معرفی مستند The Salt of the Earth | از اقتصاد به‌ عکاسی و از عکاسی تا نجات‌ طبیعت

فیلم مستند The Salt of the Earth، محصول سال ۲۰۱۴ به‌کارگردانی ویم وندرس و جولیانو ریبیرو سالگادو است. این فیلم مستند بر زندگی و کار عکاس برزیلی، سباستیائو سالگادو، تمرکز دارد که به‌خاطر تصاویر سیاه‌وسفید بی‌نهایت قدرتمندش که شرایط انسانی و مناظر طبیعی را یک به‌یک و با هم به‌تصویر می‌کشد، شناخته شده است.

ویم وندرس و جولیانو ریبیرو سالگادو در این مستند ۴۰ سال از حرفهٔ سباستیائو سالگادو را دنبال می‌کنند و سفرهای او به‌نقاط مختلف جهان ازجمله آمریکای جنوبی، آفریقا، اروپا و قطب شمال را برای تماشاچی به‌تصویر می‌کشند. مستند «نمک زمین» نمایه‌ای از کارهای این عکاس بزرگ در زمینه‌های چون درگیری‌های بین‌المللی، قحطی، مهاجرت و محیط زیست را به‌نمایش می‌گذارد و همچنین به‌زندگی شخصی سالگادو می‌پردازد، ازجمله تغییر حرفهٔ جریان‌ساز وی از یک اقتصاددان به‌یک عکاس و رابطه‌اش با پسرش، جولیانو سالگادو.

مستند The Salt of the Earth تحسین منتقدان را برانگیخت و جوایز متعددی ازجمله جایزهٔ ویژه جشنواره فیلم کن (Cannes Film Festival) ۲۰۱۴ و جایزهٔ تماشاگران جشنواره بین‌المللی فیلم سن سباستین (San Sebastián International Film Festival) ۲۰۱۴ را کسب کرد. همچنین در هشتادوهفتمین دوره جوایز اسکار نامزد دریافت جایزهٔ بهترین مستند سال شد. سباستیائو سالگادو را با عکس‌های سیاه‌و‌سفیدش که اغلب به‌تاب‌آوری و احترام به‌جوامع حاشیه‌نشین و زیبایی مناظر طبیعی می‌پردازد می‌شناسیم. استفاده از کنتراست بالا و پرداخت به‌جزئیات به‌شکلی وسواس‌گونه همزمان با نمایش زیبایی مناظر طبیعی در همراهی تأکید بر تاب‌آوری و کرامت جوامع حاشیه‌نشین و تمرکز بر مسائل انسانی و محیط زیستی در توازنی بی‌نظیر، آثار وی را در مقایسه با هم‌دوره‌هایش متمایز کرده است و البته چنین خروجی زیبایی از ثبت زمان از درونی بسیارْ انسانی و شاید بتوان گفت در مقام نجات‌دهنده مام طبیعت می‌آید. نگاهی به‌ویژگی‌های کاری این عکاس بزرگ داشته باشیم:

موضوعات و سبک مستند اجتماعی: آثار سالگادو اغلب بر مسائل اجتماعی مانند فقر، کار و مهاجرت تمرکز دارد. مجموعه‌های «کارگران» (۱۹۹۳) و «مهاجرت‌ها» (۲۰۰۰) نمونه‌های برجسته‌ای از موضوعات نام‌برده هستند.

تمرکز بر محیط زیست: سالگادو در آثار اخیرش بیشتر به‌موضوعات محیط زیستی پرداخته است. به‌عنوان مثال، پروژه «پیدایش» (۲۰۱۳) که مجموعه‌ای از تصاویر مناظر بکر و جوامع بومی بود و هدف آن نمایش زیبایی‌های دست‌نخورده و به‌یغما نرفته سیاره است.

سبک سیاه‌وسفید: سالگادو عکاسی سیاه‌و‌سفید را برای انتقال پیام خود انتخاب کرده است که این سبک به‌خودی خود با تأکید بر تضادها و بافت‌ها، بارِ احساسی تصاویرش را افزایش می‌دهد.

از پروژه‌های برجستهٔ سباستیائو سالگادو می‌توان به‌پروژه «کارگران» اشاره کرده که این مجموعه نگاهی به‌زندگی کارگران در سراسر جهان دارد و به‌تأثیرات فیزیکی و احساسی کارِ سنگین بر جسم و جان کارگران می‌پردازد. دیگر مجموعهٔ معروف وی، پروژهٔ «مهاجرت‌ها» که از عنوان آن مشخص است چه موضوعی را نمایندگی می‌کند و این پروژه به‌وضعیت آوارگان و پناهندگان می‌پردازد و تصاویری عمیق و همزمان دردآور از رنج و تاب‌آوری انسانی ارائه می‌دهد. پروژهٔ «پیدایش» که دیگر اوج کار سالگادو محسوب می‌شود و جشن طبیعت است و این مجموعه شامل تصاویر خیره‌کننده‌ای از مناظر، حیات وحش و فرهنگ‌های بومی است و وقایعِ جلوی دوربین و پشت دوربین این مجموعه شاید ویم وندرس را به‌ساخت مستندی از این شخص بی‌نظیر دنیای عکاسی و البته احیاگر مرده‌زمین جلب کرد؛ ویم وندرسی که خود عاشق زمین و زمینیان در خام‌ترین و پاک‌ترین شکل آن‌ها است.

سالگادو جوایز متعددی را برای مجموعه‌های بی‌نظیر خود دریافت کرده است، ازجمله کمک مالی صندوق یادبود دبلیو یوجین اسمیت، مدال صدمین سالگرد انجمن عکاسی سلطنتی و درکنار این جوایز انتصاب به‌عنوان سفیر حسن نیت یونیسف. عکاسی او نه‌تنها مستندسازی می‌کند، بلکه از عدالت اجتماعی و زیست‌محیطی نیز دفاع کرده و کار او را هم از نظر هنری و هم از نظر اخلاقی قابل‌توجه می‌کند. از «پیدایش» بگوییم که این پروژهٔ Genesis سباستیائو سالگادو یک تلاش و ثمرهٔ بی‌همتا و بزرگ در هنر عکاسی است که هشت سال زندگی و تلاش وی از سال ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۱ را درمی‌گیرد.

هدف: پروژهٔ «جنسیس» با هدف به‌تصویر کشیدن نمایه‌های بی‌نقص طبیعت و بشریت، به‌نمایش گذاشتن مناظر بکر، حیات وحش و جوامعی که در هماهنگی با سنت‌های اجدادی خود زندگی می‌کنند انجام شد.

الهام: سالگادو پس از مشاهدهٔ تخریب گسترده محیط زیست و البته تأثیر لمس و ثبت رنج‌های انسانی در پروژه‌های پیشین خود، سعی کرد زیبایی و خلوص جهان طبیعی را برجسته کند و پیامی از امید و فراخوانی برای حفاظت از مناطق دست نخورده ارائه دهد.

دسترسی جهانی: سالگادو برای خلق مجموعه‌اش به‌بیش از ۳۰ کشور ازجمله مناطق دورافتاده در قطب شمال، بیابان‌ها، جنگل‌های بارانی استوایی و جزایری مانند گالاپاگوس و ماداگاسکار سفر کرد.

سوژه‌های عکاسی: این پروژه مملو از عکس‌های سیاه‌وسفید خیره‌کننده‌ای از موضوعات مختلف چون مناظر قطبی، تپه‌های شنی صحرا، جنگل‌های استوایی، حیات دریایی و مردم بومی است.

نمایشگاه‌ها: عکس‌های مجموعهٔ «جنسیس» در سراسر جهان به‌نمایش گذاشته شده‌اند و آگاهی را در مورد حفاظت از محیط زیست و نیاز به‌حفظ زیبایی طبیعی سیاره افزایش می‌دهند.

کتاب: کتابی جامع با عنوان «پیدایش» منتشر شد که شامل بیش از ۲۰۰ عکس با کیفیتی فوق‌العاده از این پروژه است.

حفاظت از محیط زیست: «جنسیس» بر اهمیت حفاظت از بخش‌های دست‌نخورده باقی‌مانده سیارهٔ ما تأکید می‌کند و همزمان بر پیوستگی همه اشکال حیات دست می‌گذارد.

حفاظت از فرهنگ: این پروژه همچنین بزرگداشتی بر انعطاف‌پذیری و سنت‌های جوامع بومی است و رابطهٔ هماهنگ آن‌ها با طبیعت را به‌نمایش می‌گذارد.

پروژهٔ «جنسیس» سالگادو تنها یک جشن بصری نیست، بلکه یادآوری قدرتمند از زیبایی و شکنندگی سیارهٔ ما است و تماشاچی را تشویق می‌کند تا از دنیای طبیعی قدردانی کرده و از آن محافظت کنند. ویم وندرس و جولیانو ریبیرو سالگادو در مستند The Salt of the Earth، به‌زندگی و کار عکاس برزیلی سباستیائو سالگادو می‌پردازند و ازطریق عکاسی سیاه‌و‌سفید قدرتمند سالگادو، مضامینی چون رنج انسان، انعطاف‌پذیری انسان و زیبایی‌های جهان طبیعی را با و بدون انسان بررسی می‌کنند. ویم وندرس به‌عنوان همکار کارگردان، ساختار این فیلم مستند را حول پروژه‌های مختلف عکاسی سالگادو ازجمله «کارگران»، «مهاجرت‌ها» و «پیدایش» گذاشته که شامل بینش‌های شخصی از شخص سالگادو و همچنین توجه به‌صحبت‌ها و نظرات پسرش، جولیانو است.

ویم وندرسِ زیباسیرت چون همیشه تأکید ویژه‌ای بر عناصر بصری و زیبایی‌شناختی اثرش داشته است. این مستند دارای فیلم‌برداری خیره‌کننده است که می‌توان آن را مکمل سبک عکاسی سالگادو خواند و استفاده دست‌ودل‌بازانه از تصاویر سیاه‌وسفید، تأکید و مهر تأییدی از سوی ویم وندرس بر زیبایی‌شناسی هنر عکاسی سالگادو است. این فیلم مستند آگاهی را در مورد مسائل اجتماعی و زیست محیطی افزایش می‌دهد و بر اهمیت حفظ کرامت انسانی و جهان طبیعی تأکید می‌کند. مستند «نمک زمین» تنها یک مستند نیست، سفری عمیقْ بصری و احساسی از نگاه یکی از تأثیرگذارترین عکاسان جهان است.

ویم وندرس برنده جایزهٔ بفتا در بخش بهترین کارگردانی و همچنین برنده جایزهٔ نخل طلا برای فیلم تا ابد ماندگار Paris, Texas (پاریس، تگزاس) محصول سال ۱۹۸۴ شد و همچنین جایزهٔ بهترین کارگردانی جشنوارهٔ فیلم کن را برای ساخت شاهکاری دیگر با عنوان Wings of Desire (معروف با عنوان بهشت برفراز برلین) محصول سال ۱۹۸۷ به‌دست آورد. از دیگر آثار برجستهٔ این کارگردان برجسته می‌توان به‌فیلم The American Friend (دوست آمریکایی) و فیلم Faraway, So Close (دور، خیلی نزدیک) اشاره کرد. او علاقهٔ زیادی به‌عکاسی دارد و اغلب بر طبیعت با نگاه خاص خودش و البته نگاهی که پس‌زمینه‌ای شرقی دارد و همچنین مناظر متروک در عکس‌هایش، مستند‌هایش و فیلم‌هایش تأکید می‌کند. گفتنی است ویم وندرس این مستند را با همکاری پسر سباستیائو سالگادو، جولیانو سالگادو ساخته است و پسر ادای دینِ بی‌مانندی به‌پدر دارد و با ساخت این مستند فرصت را به‌بسیاری دیگر داد تا با پدر نجات‌دهنده‌اش آشنا شوند.