معرفی مستند Amy | بازگشت به‌سیاهی سایه‌ها

مستند Amy، یک فیلم مستند بریتانیایی تکان‌دهنده و متفاوت از فیلم به‌تازگی ساخته‌ شده از اِمی واینهاوس است. کارگردانی این مستند را آصف کاپادیا برعهده داشت و به‌تهیه‌کنندگی جیمز گی-ریس ساخته شده است. این فیلم مستند شیرجه‌ای سهمگین به‌زندگی پشت استودیو، استیج و آواتارِ خواننده و ترانه‌سرای فقید و بسیار محبوب، امی واینهاوس است و جنگ دائم او با مصرف و سوءمصرف مواد مخدر، شهرت، اعتیاد و از سویی پویایی بنیانی چون خانواده را بررسی می‌کند.

فیلم مستند Amy، دوران کودکی، دوران حرفه‌ای و هنر موسیقیایی و درنهایت از دست دادن امی واینهاوسی که تعریف استعداد بود، به‌دلیل اعتیاد بسیاری بالایی که اواخر عمر به‌مصرف همزمان مواد مخدر و الکل داشت را پوشش می‌دهد. این مستند برای اولین‌بار در جشنواره فیلم کن (Cannes Film Festival) ۲۰۱۵ نمایش داده شد و مورد تحسین منتقدان قرار گرفت و جوایز متعددی از جمله جایزهٔ بهترین مستند در هشتادوهشتمین دوره جوایز اسکار (Oscars or Academy Awards) را به‌دست آورد. اگر علاقه‌مند به‌آشنایی با دنیای حرفه‌ای و زندگی شخصی امی واینهاوس هستید، تماشای این مستند را از دست ندهید.

در همین ابتدای معرفی مستند به‌این موضوع اشاره کنیم که خانواده امی واینهاوس نسبت به‌این مستند واکنش‌های متفاوتی داشتند. درحالی‌که، برخی از اعضای خانواده چون پدرش، میچ واینهاوس، از قدرت مدیوم (در اینجا مستند‌سازی) و ساختهٔ شجاعانهٔ آصف کاپادیا در جهت نمایش استعداد و مبارزاتی که امی واینهاوس در لحظه به‌لحظهٔ زندگی خود داشت، از کارگردان قدردانی کردند، برخی دیگر احساس کردند که این فیلم استثمارگرانه و با نگاهی تهاجمی است. البته این نکته را نیز از قلم نیندازیم که شخصِ میچ واینهاوس، بعداً از دفاع از بخش‌های خاصی از مستند ابراز پشیمانی کرد و احساس کرد که این مستند پیچیدگی رفتارهای انسانی و تصمیماتی که هر شخص در هر لحظه می‌گیرد و در اینجا از ابرستاره‌ای چون امی واینهاوس سخن می‌گوییم را کاملاً نشان نمی‌دهد. به‌طور‌کلی، این فیلم مستند نگاه صمیمانهٔ دلخراشی به‌زندگی یک هنرمند برجسته دارد و بسیار متفاوت از اثر نمایشی، پرزرق‌وبرق و ترندی‌وار است که به‌تازگی به‌عنوان فیلم سینمایی ساخته شد.

مستند Amy شامل مصاحبه با چندین هنرمند و همکاران نزدیک به‌شخص امی واینهاوس است. این مصاحبه‌ها، درواقع بینش‌هایی نو و بدیع را در مورد فرایند خلق و خلاقیت، مبارزات شخصی و تأثیر موسیقی ستارهٔ ژانرهای سول، ریتم اند بلوز، رِگی و جَز ارائه می‌دهد. مشارکت‌کنندگان در این مستند شامل دوستان دوران کودکی، نوازندگان، تهیه‌کنندگان و اعضای خانواده امی واینهاوس بودند. دیدگاه‌های متفاوت هر یک از این اشخاص به‌این مستند عمقی غنی می‌بخشد و به‌ترسیم تصویر کامل‌تری از زندگی و میراث اِمی-اِستار کمک می‌کند. مستند Amy به‌روند ترانه‌سرایی امی واینهاوس می‌پردازد و نور بر نبوغ خلاقانهٔ او می‌تاباند. استعدادی درابتدا خام و بسیار آسیب‌پذیر از بُعد احساسی و عاطفی و چون پروانه‌ای از پیله درآمده که آهنگ‌های ابدی و نمادینی چون آهنگ Rehab، آهنگ Back to Black و آهنگ Love Is a Losing Game را تقدیم عاشقان صدا و موسیقی می‌کند و چون پروانه و خیلی زود می‌رود. مستند آصف کاپادیا ازطریق مصاحبه‌ها و فیلم‌های آرشیوی، بینشی در مورد چگونگی تبدیل تجربیات شخصی امی واینهاوس به‌اشعار روح‌ْلمسین که در جانِ میلیون‌ها نفر در سراسر جهان طنین‌انداز شد، به‌دست آورده و هدیه می‌دهد.

مستند Amy، تأثیر ماندگار شخص امی واینهاوس در مدت زمان کوتاهی که زندگی کرد بر دنیای موسیقی را بررسی می‌کند و دراین‌میان، از اسطوره‌های جَز و سول و همچنین همتایان معاصر او در صنعت موسیقی برای آشنایی بیشتر با امی واینهاوس و دنیایی شخصی‌اش بهره می‌برد. آصف کاپادیا در مستند خود ترکیبی منحصربه‌فرد از استعداد و بینش درونی این موسیقیدان و حضور پرنگ وی در ژانرهای موسیقی را به‌نمایش می‌گذارد و همزمان تماشاچی با صدایی نوستالژیک و بدیع آشنا می‌شود. مشخصاً و با نمایش و اشاره‌ای در مستند متوجه می‌شویم، هویت و شخصیت عمومی امی واینهاوس تحت تأثیر گروه‌های تشکیل‌شده از دختران که از طبقهٔ کارگر بودند و آهنگ‌های آن‌ها، صدای این طبقه در دهه ۱۹۶۰ بود، گروه‌هایی چون The Shangri-La، The Shirelles و The Ronettes قرار داشت.

مستند «امی» نمایشی از مبارزهٔ دائمی امی واینهاوس با شهرت، سلامت روان و اعتیاد است و فشار سهمگینی که او به‌عنوان یک هنرمند شناخته‌شده در سطح جهانی با آن روبه‌رو بود، آسیب‌هایی که شهرت به‌جان و روان او وارد کرد و چالش‌های ایجاد تعادل بین شهرتی خردکننده و رام‌سازی شیاطین شخصی‌اش را به‌تصویر می‌کشد. کاپادیا، آسیب‌پذیری و نبردهای او را به‌طرز کوبنده‌ای به‌تصویر کشیده شده است و از این منظر، این فیلم مستند را به‌کاوشی قدرتمند در مورد هزینه‌های انسانی افراد مشهوری که نمی‌توانند همه‌چیز وجودی خود را به‌فروش بگذارند، تبدیل می‌کند.

مستند Amy به‌روابط امی واینهاوس با دیگر موسیقیدانان و افراد مشهور می‌پردازد که این نشان‌دهندهٔ پیوند نزدیک او با هنرمندان به‌نامی چون تونی بنت (تونی بنت که چندین دهه از برجسته‌ترین خواننده‌های پاپِ کلاسیک آمریکایی بود و به جَز روی آورد و در دهه ۱۹۸۰ با اجرایی فوق‌العاده در MTV که آلبوم طلایی و جایزهٔ گرمی سال ۱۹۹۴ را برای او به‌ارمغان آورد، به‌سوی موسیقی تجاری بازگشت.) است که بسیار استعداد او را می‌ستود و از طرفی اشاره به‌ازدواج پرسروصدای امی واینهاوس با بلیک فیلدر سیویل. علاوه‌براین، تعاملات او با چهره‌های صنعت موسیقی چون مارک رونسن و ناس بررسی می‌شود که این روابط با چنین افرادی، دیدی به‌زندگی شخصی او و چالش‌هایی که با آن روبه‌رو بود را بیشتر برای تماشاچی باز می‌کند.

مستند «امی» به‌پویایی این شخصیت و از طرفی نحوهٔ بزرگ‌شدن و تربیت خانوادگی امی واینهاوس می‌پردازد و همین ارجاع از کاپادیا، رابطهٔ نزدیک امی با پدرش، میچ واینهاوس، و تربیت او در یک خانوادهٔ یهودی از طبقهٔ کارگر در شمال شهر لندن را روشن می‌کند. جدایی والدین او و تأثیر برادرش، الکس، بر ذائقهٔ موسیقی او نیز مورد بررسی قرار گرفته است. این فیلم مستند نگاهی اجمالی به‌پیوندهای خانوادگی که زندگی و موسیقی امی را شکل داده است ارائه می‌دهد. امی واینهاوس، برنده شش جایزهٔ گرمی، نه‌تنها اثری محونشدنی در موسیقی برجای گذاشت، بلکه در مد نیز به‌نمادی برجسته تبدیل شد. سبک التقاطی الهام‌گرفته از وینتیج‌گرایی و آن کندوی عسل معروف روی سر امی واینهاوس، امضای نمایشی و پاپ‌سان او بود، آواتاری برای استعداد و صدای بی‌نظیر او و به‌سرعت لباس‌های نمادینش به‌صفحات مجلات مد و زیبایی راه یافت. طراحانی مانند کارل لاگرفلد از خط چشم ضخیم و مدل موی کندویی او الهام گرفتند و او را می‌توان یک پین-آپ کلاسیک که طوفانِ دهه ۱۹۵۰ صنعت مد را برای نسلی بی‌خبر از نسلی قبل‌تر فراخواند، نامید؛ امی واینهاوس در تأثیرگذاری، منحصربه‌فردْ تأثیرگذار، چون جنیس جاپلین بود.

آصف کاپادیا فیلم‌ساز بریتانیایی است که جوایز متعددی را برای فیلم‌های مستند و درام خود دریافت کرده است. وی در سال ۱۹۷۲ در لندن و در یک خانواده مسلمان هندی-بریتانیایی متولد شد و در دانشگاه وست مینستر، دانشگاه ولز، نیوپورت و کالج سلطنتی هنر انگلستان تحصیل کرد. اولین فیلم بلند آصف کاپادیا، The Warrior(جنگجو)، در هیمالیا و بیابان‌های راجستان فیلم‌برداری شد. این فیلم در سال ۲۰۰۳ برنده دو جایزهٔ بفتا ازجمله بهترین فیلم بریتانیایی سال شد و همچنین مورد تحسین و البته شناخته‌شدن بین‌المللی کاپادیا شد.

آصف کاپادیارا بیشتر به‌خاطر سه‌گانهٔ مستندی که براساس زندگی چهره‌های مشهوری که در جوانی جان خود را از دست داده‌اند ساخته است، می‌شناسند؛ مستند Senna که زندگی حرفه‌ای قهرمان اسطوره‌ای و برزیلی مسابقات اتومبیل‌رانی فرمول یک، آیرتون سنا، را به‌تصویر کشید و این مستند را معرفی کردیم.

ساخت مستند Senna (سِنا) در سال ۲۰۱۰، مستندAmy(اِمی) در سال ۲۰۱۵ و مستند Diego Maradona(دیگو مارادونا) در سال ۲۰۱۹؛ فیلم‌های مستندی که کاپادیا از تصاویر آرشیوی و مصاحبه‌ها برای روایت داستان‌های سه شخصیت مهم دنیای فرمول یک، دنیای موسیقی و دنیای فوتبال، آیرتون سنا، رانندهٔ مسابقه‌ای برزیلی، امی واینهاوس، خوانندهٔ بریتانیایی و دیگو مارادونا، اسطورهٔ فوتبال آرژانتینی استفاده کرد. هر سه فیلم مورد تحسین منتقدان قرار گرفتند و از نظر تجاری نیز موفق بودند و اشاره داشتیم مستند «اِمی» برنده جایزهٔ اسکار بهترین فیلم مستند در سال ۲۰۱۶ شد. کاپادیافیلم‌های دیگری را نیز کارگردانی کرده است، از جمله فیلم بلند سینماییFar North(شمال دور)، محصول سال ۲۰۰۷ و داستانی درام در قطب شمال و فیلمی از جنس فیلم‌های سینمای مستقل که براساس داستان کوتاهی از سارا میت‌لند ساخته شده است.