آخر هفته چه فیلمی ببینیم؟ | از انیمیشن خدای دیوانه تا او- بی، او- با: پایان تمدن

در این شماره از مجموعه مقالات «آخر هفته چه فیلمی ببینیم؟» به سرغ دو اثر آخرالزمانی و یک درام انسانی رفته‌ایم. در ابتدا خدای دیوانه را از یکی از بهترین سینماگران دنیا خواهیم دید. انیمیشنی متفاوت و آخرالزمانی. بعد از آن به‌سراغ سینمای فنلاند می‌رویم و درامی انسانی را به تماشا خواهیم نشست. و در آخر فیلمی آخرالزمانی به نام پایان تمدن را خواهیم دید.

انیمیشن Mad God

• کارگردان: فیل تیپت
• نویسنده: فیل تیپت
• سال انتشار: ۲۰۲۱

شخصیتی بنام قاتل سعی در انجام ماموریتی خاص دارد.

خدای دیوانه یک استاپ موشن است. انیمیشنی خاص از فیل تیپت که سال‌های زیادی را صرف ساختش کرد. ساخت خدای دیوانه بیش از سی سال طول کشید تا اینکه بالاخره در سال ۲۰۲۱، به‌نمایش درآمد. این انیمیشن یکی از جذاب‌ترین و خاص‌ترین انیمیشن‌های ساخته شده است که شیوه‌ی متفاوتی را در روایت خود پیش می‌گیرد و سمت‌وسویی نیز به سمت آثار تجربی دارد. زیرمتن‌های زیادی در این اثر به چشم می‌آیند و فیلمساز به ایده‌هایی مثل رابطه انسان و خالق، خلقت، کفر و نابودی می‌پردازد.

همه چیز در این انیمیشن جذاب طراحی و پرداخت شده است از طراحی کارکترها گرفته تا دنیای وهم‌آور و آخرالزمانی آن. خدای دیوانه دیالوگ ندارد بنابراین به شدت به دکورهای خلاقانه و طراحی موجودات‌اش تکیه زده است تا حرف خود را بزند. این انیمیشن بر مبنای سفر شخصیت اصلی‌اش طراحی شده است. این فیلم درباره‌ی موجودی است که بنام قاتل شناخته می‌شود. او از طریق یک اتاقک به دنیایی جهنمی می‌رود تا نقشه‌های خود را عملی کند اما شرایط طبق انتظارش پیش نمی‌رود.

فیلم کوپه شماره ۶

فیلم Compartment No 6

• کارگردان: یوهو کاسمانن
• نویسنده: لیویا اولمن
• بازیگران: سیدی هارلا، یوری باریسف
• سال انتشار: ۲۰۲۱

دو انسان کاملا متفاوت در یک قطار هم‌مسیر می‌شوند.

سینمای نوردیک جهانی خاص و منحصربفرد دارد، داستان‌های جنایی‌اش که از روایت‌های جنایی کلاسیک دیگر کشورها به‌شدت فاصله گرفته و درام‌های انسانی‌اش نیز در جست‌وجوی ابعادی رو نشده از روان انسان‌ هستند. فیلم‌های نوردیک بواسطه‌ی جغرافیای سردشان، فضایی سرد و بی‌روح دارند، اتمسفری که همچون قالب و فرمی پیش‌برنده، پیرنگ فیلم را احاطه می‌کند و به اتفاقاتش قوام می‌بخشد.

کوپه شماره ۶، فیلمی از سینمای فنلاند است، اثری جاده‌ای یا ریلی که در یک قطار و در کوپه‌ی شماره ۶ اتفاق می‌افتد. این فیلم که از طرف سینمای فنلاند نماینده‌ی این کشور در اسکار بود به‌طور مشترک با قهرمان اصغر فرهادی برنده‌ی جایزه بزرگ جشنواره کن شد. این فیلم که اقتباسی از رمانی به همین نام و نوشته روسا لیکسوم است داستان یک سفر طولانی و همراهی دو نفر با یکدیگر را روایت می‌کند. در این سفر دو فرد کاملا متفاوت در کوپه‌ای با یکدیگر هم‌مسیر می‌شوند و این آشنایی موجب اتفاقاتی در زندگی آن‌ها می‌شود.

لورا یک رابطه‌ی عاشقانه‌ی مرموز دارد و برای دیدن چند سنگ‌نگاره‌ی ده هزار ساله قرار است با قطار به آلاسکا برود. او با یک معدنچی مست هم کوپه‌ می‌شود و شرایط سختی را در ابتدا تجربه می‌کند. اما این رویارویی شبیه یک سفر سفر رشد و تکامل برای هردویشان است و درامی انسانی با استفاده از ایده‌های روانشناسانه و اجتماعی شکل می‌گیرد. اما از همه چیز جالب‌تر استعاره‌ای است که اطراف شغل این دو نفر شکل می‌گیرد. مرد الکلی یک معدنچی است، کسی که در پی کشف چیزهایی است که هر کسی روی زمین نمی‌تواند آن را ببیند و لورا نیز برای دیدن یک نوشته‌ی باستانی در حال سفر به نقطه‌ای طاقت‌فرساست. فیلمساز از این استعاره استفاده می‌کند تا به «سخت بودن» روابط و «نیاز به کشف شدن» انسان‌ها بپردازد. وقتی که لورا مرد هم‌کوپه‌ای‌اش را کشف می‌کند از او انسانی درونگرا و حساس بیرون می‌کشد، آدمی که برخلاف ظاهرش گرم و صمیمی است، شبیه آنچه که در اعماق زمین وجود دارد و مرد معدنچی در پی‌اش است.

فیلم او- بی، او- با: پایان تمدن

فیلم O- bi, O- ba: The End Of Civilization

• کارگردان: پیوتر شولکین
• بازیگران: یرژی اشتور، کریستیانا یاندا
• سال انتشار: ۱۹۸۵

بعد از یک آخرالزمان، انسان‌ها در یک مکان سربسته با یکدیگر زندگی می‌کنند.

فیلم‌های علمی‌تخیلی مستقل همیشه یک سروگردن از فیلم‌های علمی‌تخیلی هالیوودی بالاتر هستند، چراکه آن‌ها فارغ از نتیجه‌ی فروش به‌دنبال نمایش دیدگاه‌هایی هستند که تهیه‌کنندگان تجاری کمتر به‌سراغ‌شان خواهند رفت. حال فکر کنید که یک فیلم علمی‌تخیلی مستقل در اروپای شرقی ساخته شود، این اثر بدون شک چالشی عمیق را برای مخاطب رقم خواهد زد. فیلم O- bi, O- ba: The End Of Civilization هم یک اثر مستقل است و هم اروپایی. فیلمی آخرالزمانی با زیرمتن‌های فلسفی. روایتی متفاوت از آنچه که در سینمای هالیوود و فیلم‌های پرزرق‌وبرق‌شان اتفاق می‌افتد.

پایان تمدن یکی از فیلم‌های مهم در تاریخ سینماست. اثری از سینمای لهستان. فیلمی پساآخرالزمانی که در آن انسان‌ها در یک طاق منزوی زندگی می‌کنند. جائی در حال فروپاشی. تنها امید آن‌ها نیز یک کشتی است که برای نجات‌شان به سوی این مکان دورافتاده رهسپار شده است. در جهان این فیلم سردی و تلخی عمیقی جریان دارد، دیدگاهی پوچ‌گرایانه روایت را پیش می‌برد و گویی هیچکس هیچ امیدی برای زندگی ندارد. پایان تمدن در جهان پس از یک جنگ اتمی اتفاق می‌افتد، همه چیز در این جهان از بین رفته و بازماندگان به دنبال راهی برای ادامه‌ی زندگی هستند.

پایان تمدن در یک تک لوکیشن اتفاق می‌افتد، در مکانی سربسته که آدم‌هایی برای در امان ماندن از تشعشعات اتمی در آن پناه گرفته‌اند. تک لوکیشن بودن در خیلی از مواقع باعث کندی فیلم و کلافگی مخاطب می‌شود اما در این فیلم چنین اتفاقی نمی‌افتد و فیلمساز با استفاده از نوع جهان‌بینی خاص خودش دست به طراحی دکوپاژی منحصربفرد می‌زند تا چنین اتفاقی رخ ندهد. در فیلم‌های علمی‌تخیلی اگر بتوان از شمایل، ایده‌ها و خصوصیت‌های این ژانر برای خلق دیدگاهی خاص استفاده کرد آن فیلم، فیلمی برنده است. درواقع باید این ژانر به مانند فرمی جهان و ایده‌های عمیق فلسفی و اجتماعی خاصی را پوشش دهد و مخاطب از طریق دیدن جهان غیرواقعی فیلم به موضوعات خاصی برسد.

پایان تمدن در قالب اثری علمی‌تخیلی ساخته شده است اما در لایه‌های زیرین خود به زیرمتن‌ها و فرامتن‌های متعددی وفادار است. این فیلم در هسته‌ی مرکزی خود به غریزه‌ی امید در وجود آدمی وفادار است و او را چشم به راه یک نجات‌دهنده قرار می‌دهد. این فیلم از بُعد فرامتنی نیز به شرایط اروپا و لهستان پس از جنگ هم وارد می‌شود. پایان تمدن فیلمی است که می‌توان از آن هم به‌عنوان اثری علمی‌تخیلی لذت برد و هم اینکه می‌توان اندیشه‌های سیاسی و فلسفی زیادی را درش کشف کرد.