گزارش زومجی از بزرگ‌ترین مجموعه اتاق فرار در ایران
بزرگراه حقانی، قبل از چهارراه جهان کودک پلاک ۳۱. اینجا آدرسی بود که برای تهیه گزارش و نشستن پای صبح متولیان اولین و بزرگ‌ترین مجموعه اتاق فرار در ایران به آن سر زدیم. به محض ورود با حیاطی بزرگ روبه‌رو شدیم که اتاق انتظاری برای بازیکنان در حال ساخت بود. از پله‌ها که بالاتر رفتیم به طبقه اول رسیدیم، جایی که لوگو مجموعه escaperoom.ir و طرحی از بازی‌هایی که کار کردند روی دیوار به چشم می‌خورد.
مسیح خدابخشیان، هم‌بنیانگذار، مدیرعامل و طراح بازی مجموعه به ما گفت که فعالیت آنها از سال ۹۴ شروع شد تا نهایتا اوایل سال ۹۵، اولین بازی اتاق فرار آنها با نام نجات شهر در عمارت تاریخی دبیرالملک افتتاح شد. به گفته مسیح خدابخشیان، به عبارتی این اولین بازی اتاق فرار یا اسکیپ روم در ایران بود. به ما گفت که با یک تیم دو نفره کار را شروع کردند تا به یک هسته اصلی چهار نفره رسیدند و در حال حاضر ۴۰ نفر به صورت مستقیم در این مجموعه مشغول به کار هستند که اکثر آنها گیم مستر یا مدیر بازی اتاق‌های فرار مجموعه هستند.
زمان که می‌گذشت تعداد بازی‌های مجموعه هم زیاد شد تا جایی که تا به امروز ۱۳ اتاق فرار در تهران کار کردند و قرار است تا پایان سال ۹۸ تعداد ۳ بازی دیگر هم افتتاح شده و به اتاق‌های فرار قبلی اضافه شود. البته فعالیت آنها محدود به تهران نماند و کرج اولین شهر بعد از تهران بود که اتاق فرار خودشان را در آن‌جا افتتاح کردند. با اینکه در اوایل حضور در شهر کرج تنها یک بازی قابل استفاده بود اما قرار است به زودی تعداد این بازی‌ها به عدد ۶ برسد. اصفهان و اهواز هم دیگر شهرهایی هستند که مجموعه اسکیپ‌روم دات آی‌آر در آن فعالیت دارد و علاقه‌مندان می‌توانند از اتاق آنها فرار کنند!
با این تفاسیر و با احتساب تعداد بازی‌ها و حضور در شهرهای مختلف، آن‌هابزرگ‌ترین مجموعه اتاق فرار در ایران حساب می‌شوند. نکته جالب این بود که فهمیدم فعالیت‌شان فقط محدود به اسکیپ روم نمی‌شود. یکی دیگر از فعالیت‌هایی که به من گفت بازی‌های ایونتی یا فضای باز است که اولین آن میراث لاله بود. یک بازی محیطی-رقابتی که مدت زمان انجام آن از اسکیپ روم‌ها بیشتر است. میراث لاله اولین بازی از سری بازی‌هالی شکار گنج در ایران است، یک بازی گروهی و معمایی که ۲ تا ۳ ساعت طول می‌کشد و نسبت به اتاق‌های فرار به تحرک و جستجوی بیشتری نیاز دارد. بازی میراث لاله در فضای پارک لاله اجرا می‌شود و ویژگی اصلی آن، رقابتی بودن بازی است. در این بازی باید در قالب ۳ تیم برای رسیدن به کتیبه گم شده رقابت کنید.
فعالیت دیگر مجموعه که از آن صحبت شد بازی‌های محیطی در اندازه شهری بودند، بازی‌هایی با نام City Hunt که در فصل اول آن چیزی حدود ۳۵۰ حساب کاربری ثبت نام کردند. اگر تعداد هر اکانت را دو تا سه نفر در نظر بگیریم می‌شود به عدد ۷۰۰ تا ۱۰۰۰ نفر مخاطب رسید. آنها امیدوارند که City Hunt از قالب رویدادی خارج شده و به یک بازی همیشه در جریان شهری تبدیل شود تا در هر زمان هر کسی که مایل به بازی بود بتواند ثبت‌نام کند و در محیط شهر به حل معماها و بردن جوایز مشغول شود.
بعد از کمی صحبت نوبت به بازدید از دو بازی شب سیزدهم و کابوس رسید، دو بازی که در شعبه اتوبان حقانی قابل بازی هستند. البته بازی کابوس هنوز برای عموم در دسترس نبود و قرار است به زودی بلیط فروشی آن آغاز شود. شب سیزدهم واقعا محیط و دکور عجیب و البته منحصربه‌فردی داشت. در مورد داستان بازی در وب‌سایت رسمی مجموعه آمده است که:
مردم این روستای دوردست، شبِ سیزدهم هر ماه منتظرند تا نفرینِ بلقیس، جان یکی از فرزندشان را بگیرد. آنها تا ابد تقاص مرگِ بی‌رحمانه‌ی اختر، دختربچه‌ی بلقیس را خواهند پرداخت. مگر آنکه افرادی حاضر شوند بهای باطل شدن دائمی نفرین را بپردازند...
بازی فضای خانه‌ها و کوچه‌های قدیمی و خشتی دارد. فضاسازی عالی، دکور و استفاده از معما با اشیا چیزی بود که کیفیت این بازی را بالا می‌برد. من با اینکه فرصت نکردم تا به همراه یک گروه بازی را انجام دهم اما بی‌صبرانه منتظرم تا شب سیزدهم را تجربه کنم و سر از جادوی بلقیس دربیاورم. یکی دیگر از اتاق‌های بازی که طراحی بسیار جالب و اتمسفریکی داشت، اتاق جادو بود که تصویر آن را در این گزارش می‌بینید.
بازی دیگر کابوس بود. یک بازی فلسفی با فضاسازی سورئال که اتاق‌های آن شگفت‌زده‌تان می‌کند. سناریو بازی که بچه‌های مجموعه برای من تعریف کردند بی‌نظیر و شاهکار است. برای اینکه اگر خواستید کابوس را تجربه کنید و اسپویل ممکن است این تجربه شما را خراب کند به آن اشاره نمی‌کنم اما همین را بدانید که شگفت‌زده خواهید شد. فضاها و اتاق‌های بازی هم بسیار زیبا و با دقت طراحی شدند تا تجربه شما از بودن در یک کابوس را به زیبایی شبیه‌سازی کنند.
در این گفتگو به من گفتند که سعی بر این است تا مخاطب در هر بازی یک ویژگی عمیق را حس کند تا از حلقه بازی‌ها بیرون نرود. سعی کنند تا این حس در مخاطب ایجاد شود که قرار است به نحوی در بازی شگفت‌زده شود. البته قطعا این با وجود تعداد بازی و سخت بودن پیدا کردن ایده‌های جدید کار دشواری است ولی طبق گفته آنها، توانسته‌اند با پیاده کردن این ایده‌های جدید مخاطبان خود را راضی نگه‌دارند.
در نهایت، این تنها بازی‌های مجموعه escaperoom.ir نیست و همانطور که در ابتدای گزارش هم گفتم در شعبه‌های مختلف این مجموعه در تهران، ۱۳ اتاق فرار وجود دارند که قرار است تا پایان سال تعداد آنها به ۱۶ عدد برسد. با مراجعه به وب‌سایت این مجموعه می‌توانید از آدرس شعب، سناریو، سبک و درجه سختی بازی‌ها اطلاعات بیشتری کسب کنید.
نکته‌ای که درباره اتاق‌های فرار وجود دارد، ریشه آنها در بازی‌های ویدیویی است. معما و حل پازل‌های مختلف یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌هایی است که می‌توان در بازی‌های ویدیویی پیدا کرد. اتاق‌های فرار محیطی شبیه‌سازی شده را در اختیار مخاطب قرار می‌دهند که اتمسفری همخوان با سناریو و داستان بازی دارد. اینجا است که بازیکنان اتاق فرار خود را در محیطی می‌بینند که داستانی در آن جریان دارد و باید با حل معماها به وسیله اشیا موجود در محیط به پیشبرد داستان کمک کنند.
بعد از اینکه گشتی در دو بازی کابوس و شب سیزدهم زدم، باز هم نشستیم تا گپ بزنیم. اینجا بود که صحبت‌ها بیشتر رنگ و بوی درد و دل گرفت و از محدودیت‌ها و مشکلات سخن به میان آمد. اولین موضوع یک متولی رسمی برای اتاق‌های فرار در ایران بود. سال‌ها بود که بازی‌های اتاق فرار متولی نداشتند تا اینکه بالاخره بعد از سال‌ها پیگیری و تلاش فعالان این سرگرمی، اتاق‌های فرار زیر نظر انجمن بازی‌های فکر قرار گرفتند، انجمنی که خود تحت نظارت فدراسیون ورزش‌های همگانی فعالیت می‌کند. با این وجود هنوز هم مشکلات به صورت کامل برطرف نشده و همچنان نظارت خوبی روی بازی‌های اتاق فرار وجود ندارد.
مشکل اصلی فعالان این حوزه که در صدد آشنا کردن بیشتر مردم با اتاق فرار هستند، مجموعه‌هایی است که بدون رعایت استانداردها راه‌اندازی می‌شوند. در خلال گفتگوها شنیدم که ویژگی مثبت یا منفی راه‌اندازی اتاق فرار در این روزهای ایران این است که می‌شود با حداقل خلاقیت و امکانات یکی از آنها را راه‌اندازی کرد و از جایی که بالاتر هم اشاره کردیم، مشکل متولی وجود دارد که هر کسی با چند قفل و فضای کوچک اقدام به راه‌اندازی این بازی می‌کند. مشکل اینجا است که راه‌اندازی این اتاق‌های فرار حرفه‌ای نیست و نگاه به آنها هم به صورت یک کسب‌و‌کار کوچکی است که هر کسی ممکن است در هر شغلی که باشد به آن فکر کند. این موضوع می‌تواند کم‌کم به بازار بازی‌های اتاق فرار و آن‌هایی که به صورت واقعی و حرفه‌ای به راه‌اندازی آن مشغول هستند ضربه وارد کند.
موضوع و گلایه دیگری که وجود داشت و من در این گفتگو به آن پی بردم قاطی شدن سافاری وحشت و اسکیپ روم بود. مسشکل این جا بود که بعضا دیده می‌شود برخی از کسانی که اقدام به راه‌اندازی این بازی‌ها می‌کنند می‌خواهند صرفا با استفاده از بازیگر و خاموش کردن چراغ مخاطب را بترسانند. در دل این ترس‌های پیش‌پاافتاده هم معماهایی استفاده می‌شود که بسیار ساده هستند و با چند جستجو ساده در گوگل پیدا می‌شوند. این در حالی است که مفهوم اسکیپ روم یا اتاق فرار بسیار فراتر از چند قفل و معمای ساده و خاموش شدن چراغ است. سبک ترسناک درست مانند بازی‌های ویدیویی تنها یکی از ژانرهایی است که در اتاق‌های فرار از آن استفاده می‌شود. در درجه بعدی معماها در اتاق‌های فرار از دل قصه، ماجرا و اتمسفر محیط بیرون می‌آید و با اشیا روایت می‌شوند.
سفر من اینجا به پایان رسید. من با اینکه بارها تجربه اتاق فرار را داشتم اما به عنوان کسی که در حوزه سرگرمی فعالیت دارم، تا به حال تجربه صحبت از نزدیک و عمیق با متولیان اتاق فرار نداشتم. آن‌چه من در نهایت از صحبت‌ها متوجه شدم، دغدغه‌ای بود که بنیان‌گذاران این مجموعه به عنوان یکی از مجموعه‌هایی که در حوزه اتاق‌های فرار در ایران فعالیت دارند بود. دغدغه اینکه اتاق‌های فرار بی‌رویه و بدون استاندارد رشد نکنند. فقط تعداد آنها زیاد نشود. دغدغه آنها این بود که نباید تجربه مخاطب از اتاق‌های فرار مثلا با سافاری وحشت اشتباه گرفته شود. مثلا معماها سطحی نشوند یا اتمسفر و فضای ساده و سطحی ایجاد نشود تا مخاطب اتاق فرار واقعی و استاندارد را تجربه نکند. بیشتر فهمیدم که آنها می‌خواهند این یک تجربه واقعی از اتاق فرار باشد نه یک تجربه سطحی. اینکه مخاطبان واقعا بتوانند قصه بشنوند، در دل قصه قرار بگیرند و درست عین شخصیت‌های یک بازی ویدیویی، معماهای با کیفیت حل کنند و دکورهای خوب با اتمسفری هیجان‌انگیز را تجربه کنند.
امیدوارم از مطالعه این گزارش لذت برده باشید. اگر تجربه اتاق فرار دارید آن را با ما و دیگر کاربران زومجی به اشتراک بگذارید. اگر خاطره‌ای از تجربه این سرگرمی دارید آن را در بخش دیدگاه‌ها بنویسید و البته نظر خود را درباره دغدغه‌های مطرح شده با زومجی در میان بگذارید.