یادداشت کریستوفر نولان درباره چگونگی ساخت فیلم Dunkirk

«مثل بیشتر بریتانیایی‌ها، برای من نیز دانکرک یک داستان اسطوره‌ای است که با آن بزرگ شده‌ام. حکایتی افسانه‌وار که برای مدت مدیدی در درونم شکل گرفته و جا خوش کرده است. حدود ۲۰ سال قبل، در میانه‌های تولید نخستین فیلمم یعنی Following بود که همراه تهیه‌ کننده‌ی کار، اما توماس که بعدها همسرم شد تقریبا همزمان با سالگرد تخلیه‌ی تاریخی دانکرک، با یک قایق بادبانی کوچک به سوی این کانال رفتیم. یکی از دوستانم که صاحب قایق نیز بود همراه ما آمد. هوا خراب بود و امواج خشمگین با قدرت به قایق می‌خوردند. همین وضعیت بد آب و هوایی باعث شده بود که زمان برای ما بسیار کندتر از حد طبیعی خود سپری شود. پس از ۱۹ ساعت قایقرانی مداوم بالاخره نیمه‌های شب بود که به دانکرک رسیدیم. آنجا دیگر وسط منطقه جنگی نبود. کسی از آسمان روی سرمان بمب نمی‌ریخت. ما نه به یک داستان جن و پری که به قلب حقیقت دانکرک گام گذاشته بودیم. هرچه بیشتر با دانکرک آشنا می‌شوی، هرچه بیشتر در آبراه‌های آن به پیش می‌روی و در ساحل دانکرک ایستاده و به گستره‌ی پهناور آن می‌نگری، بیش از پیش متوجه حماسه‌ی رخ داده در این منطقه می‌شوی و ناخودآگاه شروع به تحسین مردمانی می‌کنی که در آن تخلیه‌ی تاریخی جان خود را به خطر انداختند. اما این داستان هرگز در سینمای مدرن بازگو نشده است. حداقل بعد از دهه‌ی پنجاه که لسلی نورمن یک فیلم سیاه و سفید را با محوریت این ماجرا روانه‌ی سینماها کرد. یکی از دلایلی که هیچ فیلمسازی سراغ روایت این داستان نیامده، بحث عظیم بودن ماجراست. چرا که به تصویر کشیدن اتفاقی عظیم، بودجه‌ی عظیمی هم می‌طلبد که تامین آن فقط از استودیوهای هالیوودی بر می‌آید و این استودیوها نیز بیشتر دوست دارند خود را درگیر فیلم‌های آمریکایی کنند تا فیلم‌هایی درباره‌ی سایر نقاط جهان. بنابراین هیچگاه از ساخت دانکرک سخنی به میان نیاوردم تا زمانی که نظر استودیوهای معتبر را به خود جلب کردم و آنها نیز این اجازه را به من دادند که با بودجه‌ای آمریکایی، یک فیلم عظیم انگلیسی بسازم. این فرصتی بود که من به دست آوردم و کاری بود که در ادامه انجامش دادم.

یکی از داستان‌هایی که مرا به شدت درگیر خود کرد و عزم مرا برای ساخت فیلم افزایش داد، ماجرایی بود که یکی از بازماندگان دانکرک برایم تعریف کرد. درباره‌ی مردمی که خودشان را به آب می‌انداختند تا شاید جریان آب آنها را به خانه برساند. از او پرسیدم واقعا مردم قصد داشتند فاصله‌ی بین دانکرک تا انگلستان را شنا کنند یا اینکه امید داشتند یک کشتی در بین راه آنها را نجات دهد؟ آیا این خودکشی نیست؟ مرد پاسخی برای این سوال نداشت ولی می‌گفت از ابتدا هم معلوم بود که آنها به سوی مرگ می‌تازند.

من نمی‌خواستم یک فیلم تاریخ مصرف گذشته بسازم که اصلا ربطی به مخاطبان امروزی نداشته باشد. در این فیلم از ژنرال‌هایی که در اتاق‌های خود مشغول گفتگو روی نقشه‌ها هستند خبری نیست. چرچیل را در هیچ کجای فیلم نمی‌بینیم و نگاهی کلی به دشمن داریم. این داستانی درباره‌ی بقاست و من می‌خواستم تمام دقایق فیلمم را در کنار مردم سپری کنم و در تجربه‌ی تلاش برای زنده ماندن، با آنها شریک شوم.

طرح من برای برادران وارنر این بود که ما می‌خواهیم تماشاگران را در کابین خلبانی یک اسپیت‌فایر قرار دهیم و از آنها بخواهیم تا با جنگنده‌های آلمالی به مبارزه بپردازند. می‌خواهیم آنها را در ساحل رها کنیم تا احساس پرواز شن‌ها و مقابله با امواج را با تمامی وجودشان درک کنند و در ادامه، آنها را در قایق‌های کوچکی قرار دهیم که به سمت منطقه‌ای مرگبار در حال حرکتند. این بدون شک واقعیتی مجازی بدون نیاز به هدست است. برای ما از همان ابتدا مثل روز روشن بود که می‌خواهیم به جای استفاده از جلوه‌های ویژه از هواپیماها و کشتی‌های واقعی با همان ابعاد استفاده کنیم و در نهایت همین کار را هم کردیم. دن فردکین یک میلیاردر آمریکایی بود که ۶ فروند جنگنده‌ی اسپیت‌فایر داشت. ما با او به گفتگو نشستیم و ساعت‌ها درباره‌ی مشخصات جنگنده‌ها و نحوه‌ی به پرواز درآوردن آنها بحث کردیم. پس از یافتن هواپیماهای مد نظرمان، آنها را در آسمان در مصافی تن به تن با یکدیگر قرار دادیم و در همین زمان برای تصویربرداری، دوربین را به داخل کابین‌ها بردیم. وقتی فیلمسازان در آثار مختلف، برای نشان دادن صحنه‌های نبرد جنگنده‌ها از جلوه‌های کامپیوتری استفاده می‌کنند، ناخودآگاه بخشی از قوانین فیزیک برای رسیدن به جلوه‌ی بصری مورد نظر نقض می‌شود. ما می‌خواستیم نشان دهیم که یک نبرد هوایی واقعی چه مشقاتی دارد و بدین وسیله حس تعلیق را در تماشاگر ایجاد کنیم. اینکه یک جنگنده برای تعقیب جنگنده‌ای دیگر چه زاویه‌ای باید به خود بگیرد و برای شلیک به هدف چگونه باید نشانه‌گیری کرده و چگونه بر قدرت باد غلبه کند. در هنگام ساخت فیلم، شایعه شد که من یک هواپیمای عتیقه را خریداری کرده و در ادامه باعث سقوط آن شده‌ام که ابدا چنین اتفاقی رخ نداد.

وقتی با مارک رایلنس درباره‌ی نکات مختلف کار به گفتگو پرداختم، از آنجایی که وی در فیلم نقش یک غیر نظامی را ایفا می‌کند که با قایقش به نجات سربازان می‌آید، تصمیم گرفت که تمان ریزه‌کاری‌ها را درباره‌ی هدایت قایق بیاموزد و با مختصات دقیق منطقه آشنا شود. او اعتقاد داشت که این مسئله او را در درک بهتر جنبه‌های انسانی شخصیتش یاری خواهد کرد. بازیگران جوان‌تر همچون جان گلین کارنی و فیون وایتهد در طول کار استرس بسیاری داشتند که سر و کارشان به داخل آب نیفتد. آنها دقیقا مثل جوان‌های همان روزگار مشغول تجربه کردن و یافتن راه خود بودند. تماشای کنت برانا در نقش افسر ارشد کشتی‌رانی و تلاش وی برای دستیابی به این حس عاطفی که دوست دارد نیروهایش را بدون هیچ گزندی به خانه برگرداند ولی قادر به انجام آن نیست واقعا شگفت انگیز بود. او با توجه به اینکه خودش هم تجربه‌ی کارگردانی چندین فیلم را دارد، به خوبی مسائلی را که ما درگیر آن بودیم درک می‌کرد.

در طول تصویربرداری کار، من و هویته ون‌هویتما به عنوان فیلمبردار، دائما لباس غواصی یا لباس عایق به تن داشتیم. هویته یک حفاظ هم برای دوربین تهیه کرده بود که با وجود آن، می‌توانست نیمی از دوربین را داخل آب ببرد. تمام خدمه و بازیگران به معنای واقعی یک تیم بودیم. با هم به داخل آب می‌رفتیم و با هم خارج می‌شدیم. اینگونه نبود که من همچون بسیاری از فیلمسازان دیگر، در گوشه‌ای در چادر بنشینم و با نگاه کردن به مانیتور، کار را از همان‌جا پیش ببرم. اینچنین بود که ما در کنارهم، روح همدلی و اتحاد را که در واقع اساس خلق حماسه‌ی دانکرک بود معنا بخشیدیم. با این وجود همواره می‌دانستیم چالشی را که ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم، با آنچه مردم در سال ۱۹۴۰ در این منطقه به نمایش گذاشتند قابل مقایسه نیست. ایده‌ی پشت ساخت دانکرک، نه به تصویر کشیدن قهرمان‌هایی فردی که نمایش گروهی از قهرمانان است. درباره‌ی احساسات فوق العاده‌ی جامعه‌ای که برای انجام عملیاتی حیاتی با هم متحد شدند و این همان چیزی است که این داستان را منحصر به فرد می‌کند. من فکر می‌کنم که دانکرک یک داستان جهانی درباره‌ی میل ذاتی انسان برای بقا و مفهوم اساسی ناامیدی انسان برای بازگشت به خانه است.