معرفی مستند Moonage Daydream | نگاهی متفاوت به دیوید بویی، ستاره دنیای موسیقی
مستند Moonage Daydream، مستندی به‌کارگردانی برت مورگن است که به‌بررسی زندگی و میراث موسیقیدان برجسته و افسانه‌ای، دیوید بویی، می‌پردازد. اولین نمایش این مستند در جشنواره فیلم کن در تاریخ ۲۳ می ۲۰۲۲ بود و سپس در تاریخ ۱۶ سپتامبر ۲۰۲۲ اکران سینمایی شد.
این مستند که عنوان جذابی چون Moonage Daydream دارد، بسیار با شخصیت خیال‌پرور و رؤیاپرداز و دوست‌داشتنی دیوید بویی هم‌خوانی دارد و با استفاده از فرمت مونتاژ‌استایلی در بخش تدوین، زندگینامه‌ای جذاب و متفاوت از این خوانندهٔ جاودان را به‌تصویر می‌کشد و در راه استفاده از این فرمت در تدوین اثر، از کلیپ‌های کوتاه، مصاحبه‌ها و ترانه‌های او در طول دوران حرفه‌ای‌اش بهره می‌برد. همچنین مستند شامل تصاویر منتشر نشده‌ای از آرشیو شخصی دیوید بویی است، ازجمله اجراهای زنده کنسرت‌ها و لحظاتی که در پشت صحنه این کنسرت‌ها و تورها رخ داده‌اند. درواقع عنوان مستند Moonage Daydream از ترانه‌ای محبوب با همین عنوان از بویی در سال ۱۹۷۲ گرفته شده است.
مستند به‌سفری شاید بتوان گفت خلاقانه و جسورانهٔ دیوید بویی می‌پردازد و از روزهای ابتدایی او در لندن تا دوران حضورش در برلین غربی و فراتر از آن می‌گوید. چون سفری معنوی، این مستند نیز به‌رشد معنوی و شخصی دیوید بویی اشاره می‌کند، ازجمله علاقه‌اش به‌نقاشی و ادبیات، و البته اینکه از هر دوی نقاشی و ادبیات چه در سیما و گریم‌های دیوانه‌وارش و چه در متن آهنگ‌های تا ابد ماندگارش به‌وسواس و دقت بهره برده است. مستند Moonage Daydream، تأثیر دیوید بویی بر موسیقی و همچنین توانایی او در بازآفرینی خود در ژانرهای مختلف موسیقی و سینما را برجسته می‌کند.
مستند Moonage Daydream به‌دلیل روایت جذاب و سبک بصری منحصربه‌فردش نقدهای بسیار مثبتی از منتقدان دریافت کرد. این مستند در لیست ابتدایی نامزدهای بهترین مستند در نودوپنجمین دوره جوایز اسکار قرار گرفت و جایزهٔ بهترین فیلم-مستند در بخش موسیقی را در شصت‌وششمین دوره جوایز گرمی به‌دست آورد. یکی از جنبه‌های برجستهٔ مستند Moonage Daydream، تجربهٔ بصری و شنیداری غوطه‌ورکننده آن است. این مستند از سبک بصری پویا و تا حدی سایکدلیک بهره می‌برد که بازتاب‌دهندهٔ ذات تنوع‌طلب و همیشه در حال تحول دیوید بویی است.
سازندگان این مستند تصاویر کنسرت‌ها، مصاحبه‌ها و کلیپ‌های پشت صحنه را ترکیب کرده تا روایتی یکپارچه و جذاب برای تماشاچی ایجاد کنند که شامل تصاویر کمیاب و منتشر نشده‌ای از آرشیو شخصی دیوید بویی است که نگاهی منحصربه‌فرد به‌زندگی و کار او برای طرفداران و عاشقانش فراهم می‌کند. مستند از جلوه‌های بصری هنری و انیمیشن‌هایی استفاده می‌کند که رویکرد آوانگارد دیوید بویی در موسیقی و اجراهایش را منعکس می‌کند؛ این جلوه‌های تصویری به‌گونه‌ای طراحی شده‌اند که احساسات درونی شخصیت‌های متفاوتی که دیوید بویی روی صحنه خلق می‌کرد به‌تماشاچی منتقل شود.
به‌بخش موسیقی متن مستند بپردازیم که شامل آثار دیوید بویی می‌شود، ازجمله برخی از معروف‌ترین ترانه‌های او و استفاده از ترانه‌های بویی در طول مستند نه تنها به‌تنظیم اتمسفر و تقویت روایت کمک می‌کند که در دلِ طرفدارانی که عاشق ترانه‌های او بودند و هستند و با هر یک خاطره‌ای دارند و بسیاری با آن‌ها بزرگ شده‌اند، احساسی فوق‌العاده گرم و دلنشین به‌وجود می‌آورد. طراحی صدای مستند نیز با دقت زیادی انجام شده تا به‌نوعی تکمیل‌کنندهٔ عناصر بصری اثر باشد و تجربه‌ای غوطه‌ورکننده برای مخاطبان ایجاد کند. فضای صوتی مستند علاوه‌بر آهنگ‌های دیوید بویی، شامل صدای ایزولهٔ زیبای او و صداهایی خاص از اجراهایش می‌شود و درمجموع، تماشاچی تجربهٔ صوتی دلنشینی را در طول تماشای مستند تجربه می‌کند.
سازندگان از تکنیک‌های سینمایی متنوعی در اثر خود بهره برده‌اند که اغلب دوره‌های مختلف زندگی و دوران کاری و حرفه‌ای دیوید بویی را در کنار هم قرار می‌دهد و تضادها و تداوم‌های موجود در آثار و شخصیت او را برجسته می‌کند. بهره از روایت غیرخطی یکی از آن‌ها است و Moonage Daydream از ترتیب زمانی دقیقی پیروی نمی‌کند و به‌جای آن، از میان مراحل مختلف دوران حرفه‌ای دیوید بویی عبور کرده و در این بین جوهرهٔ سفر هنری و معنوی او را به‌شکلی موضوعی و تجربی به‌تصویر می‌کشد. این رویکرد به‌تماشاچیان اجازه می‌دهد که تجربه، پیچیدگی و درخشش هنری دنیای این هنرمند را به‌شیوه‌ای هم صمیمی و هم گسترده، به‌خوبی درک کنند.
این مستند شامل مصاحبه‌هایی با افرادی است که دیوید بویی را می‌شناختند و با او کار کرده بودند. این مصاحبه‌ها بینش‌های شخصی از مواجه این اشخاص با بویی ارائه داده و آثار او را در بستر تاریخِ فرهنگی گسترده‌تر آن زمان قرار می‌دهند. مستند Moonage Daydream تنها یک مستند نیست؛ بلکه یک تجربهٔ بصری و موسیقیایی بی‌نظیر از هنرمندی بی‌نظیر و همچنان ناشناخته و نازمینی چون دیوید بویی است. از طریق تکنیک‌های بصری و شنیداری نوآورانه، سازندگان نگاهی عمیق و صمیمی به‌هنرمندی دارند که همواره مرزهای موسیقی و به‌کل هنر را در هر شکل و تعریفش، درنوردیده و گسترش داده است.
دیوید بویی با نام واقعی و کامل دیوید رابرت جونز، در ۸ ژانویه ۱۹۴۷ در شهر بروملیِ انگلستان به‌دنیا آمد. او از همان دوران کودکی علاقهٔ عمیقی به‌موسیقی و هنر نشان داد. استعداد او در نواختن سازهایی چون گیتار و ساکسیفون در نوجوانی شکوفا شد و او را به‌دنیای موسیقی حرفه‌ای کشاند. فعالیت حرفه‌ای دیوید بویی از دهه ۱۹۶۰ شروع شد، اما با خلق شخصیت «زیگی استارداست» در اوایل دهه ۱۹۷۰ به‌شهرت جهانی رسید. وی همچون زلزله‌ای در گلم، الکترونیک، فانک و آلترناتیو راک بود و نه تنها موسیقی، بلکه دنیای سینما و مد را نیز لرزاند.
دیوید بویی در کنار موسیقی، به‌بازیگری در فیلم‌های سینمایی نیز علاقه‌مند بود و استعداد خیره‌کننده‌ای در این عرصه از خود نشان داد. وی در سال ۱۹۷۶ در فیلم The Man Who Fell to Earth به‌کارگردانی نیکلاس روگ، نقش یک موجود فضایی را بازی کرد که به‌زمین می‌آید تا منابعی برای سیارهٔ خشکیده‌اش بیابد. این نقش هم‌خوانی عجیبی با شخصیت مرموز و فرابشری خودِ بویی داشت و البته که او را به‌عنوان بازیگری توانمند در سینما مطرح کرد. در سال ۱۹۸۶ در فیلم Labyrinth به‌کارگردانی جیم هنسن یکی از به‌یاد‌ماندنی‌ترین نقش‌های تاریخ سینمایِ کالت را ایفا کرد و در کنار بازیگری، چندین ترانه نیز برای این فیلم اجرا کرد که مورد تحسین بسیاری قرار گرفت. در سال ۱۹۹۶ در فیلم Basquiat نقش اندی وارهول، هنرمند مشهور پاپ آرت را ایفا کرد که به‌راحتی توانست شخصیت غیرمتعارف و خلاق وارهول را به‌تصویر بکشد. دیوید بویی نقش نیکولا تسلا را در فیلم The Prestige کریستوفر نولان ایفا کرد و نمی‌شود به‌کارنامه‌ٔ بازیگری‌اش اشاره کرد و نامی از Twin Peaks، چه سریال و چه فیلم نبرد که دیوید لینچ، نقش شخصیت مرموز فیلیپ جفریس را برای وی خلق کرد و همکاری این دو اسطورهٔ سینما و موسیقی، بی‌نهایت جذاب بود. دیوید بویی در ۱۰ ژانویه ۲۰۱۶ در سن ۶۹ سالگی بر اثر بیماری سرطان درگذشت.
دیوید بویی، شمایلی بی‌مانند در دنیای موسیقی و هنر و ستاره‌ای از آسمان سقوط کرده بود که هیچ‌گاه در یک قالب انسانی معمول نگنجید. خواننده و ترانه‌سرایی نابغه بود و این دو استعدادش را با جسارت و خلاقیت بی‌پایانش ترکیب کنید تا به‌‌بی‌مرزی وجودی‌اش پی ببرید؛ خالق شخصیت زیگی استارداست. آثارش فراتر از زمان و مکان بودند و با ترانه‌های عمیق و اجراهایی پرشور، قلب مخاطبانش را به‌تسخیر درآورد و نسل‌های بعدی هنرمندان را نیز الهام‌بخش شد. شاید شخصیتی مرموز و دور از دسترس به‌نظر می‌رسید، اما نزدیک و صمیمی بود برای آن‌ها که فهمیده بودند از کجای درونیات یکسان انسانی می‌گوید؛ ترانه‌ها و صدایش، آینه‌ای از دغدغه‌ها و آرزوهای بشری بود. دیوید بویی متمایز بود، چون نترس بود و دائم قالب خود را می‌شکست و سرشار از ایده‌های نو بود و می‌دانست چطور از هنر به‌عنوان ابزاری برای کشف هویت، فلسفه و احساسات انسانی استفاده کند.
برت مورگن در ۱۱ اکتبر ۱۹۶۸ در لس‌آنجلسِ کالیفرنیا متولد شد. مورگن مدرک سینمایِ خود را از دانشگاه کالیفرنیا، لس‌آنجلس (UCLA) دریافت کرد و از همان ابتدا سبک خاصی در فیلمسازی خود نشان داد. برت مورگن، کارگردان، نویسنده، و تهیه‌کننده آمریکایی است که بیشتر به‌خاطر ساخت مستندهای خلاقانه و تجربی‌اش شناخته می‌شود. او با بهره‌گیری از تکنیک‌های سینمایی نوآورانه و روایت‌های تأثیرگذار، توانسته جایگاهی خاص در سینمای مستند پیدا کند. مورگن به‌خاطر رویکرد غیرمتعارفش در مستندسازی شناخته می‌شود و معمولاً از ساختار خطی اجتناب می‌کند و در ساخت مستندهای خود از انیمیشن، مصاحبه و استفاده از آرشیوهای نادیده بهره می‌برد. وی در مستندهای خود به‌نمایش شخصیت‌های پیچیده و خلاق می‌پردازد و البته تأکید زیادی بر بُعد انسانی این افراد دارد که از بیرون شخصیت‌هایی اصلاً عادی به‌نظر نمی‌رسند. مورگن سابقهٔ ساخت مستندی چون همین مستند معرفی‌شده را دارد و در سال ۲۰۱۵ مستندی از کرت کوبین، خواننده و ترانه‌سرای گروه نیروانا ساخت. علاقهٔ زیاد برت مورگن به‌دنیای موسیقی، سبب ساخت مستندهایی باکیفیت از علاقه‌مندی‌هایش شده است.