاری حرفه‌ای آن‌ها نیست و Red Sun گاهی می‌تواند یک فیلم عاشقانه‌ی دیدنی هم به نظر برسد.

Lady Snowblood چند دنباله دارد اما از بین آن فیلم‌ها فقط دیدن Lady Snowblood 2: Love Song of Vengeance ضروری به نظر می‌رسد. با همه‌ی این‌ها فراموش نکنید برای مخاطبی که از خشونت عجیب و فانتزی تنفر دارد، تماشای Lady Snowblood ناممکن است. زیرا از نصف کردن انسان‌ها، نشان دادن لحظه‌ی فرو رفتن شمشیر در بدن آن‌ها و نمایش مفصل خون پاشیدن از محل جراحت ابایی ندارد.

جنگ‌جویی که برخی روزها برای اهداف غلطی آدم کشت، بعضی روزها به دروغ متهم شد و طی مهم‌ترین دقایق هم تنها به فکر فرزندی بی‌گناه بود. داستان Shogun Assassin، در زمان‌های متفاوت و با نسخه‌هایی متفاوت به مخاطب‌های شرق و غرب معرفی شد. اما تحسین هر دو طرف را به اشکال مختلف به‌دست آورد و توانست از داستان‌گویی پرخشونت خود، روابط احساسی واقع‌گرایانه را بیرون بکشد. در عین اینکه به مردی می‌پرداخت که با یک ضربه‌ی شمشیر، کار یک لشگر را تمام می‌کرد.

Shogun Assassin آدم‌هایی را به تصویر می‌کشد که درون دنیایی ناعادلانه، برای اثبات بی‌گناهی مرتکب گناه می‌شوند؛ قهرمانی که اگر می‌خواهد نشان دهد در ریختن برخی خون‌ها مقصر نیست، راهی به جز جاری ساختن یک دریا خون ندارد. این وسط همراهی همیشگی مرد با فرزند کوچک خود هم فضای اثر را جذاب‌تر می‌کند و به دل دقایق جدی، خونین و تلخ آن، یک کمدی پنهان و پرکشش را می‌افزاید.

اگر می‌خواستید به عقب‌تر بازگردید و Shogun Assassin را از ریشه بشناسید، باید شش فیلم سری Lone Wolf and Cub را ببینید. اصلا در حقیقت Shogun Assassin نسخه‌ی تدوین‌شده دو قسمت اول آن مجموعه یعنی فیلم‌های Sword of Vengeance و Babycare on the River Styx است که در آمریکا دوبله، خلاصه و بازبینی شد و به شکل یک فیلم نه‌چندان بلند و سرگرم‌کننده درآمد. هرچند خود آن شش فیلم هم اقتباس‌شده از یک مانگا با نام Lone Wolf and Cub بودند که ۲۸ شماره دارد! این ۲۸ مانگا در ۷ سال آغازین دهه‌ی ۷۰ میلادی نوشته و منتشر شدند.

احتمالا جیم جارموش تنها کارگردان زنده‌ی آمریکایی است که می‌تواند یک فیلم در فضای جامعه‌ی مدرن بسازد، در بسیاری دقایق یک سلاح گرم به‌دست کاراکتر خود بدهد و سپس حضور آن در فهرست‌های مرتبط با بهترین فیلم‌های سامورایی‌محور را مشاهده کند! فیلم Ghost Dog: The Way of the Samurai را باید یک اثر کالت دانست که در ژانرهای گوناگونی طبقه‌بندی می‌شود. همچنین مثل آثار برتر دیگر سینمای مستقل جارموش می‌توان در آن داستان‌گویی نامعمول، اجراهای عالی و کمدی سیاه قوی را مشاهده کرد. Ghost Dog در مقام یک درام جنایی، قاتلی به‌خصوص را به‌عنوان نقش اصلی دارد و به‌عنوان یک فیلم سامورایی‌محور، شخصیتی مرموز را به تصویر می‌کشد که در جهان بی‌نظم مدرن، از کدهای اخلاقی سامورایی‌ها پیروی می‌کند.

«گوست داگ: سلوک سامورایی» شاید در ستایش برخورداری از اصول اخلاقی ارزشمند، عجیب و متفاوت با دیگران ساخته شده باشد؛ تا برتری واضح آن بر زندگی بی‌قانون و بدون اصول را به تصویر بکشد

تمام اجزای سازنده‌ی فیلم و مخصوصا تاکیدی که روی احترام‌گذاری به فرهنگ‌های ریشه‌دار قدیمی دارد، از Ghost Dog: The Way of the Samurai اثری شرقی در دل سینمای غرب می‌سازند؛ فیلمی که حتی موسیقی‌های آن هم بیرون‌آمده از سینمای سرزمین آقتاب هستند.

Twilight Samurai موضع‌گیری‌های سیاسی مشخصی داشت. به همین خاطر مدام به‌گونه‌ای جلو می‌رود که انگار دارد شخصیت خود را وادار به واکنش نشان دادن به شرایط حاکم بر زمانه و جامعه می‌کند. کارگردان عملا به مخاطب می‌گوید که در لحظات کلیدی پیشرفت یا پسرفت جوامع انسانی، افراد اصلی نمی‌توانند در یک گوشه بنشینند و مشغول کارهای خود شوند. بلکه خواسته یا ناخواسته قدم به میدان می‌گذارند و نقش خود را در نمایش بزرگ ایفا می‌کنند.

فیلم عاشقانه‌ی مورد بحث، آرام‌سوز و نیازمند درگیر شدن کامل ذهن مخاطب با قصه است. به همین خاطر وقتی اکشن‌های آن از راه می‌رسند، می‌توان هسته‌ی احساسی قرارگرفته در دل آن‌ها را لمس کرد. فیلم‌های سامورایی‌محور زیادی لحظات دوئل با شمشیر را به اشکالی فوق‌العاده نشان مخاطب دادند. ولی تعداد آثاری که در حد و اندازه‌ی Twilight Samurai موفق به فضاسازی قدم به قدم و میخکوب‌کننده‌ی یک دوئل طی تک‌تک دقایق قبلی خود شده‌اند، احتمالا از تعداد انگشت‌های دو دست فراتر نمی‌رود.

به سان «هفت سامورایی» افسانه‌ای کوروساوا، این‌جا هم چند سامورایی برای پایان دادن به ظلم افرادی نادرست درکنار یکدیگر می‌ایستند. کارگردان، طراح صحنه و طراح لباس هم به جزئیات تاریخی توجه زیادی داشته‌اند و به خوبی سال ۱۸۴۴ ژاپن را جلوی چشم‌های سینمارو می‌آورند. به تمام موارد نام‌برده کوریوگرافی عالی مبارزات، متنفر کردن مخاطب از ارباب شیطان‌صفت و حفظ هیجان و تنش طی ۴۵ دقیقه‌ی نهایی را نیز اضافه کنید تا بفهمید چرا نباید دیدن اثر مورد بحث را پشت گوش بیاندازیم. 13Assassins هرگز شخصیت‌پردازی را از یاد نمی‌برد و مدام با شاخ و برگ دادن بیشتر به افراد اصلی حاضر در مقابل دوربین، هم‌ذات‌پنداری تماشاگر با آن‌ها در دل نبرد تلخ را شدیدتر می‌کند.

وقتی شینیا تسوکاموتو، کارگردان ستایش‌شده‌ی ژاپنی اعلام کرد که Killing نخستین فیلم سامورایی‌محور او خواهد بود، سینمادوست‌ها به اندازه‌ی کافی هیجان‌زده شدند. ولی وقتی گی‌یرمو دل تورو، خالق شاهکار «هزاتوی پن» (Pan's Labyrinth) هم این اثر را فیلمی فلسفی درباره‌ی سلاح‌های خلق‌شده برای کشتن دانست، دیگر اکثر افراد نمی‌توانستند حداقل یک بار به سراغ Killing نروند.

Killing داستان‌گویی اصلی خود را از جایی کلید می‌زند که جنگ‌جویی قدیمی، یک سامورایی جوان را زیر پر و بال خود می‌گیرد. اما وقتی راهزن‌ها از راه می‌رسند، خانواده تهدید می‌شود، تیغه می‌برد و خون‌ها روی زمین می‌ریزند، سخت می‌توان موقع فشردن انگشت‌ها بر قبضه‌ی کاتانا به اصول اخلاقی اندیشید و قوانین مسلک سامورایی را در ذهن، سبک‌وسنگین کرد.

حالا نوبت شما است. شما فکر می‌کنید که قبل از بازی کردن Ghost of Tsushima یا در حین تجربه‌ی آن، دیدن چه فیلم یا سریال جذابی باعث بالاتر رفتن لذت مواجهه با تک‌تک ثانیه‌های ساخته‌ی جدید ساکر پانچ می‌شود؟