معرفی مستند Remembering Gene Wilder | گرامیداشت میراث جین وایلدر

مستند Remembering Gene Wilder، یک مستندْ بیوگرافی آمریکایی محصول سال ۲۰۲۳ به‌کارگردانی ران فرانک است. این فیلم مستند به‌زندگی شخصی و دوران کاری و حرفه‌ای بازیگر، نویسنده و کارگردان محبوب و فقید سینما، جین وایلدر، که وی را با نقش‌آفرینی در فیلم‌های کلاسیک چون Willy Wonka & the Chocolate Factory (ویلی وانکا و کارخانهٔ شکلات‌سازی)، فیلم Blazing Saddles (زین‌های شعله‌ور)، فیلم Young Frankenstein (فرانکنشتاین جوان) و فیلم The Producers (تهیه‌کنندگان) در یاد داریم، می‌پردازد. مستند «به‌یاد جین وایلدر» شامل ویدئوهای خانگی کمیاب، صحنه‌هایی از فیلم‌های وایلدر و مصاحبه‌هایی با بازیگران و همکاران سابق وی و همچنین نگاهی به‌خاطرات شخصی از خانواده و دوستانش می‌شود. بزرگانی چون مل بروکس، کارگردان، بازیگر کمدی، نویسنده قدیمی و بی‌نظیر سینما در این مستند حضور پیدا کرده‌اند و درکنار نام‌های بزرگ سینمایی، چون دو بازیگر قدیمی هالیوود آلن آلدا و کارول کین و درکنار آ‌ن‌ها هری کونیک جونیور موسیقی‌دان، با همسر جین وایلدر، کارن بویر نیز مصاحبه شده است.

مستند Remembering Gene Wilder همچنین به‌نبرد جین وایلدر با بیماری آلزایمر می‌پردازد و تصاویری تلخ از ‌سال‌های آخر زندگی او ارائه می‌دهد. این فیلم مستند برای اولین مرتبه در جشنواره فیلم یهودی لس آنجلس (Los Angeles Jewish Film Festival) در ماه مِه ۲۰۲۳ به‌نمایش درآمد و در این جشنواره برنده جوایز دو بخش برگزیده تماشاگران و بهترین فیلم مستند شد. بعدتر این مستند روی پردهٔ سینما رفت و حال برای تماشا روی سرویس استریم نتفلیکس در دسترس است.

جین وایلدر با نام اصلی جروم سیلبرمن در ۱۱ ژوئن ۱۹۳۳ در میلواکی از ایالت ویسکانسین ایالات متحده آمریکا به‌دنیا آمد؛ بازیگر، کمدین، نویسنده و فیلم‌ساز که او را بیشتر به‌خاطر نقش‌هایش در کمدی‌های کلاسیک و البته همکاری با مل بروکس و ریچارد پرایور، مجری، استندآپ کمدین، بازیگر و منتقد اجتماعی قدیمی و معروف، می‌شناسیم. جین وایلدر در سال ۱۹۷۱ در فیلم «ویلی وانکا و کارخانهٔ شکلات‌سازی» نقش شخصیت ویلی ونکا را ایفا کرد که یکی از محبوب‌ترین نقش‌آفرینی‌های وی باقی مانده است و برای ایفای این نقش نامزد دریافت جایزهٔ گلدن گلوب بهترین بازیگر مرد فیلم‌های موزیکال یا کمدی شد. شخصیتی خیالی ویلی ونکا در رمان «چارلی و کارخانهٔ شکلات‌سازی» رولد دال که در سال ۱۹۶۴ منتشر شد، در فیلم‌های دیگری براساس همین رمان نیز روی پردهٔ سینما رفت و جانی دپ و تیموتی شالامی ایفاگر نقش این شخصیت بودند، اما همچنان جین وایلدر با اختلاف تنها ویلی ونکای تاریخ سینما است.

در سال ۱۹۷۴ در فیلم «فرانکنشتاین جوان» که از اولین کمدیِ ترسناک‌های سینما بود با مل بروکسِ بزرگ، کارگردان فیلم، همکاری کرد. همکاری بعدی جین وایلدر و مل بروکس در همان سال و در فیلم «زین‌های شعله‌ور» بود که فیلمی بسیار موفق در سینمای کلاسیک است و کمدی وسترنی ناب که نامزد سه جایزهٔ اسکار شد و در فهرست ۱۰۰ فیلم کمدی مؤسسه فیلم آمریکا در رتبه ۶ قرار گرفت؛ این فیلم در سال ۲۰۰۶ توسط کتابخانه کنگره «از لحاظ فرهنگی، تاریخی یا زیبایی مهم» و برای نگه‌داری در فهرست ملی ثبت فیلم انتخاب شد. اما اولین و مهم‌ترین همکاری وی با مل بروکس در سال ۱۹۶۷ و در کمدی سیاه «تهیه‌کنندگان» بود که حال دیگر این فیلم در دستهٔ فیلم‌های کالت سینما قرار می‌گیرد و از سوی منتقدان و تماشاچیان بسیار تحسین شد و در اسکار نیز درخشید و اولین ساختهٔ سینمایی مل بروکس با فیلم‌نامه‌ای از وی، برای او جایزهٔ اسکار بهترین فیلم‌نامه را به‌همراه داشت و البته شروع معروفیت جین وایلدر بود که با ایفای نقش شخصیت لئو بلوم، نامزد دریافت جایزهٔ بهترین بازیگر نقش مکمل مرد شد. گفتنی است اولین فیلمی که جین وایلدر در آن ایفای نقش کرد، فیلم معروف Bonnie and Clyde (بانی و کلاید) به‌کارگردانی آرتور پن با بازی وارن بیتی و فی داناوی بود و وی نقشی کوتاه و فرعی در این فیلم داشت.

جین وایلدر در ۲۹ اوت ۲۰۱۶ و در سن ۸۳ سالگی به‌دلیل عوارض ناشی از بیماری آلزایمر درگذشت. میراث او تنها نقش‌آفرینی‌های بی‌نظیر در فیلم‌های کمدی کلاسیک نیست و جدای از ایفای نقش در آثار تلویزیونی و تئاترهای بسیار، وی کارگردان چند فیلم و نویسنده خاطره‌نامه‌ای محبوب بوده است. از فیلم‌هایی که جین وایلدر کارگردانی کرد می‌توان به فیلم The World’s Greatest Lover محصول سال ۱۹۷۷ با بازی کارول کین، دام دی‌لوئیس، فریتس فلد و دنی دویتو که از میان این تیم بازیگری، کارول کین در مستند «به‌یاد جین وایلدر» حضور دارد و همچنین فیلم Haunted Honeymoon در سال ۱۹۸۶ اشاره داشت. جین وایلدر همچنین کتاب خاطره‌نامه‌ای با عنوان Kiss Me Like a Stranger: My Search for Love and Art را نوشته است که این کتاب در سال ۲۰۰۵ منتشر شد.

مستند Remembering Gene Wilder، یک مستند بیوگرافی به‌کارگردانی ران فرانک است که نگاهی گرم و صمیمی به‌زندگی و حرفهٔ بازیگر، کارگردان و نویسنده محبوب، جین وایلدر دارد و در اینجا برخی از ویژگی‌های این مستند را برخواهیم شمرد.

روایت و مصاحبه: بخش‌هایی از این فیلم مستند از نسخهٔ صوتی کتاب جین وایلدر که پیش‌تر بدان اشاره داشتیم، خاطره‌نامهٔ «همچون غریبه‌ای مرا ببوس: جستجوی من برای عشق و هنر»، روایت می‌شود که این نوع انتخاب روایت از سوی کارگردان، حسی شخصی به‌داستان‌سرایی اثر می‌دهد. همچنین مستند شامل مصاحبه با دوستان، خانواده و همکاران وایلدر، ازجمله مل بروکس، آلن آلدا، کارول کین، هری کونیک جونیور و همسر چهارم وایلدر، کارن بویر است. جین وایلدر پس از دو ازدواج ناموفق، با بازیگر و کمدینی معروف به‌نام گیلدا رادنر در سال ۱۹۸۴ ازدواج کرد که متأسفانه گیلدا رانر در سال ۱۹۸۹ از دنیا می‌رود و جین وایلدر دو سال بعد و در سال ۱۹۹۱ با کارن بویر ازدواج می‌کند که در مستند حضور دارد و کارن بویر تا آخر عمر جین وایلدر شریک زندگی‌اش بود.

استفاده از فیلم‌های کمیاب:ران فرانک در این مستند ویدئوهای خانگی کمیاب و کلیپ‌های بسیار احساسی و همزمان خنده‌دار و برگرفته از فیلم‌های جین وایلدر را به‌نمایش می‌گذارد. این ویدئوهای کمیاب، نگاه اجمالی، اما منحصربه‌فردی از زندگی شخصی و حرفه‌ای جین وایلدر به‌تماشاچی می‌دهند.

عمق احساسی: سازندگان این مستند، ‌‌مبارزه‌ٔ سخت و دردناک وایلدر با بیماری آلزایمر و همزمان تلاش‌های بی‌وفقهٔ او برای افزایش آگاهی و کمک مالی برای درمان بیماری سرطان، به‌یاد و بزرگداشت همسر فقیدش، گیلدا رادنر را به‌تصویر می‌کشند و این موضوع لایه‌ای احساسی به‌مستند اضافه کرده و البته شخصیت انعطاف‌پذیر و پرشفقت جین وایلدر دوست‌داشتنی را برجسته می‌کند. در آخر نیز به‌تحسین منتقدان اشاره کنیم که مستند «به‌یاد جین وایلدر» پس از اولین نمایش در جشنواره فیلم یهودی لس آنجلس در ماه مِه ۲۰۲۳، جایی که برنده جایزهٔ بهترین مستند و مستند برگزیدهٔ تماشاگران شد، نقدهای بسیار مثبتی دریافت کرد.

این مستند نگاهی جامع و صمیمی به‌زندگی جین وایلدر داشته و کمک‌های او به‌فیلم‌سازی، علی‌الخصوص در ژانر در آن زمان نوپای ترسناک کمدی را تجلیل می‌کند و درعین‌حال، چالش‌های شخصی که وایلدر با آن‌ها روبه‌رو بود را برای دوستداران وی به‌نمایش درمی‌آورد و درکلامی ساختهٔ ران فرانک ادای احترامی شایسته به‌میراث جین وایلدر تکرارنشدنی داشت.

ران فرانک، کارگردان، نویسنده، تدوینگر و تهیه‌کننده برندهٔ جایزهٔ پیبادی (با نام کامل جوایز جرج فاستر پیبادی، جایزه‌ای است که همه‌ساله به‌سبب «دستاورد برجسته و خدمات عمومی شایسته» توسط شبکه‌های رادیویی و تلویزیونی، شرکت‌ها و رسانه‌های اینترنتی و اشخاص مستقل، به‌آن‌ها اهدا می‌شود) و نامزد دریافت جایزهٔ اِمی برای کمک‌های خود در ساخت آثار مستند است. از آثاری که وی در ساخت آن‌ها همکاری داشته می‌توان به‌مستند MLK: The Assassination Tapes اشاره داشت که این مستند شامل تصاویر و نوارهایی مرتبط با ترور مارتین لوتر کینگ بود. ران فرانک مدرس فیلم‌سازی مستند در دانشگاه کالیفرنیا، لس آنجلس بوده و مدرک فیلم‌سازی خود را از مدرسه فیلم دانشگاه نیویورک گرفته است. فیلم‌سازی ران فرانک عمیقاً الهام‌گرفته از علاقه او به‌محتوای اجتماعی و روایت‌های تاریخی است. رانفرانک علاقه زیادی به‌کاوش در وقایع و شخصیت‌های تاریخی مهم دارد و کارهای او اغلب نگاهی نزدیک به‌زندگی اشخاص معروف از سیاسی تا هنری گرفته و ثبت لحظات مهم تاریخی دارد. رویکرد این فیلم‌ساز به‌داستان‌سرایی تحت تأثیر تمایل او به‌برجسته‌سازی تجارب انسانی و پیچیدگی‌های آنچه حافظه شخصی و اجتماعی می‌خوانیم است.