گزارش اختصاصی زومجی از کارزار حمایت از صنعت بازی و اتفاقات پیرامون آن
اوایل سال ۹۹ بود که برخی از بازیهای ایرانی از پلتفرم‌هایی همانند کافه‌بازار شروع به حذف شدن کردند. اتفاقی که بدون هماهنگی قبلی با سازندگان رخ داده بود و این گمانه‌زنی را به‌وجود آورد که موج تازه‌ای از فیلترینگ و ممیزی به سراغ بازی و بازیسازان ایرانی آمده است. البته موضوع زمانی قابل توجه می‌شود که برخی از بازیهای حذف شده، پیش از این نزدیک به یک سال در این پلتفرم حضور داشته‌اند و ظاهرا براساس مصادیقی جدید، این موج ممیزی گریبان‌گیر آن‌ها شده بود. با پیگیری کمیسیون بازیهای رایانه‌ای و بازیسازان، جلساتی با بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای تشکیل و قرار شد موارد به‌صورت شفاف به‌بازی‌سازان ارائه شده و سپس از این پس بازی‌ها از طریق یک پلفترم جدید و اختصاصی از سمت بنیاد، مجوز انتشار کسب کنند. با این حال تمامی اتفاق‌ها و سخت‌گیری‌های وارد شده به تیم‌های بازیسازی در کشور کار را به جایی رساند که در اسفندماه ۱۳۹۹ بیانیه‌ای از سمت بازیسازان در وب‌سایت کارزار منتشر شد که در جریان آن بازیسازان در نامه‌ای خطاب به بنیاد، از دغدغه‌های خود درخصوص روند رو به زوال صنعت بازیسازی در ایران و سخت‌گیری‌های بیش از حد وارده به آن‌ها سخن گفتند. پس از آن هم شاهد انتشار یک بیانیه و پاسخ از سمت بنیاد خطاب به این کارزار بودیم که در آن، بنیاد اشاره کرده بود که هیچ دخل و تصرفی در فرایند ممیزی و فیلترینگ بازی‌ها نداشته و صرفا این کار توسط زیربخش‌های مربوطه دیگر انجام گرفته است. در این گزارش تصمیم گرفته‌ایم با رفتن به سراغ افراد مرتبط با این موضوع، از ابتدا تاکنون وقایع پیش آمده را مورد بررسی قرار دهیم و در انتها هم نظر خود بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای را در این خصوص بشنویم.
جرقه‌های راه‌اندازی کارزار «حمایت از صنعت بازی»
در ابتدا تصمیم گرفتیم به سراغ امین شهیدی مدیر تیم استودیو بازیسازی مکعب مشکی برویم. امین شخصی بود که به‌نمایندگی از بقیه بازیسازان اقدام به انتشار بیانیه در وب‌سایت کارزار کرد. بیانیه‌ای که پس از یک ماه از زمان انتشار، توسط افراد بسیاری در این صنعت امضا شد و توجه بسیاری از رسانه‌ها را به سمت خود جلب کرد. در ادامه می‌توانید بخش‌هایی از این مصاحبه را مطالعه کنید.
سلام. میشه خودتون رو معرفی کنین و توضیح بدین که چه اتفاقی افتاد و چه چیزی نسبت به گذشته تغییر کرد که باعث شد شما این کارزار رو راه بندازین و متنش رو خطاب به بنیاد منتشر کنین؟
«من امین شهیدی هستم که در سمت مدیر تیم در استودیو مکعب مشکی فعالیت میکنم. من خودم نزدیک به ۱۳ ساله که توی صنعت بازیسازی فعالیت میکنم و با تیم‌مون بازیهای مختلفی برای پلتفرم‌های موبایل و پی‌سی ساختیم، ولی توی ۵ ۶ سال اخیر تمرکزمون صرفا روی بازیهای کنسول و پی‌سی برای خارج از کشور بوده. نقطه شروع این بیانیه زمانی بود که در سال گذشته شورای نظارت بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای شروع به ممیزی کردن بازی‌ها به صورت غیر رسمی کرد. ممیزی‌هایی که از شکل پوشش گرفته تا دیالوگ‌ها و حتی آیکون بازی‌ها رو شامل می‌شد و از طریق روش‌هایی شامل جلسات خصوصی، تماس‌های تلفنی و پیام‌هایی توی واتس‌اپ به بازیسازها اعلام می‌شد. ما توی کمیسیون بازیهای رایانه‌ای جلسات مختلفی برگزار کردیم که ببینیم دقیقا چه اتفاقی داره میفته. قرار به این شد که کمیسیون به عنوان نماینده بازیسازها بره و به‌صورت بدون حاشیه دور از فضای رسانه‌ها و ایجاد همهمه سعی کنه که با بنیاد تعاملی ایجاد بکنه. ما در همون زمان این فیدبک رو از بازی‌سازهایی که تو اون جلسات بودن می‌گرفتیم که در جلسات همه‌چی خوبه و عالیه، اما ولی وقتی که از جلسه میایم بیرون، می‌بینیم که تغییری اتفاق نیافتاده.
صفحه کارزار حمایت از صنعت بازی که در زمان نگارش این گزارش تعداد امضاهای آن از ۱۴۰۰ نفر عبور کرد
در دوران جلسات و رایزنی‌ها بود که طی یکی دو ماه یک حجم زیادی از فیلترینگ مخصوصا توی پلتفرم کافه بازار اتفاق افتاد. از طرفی هم خود کافه بازار هم می‌گفت که نامه داریم که باید این بازی‌ها رو فیلتر کنیم. در نهایت این شد که کمیسیون عزمش رو جزم کرد که یه مقدار فعالیتش و تعاملش با بنیاد رو بیشتر کنه. اما انگار هرچقدر که این بچه‌ها جلوتر رفتن، دیدن که هیچ اتفاقی نمیافته. اون موقع من و یک سری از دوستان دیگه که نگران این فضا بودن، صحبت کردیم که بیاین در مورد شرایط پیش اومده یک اعتراض علنی بکنین. درواقع کمیسیون یکی از خواسته‌هاش این بود که ما یک نماینده‌ای در شورای نظارت داشته باشیم که بتونه نظر تخصصی بده و مورد دیگه‌ای که ما از طریق کمیسیون خواستارش بودیم، این بود که همه‌چیز مکتوب باشه. متأسفانه یک سکوتی بین بازیسازا بود و هیچکس هم در موردش صحبت نمی‌کرد. چرا که هیچ بازیسازی درواقع جرئت صحبت کردن در مورد این اتفاقا رو نداشت. حتی همون موقع‌ها من در این مورد یک تعداد توییت هم منتشر کردم. دلیلش هم این بود که در اون زمان یک سری از بازی‌ها، ممیزی خورده بودن و بسیاری دیگه ضرر مالی بزرگی رو متحمل شده بودن.
درواقع ما خلاصه‌ای از بیانیه اصلی رو در اون پلتفرم قرار دادیم و گفتیم که هرکسی اون مشکلو داره، داشته، نگرانشه، بازی‌سازه و فعاله و الان به مشکلی خورده و با این هم موافقه، بیاد پای نامه رو امضا کنه - امین شهیدی
بعد یک مدت که گذشت، بنیاد پلتفرم خودش رو بالا آورد. البته تو این فضا یک مقدار تعامل با بازیسازها کرد و یک مقدار کمیسیون فیدبک هم می‌داد. جلوتر اتفاقی که افتاد این بود که پلتفرم اومد بالا و تازه بعد از این جریان طولانی ممیزی و فیلترینگ، یک بخشنامه صادر شد که شما از این به بعد به این شکل باید در این پلتفرم بازی‌تون رو ثبت بکنین و ظرف ۷ روز بازی بررسی میشه. بعد از این که پلتفرم اومد بالا، ما دیدیم که اتفاقی نیافتاد. یعنی درسته قول هفت روز رو دادن، ولی بازی‌هایی هستند که چندین ماه هنوز پشت در مجوز و ممیزی موندن و پاسخ درستی هم دریافت نکردن. یا مثلا یکی دیگه از بحث‌هایی که داشتیم این بود که همون شکل سلیقه‌ای برخورد کردن با بحث قانون و ممیزی داره تو همین پلتفرم هم اتفاق میافته. یعنی درسته که بحث سلیقه‌ای رد شده از جوابیه بنیاد، ولی میشه اینطور نگاه کرد که ما سوالمون این بود که این فرایند به چه شکل انجام میشه و ما حداقل این رو بدونیم. این شد که درواقع ما به‌عنوان تعدادی از بازیسازها وقتی دیدیم که بنیادی که قبلا نقش حمایت‌کننده ما رو داشت، الان شمشیر رو اونا از رو بسته، تصمیم گرفتیم که یه نامه به کمیسیون بازیهای رایانه‌ای که در واقع زیرمجموعه نظام صنفی رایانه‌ای هستش، بزنیم. ما این کار رو برای این انجام دادیم که مطمئن بشیم این حرفی که ما داریم میزنیم، اعتراضی که ما داریم در موردش صحبت می‌کنیم، چند نفر پیگیرش هستن.
از اونجایی که هیچکس در موردش صحبت نمی‌کنه، ما نمی‌دونستیم این اعتراض ما چقدر مخاطب داره. این شد که ما اون نامه رو پابلیک نکردیم، ولی به بازی‌سازهایی که می‌شناختیم گفتیم که اگه این مشکل برای شما پیش اومده، شما هم امضا کنید که خیلی جالب شد که ۴۲ استودیو و بالای ۲۰۰ تا امضای مکتوب پایه اون نامه ما به کمیسیون امضا شد که شما حداقل پیگیر بحث، اعتراض و درد ما بشین. حتی خبر اون نامه ما هم به بنیاد رسید و دیدیم بازم تأثیری نداره. این اتفاق باعث شد که ما به‌صورت علنی و مدنی و در یک چارچوب قانون‌مند اعتراضمون رو بیان کنیم که برای انجام این کار از یک پلتفرم داخلی به‌نام کارزار استفاده کردیم. البته درواقع ما خلاصه‌ای از بیانیه اصلی رو در اون پلتفرم قرار دادیم و گفتیم که هرکسی اون مشکلو داره، داشته، نگرانشه، بازی‌سازه و فعاله و الان به مشکلی خورده و با این هم موافقه، بیاد پای نامه رو امضا بکنه که تا امروز که من دارم با شما صحبت میکنم ما ۱۱۱۹ تا امضا پای کارزار حمایت از صنعت بازی داریم.»
خُب خیلی هم خوب. مرسی بابت توضیحاتتون. طبیعتا بعد این که شما این بیانیه رو منتشر کردین، یکم طول کشید تا توجه مخاطبا رو به خودش جلب کنه. درنهایت منجر به این شد که خود بنیاد در تاریخ ۲۱ فروردین در پاسخ به پیگیری‌هایی که انجام شد، یه پاسخی رو منتشر کرد. پاسخ رو حتما مطالعه کردین. نظرتون راجع به این پاسخ چیه؟ به‌نظرتون اونجوری که باید قانع‌کننده بود و نسبت به خواسته‌های شما توضیحی رو ارائه داد؟
«در درجه اول من از شما و از تمام رسانه‌هایی که این قضیه رو پوشش دادن تشکر میکنم. چون که خیلی اتفاق عجیبی بود. چون در سال‌های مختلف بحث‌های گوناگونی بین بازیسازها، پلتفرم‌ها و نهادهای تصمیم‌گیرنده اتفاق می‌افتاد و چنددستگی بین فعالین این صنعت وجود داشت. بنیاد گفته که هیچ اتفاقی نیافتاده و همه‌چی هم خوبه و ما هم کار خاصی نمی‌کنیم و داریم قانون رو اجرا می‌کنیم. اولین جواب من که به‌صورت غیر مستقیمه اینه که اگر پاسخ بنیاد درسته و همه چی سر جاشه و هیچ مشکلی وجود نداره، چجوری میشه که کل صنعت به یک قضیه زیر یک پرچم اعتراض بکنن؟ ولی وقتی که می‌بینیم همه بازیسازا دارن یک صدا یک چیزو اعتراض می‌کنن، پس حتما یه چیزی هست! که این اتفاق خیلی اتفاق خوب و جالبیه که ببینیم درواقع بازیسازها به یک بلوغی رسیدن و از سمت دیگه واقعا یک مانع اصلی و عدم پشتیبانی وجود داره. خوب این نکته اول من. نکته بعدی من اینه که خوب بنیاد گفته که ما کار فیلترینگ رو انجام نمی‌دیم و هر کس می‌تونه بره یک بازی رو ریپورت بکنه و درخواست فیلترش رو بده. بحث من اینه که من این سوال رو می‌پرسم که آیا این امکان وجود داره که طی یک یا دو ماه یک حجم زیادی از بازی‌ها یک‌باره فیلتر بشن؟ خوب این اتفاق اگرم از سمت بنیاد نباشه، بنیاد باید پیگیر قضیه بشه که چرا فیلتر شد.
خب بحث اصلی من اینه که الان بنیاد به عنوان ارگان و نهادی که تشکیل شده واسه حمایت، مانع‌زدایی و پشتیبانی از بازیسازها چرا پیگیر این فیلترینگ نشده؟ این نکته دوم من. نکته بعدی من اینه که صحبت شده که این قضیه سلیقه‌ای نیست. من سعی میکنم که فعلا زیاد در این باره صحبت نکنم و ما از بازیسازان خواستیم که مصادیقی رو که باعث ممیزی بازی‌هاشون شده رو ارسال بکنن. حالا اینکه بازیسازها چقدر در واقع چقدر نترسن و بیان منتشر بکنن، یه بحث دیگه‌اس. مثلا توی این جوابیه هیچ اشاره‌ای به حجاب و پوشش نشده. گفتن که مثلا بحث ارزش‌ها بوده و انقلاب اسلامی و این‌ها بوده که ما هم باهاش مشکلی نداریم. هیچوقت بازیسازها قرار نبوده که خارج از چارچوب، خارج از قانون کار بکنن. هممون داریم توی این کشور تولید می‌کنیم، بیزینس داریم، برای همین کشور داریم کار می‌کنیم، در شرایطی که همه دارن می‌رن. در شرایطی که شما راحت می‌تونین اونور کار کنین.»
اگه اشتباه نکنم خود بنیاد اومده گفته مسائلی مثل قمار، مصرف مواد مخدر و موارد این‌چنینی رو طبیعتا میایم جلوی انتشارشون رو می‌گیریم و کلا بررسی بازی‌ها توی شورا توسط زیربخش‌های دیگه مثل مانند مرکز رسانه‌های دیجیتال، کانون پرورش فکری کودکان و سازمان تبلیغات اسلامی انجام می‌گیره.
«بله، مثلا به بازی‌هایی که تاس در اونها بوده گفتن بحث قماره. آیا این نگاه به‌نظر شما و مخاطبان‌تون سلیقه‌ای نیست؟ مثلا بازی منچ، بازی مار و پله، این بازی‌هایی که فقط با تاس هستند، قمار محسوب می‌شن؟ اصلا در بحث گیم دیزاین، تاس یک بحث اساسی به شمار می‌ره، شانس رو وارد بازی و گیم دیزاین می‌کنه. شما هرجا رو که تاس داشتین به مثابه قمار گرفتن و بازی دچار فیلتر و ممیزی شده. من به این نگاه می‌گم، نگاه ممیزی سلیقه‌ای که بدون علم و آگاهیه. یعنی اگرم بگیم آقا این سلیقه‌ای نیست، این موضوع درواقع ناشی از عدم آشنایی مسئولین وزارت با بحث بازدید و بحث ویدیو گیمه. یکی از دلایلی که ما می‌خواستیم یک نماینده وجود داشته باشه، همین بود، که بیاد توضیح بده که برادر من این بحث وجود یک عدد تاس مصداق شرط‌بندی نیست. نکته بعدی که من دارم مثلا در بحث حجاب و عفاف هستش.
ما سوالمون اینه و خواستیم در کارزار و بیانیه‌مون که مصادیق رو لطفا مشخص کنن. در جواب گفتن که مصادیق مشخصه. ما هم طبق همون مصادیق پیش رفتیم، ولی بنیاد با یک تیغ بسیار بسیار سخت‌گیرانه‌تری داره سر بازی‌ها رو می‌بره. خوب این اتفاق باعث میشه که تو ندونی که منظور چقدر حجابه؟ خوب ما توی کشور یک سینما داریم، یک تئاتر داریم، یک انیمیشن داریم، بحث کنسرت‌ها و موسیقی رو داریم، حتی صدا و سیما رو داریم. مگه صدا و سیما فیلم و سریال خارجی اکران نمی‌کنه؟ مگه همه اونا حجاب کامل دارن؟ حالا شما بیاین نگاه بکنین که کدوم‌یک از بازی‌ها درواقع کاراکترش بی‌حجابه؟ خوب اینم بحث سلیقه‌ایه. انشاله که با منتشر کردن مصادیق امیدواریم که حداقل نگاهمون این باشه که معنی این که ما گفتیم یک بحث سلیقه‌ای در بحث ممیزی‌ها هست یعنی چی.»
حالا خودتون یه سری پیشنهادا داده بودین. مثل این که یه نماینده از طرف کمیسیون بذارین توی شورای نظارت. بعدیش هم اینکه همه جای دنیا بحث درجه‌بندی سنی بازی رو دارن که خوب ما هم توی ایران اسرا رو داریم. خوب گفته بودین که توی مجامع بین‌المللی برای بازی‌ها یک فرایند به‌خصوص بهتر و به‌مراتب کامل‌تری برای درجه بندی بازی‌ها استفاده میشه. می‌خواستم یکم در خصوص این قضیه توضیح بدین و آیا پیشنهادهای دیگه‌ای هم دارین در این رابطه؟ فکر می‌کنین قدم بعدی بعد از کارزار باید چی باشه؟
«ببینین در بحث اینکه همه بازیسازها هم گفتن که ما قرار نیست که قانون شکنی بکنیم، هرکدوم از اعتراضاتی که به این کارزار شد دو تا زاویه داشت که ما همگی با اون مخالفیم. تعدادش زیاد نبود ولی وجود داشت. یکی اینکه چرا واسه بازار داخل شما دارین بازی می‌سازین؟ راحت واسه اونور بسازین، کسی هم نیست بهتون گیر بده. خوب ما نمی‌خوایم این اتفاق بیافته! ما می‌خوایم واسه مردم کشورمون بازی بسازیم. من می‌خوام واسه برادرم، واسه دوستم، واسه فرزندم بازی بسازم. واسه کشورم بازی بسازم. خوب چرا باید به‌خاطر یه سری ممیزی‌ها و یه سری بدسلیقگی‌ها ما بریم و بازار داخل رو ول کنیم، تولید فرهنگی واسه کشورمون رو رها بکنیم. یه توضیح دیگش این بود که من چرا باید بپذیرم که یک قانونی بیاد و بالا سر ما وایسه؟ ما نمی‌خوایم قانون داشته باشیم. خوب ما با اینم مخالفیم. واسه همین در کارزار گفتیم که ما هیچ مشکلی با قانون نداریم و بحث اینه که قانون باید حامی بازیساز باشه. حالا همون بحث درجه‌بندی سنی یه نکته‌ای که توش وجود داره اینه که درجه‌بندی سنی اصلا واسه همینه. وقتی شما یک بازی رو که درصدی از خشونت داره، قرار نیست یک فرد کم سن و سال بازی کنه.
وقتی که ما میگیم عضوی از بازیسازان اونجا حضور داشته باشه، اینه که بیاد توضیح بده آقای بنیاد ملی بازی‌ها، بازی فقط برای بچه‌ها نیست. خوب نگاه بنیاد اینه که مثلا بازی مال بچه‌های کوچیکه و خوب مثلا اگر در بازی یک حرف بزرگ‌سالانه‌ای، یک نگاه خشونت‌آمیزی وجود داشته، که اتفاقا این زیاد در ممیزی‌ها نبوده، ولی اگه وجود داشت هم باید رده سنی افزایش پیدا کنه. اون موقع وقتی یه نگاه بین‌المللی بیاین بکنین، می‌بینین که اصلا مخاطب سنی اینجوری نیست که پایین ۱۲ سال باشه. تک‌تک گیمرهای امروز ایران رو میشه مشاهده کرد. اگه همین بازی‌سازهایی که امروز میانگین بین ۲۰ تا ۴۰ سال سن دارن رو نگاه بکنین، متوجه می‌شین که اینا همه خودشون گیمر هستن. آیا اینا مشکل دارن؟ درک ندارن؟ اصلا بازی رده‌بندی بشه. اگه رده‌بندی بشه، به درد یک سنی می‌خوره و به درد یک سنی نمی‌خوره. بحث ما اینه که تا قبل از این، رده‌بندی اتفاق می‌افتاد و درواقع اگر بازی بحث خاصی داشت، رده‌بندی سنی بالاتری می‌گرفت. ولی الان ممیزی می‌خوره و مجبوری کلا حذفش کنی. اتفاقی که داره میافته اینه.»
در سال‌های اخیر شاهد انتشار بازیهای ایرانی بسیاری در پلتفرم کافه‌بازار بوده‌ایم
تموم این اتفاقا توی یک سال گذشته افتاده یا اینکه از قبل بوده و بعد چند سال تازه همه هم‌بستگی پیدا کردن و اومدن یه بیانیه منتشر کردن؟
«ببینین نکتش اینه که این اتفاق مال سال گذشته‌اس. یعنی از زمانی‌که بنیاد جدید با حضور آقای پژمان به جای آقای کریمی اتفاق افتاد و آقای منصوری معاونت نظارت رو در دست گرفتن، ما درگیر این شکل سختگیری مواجه شدیم. نکته‌ای که ما داریم اینه که اصلا چرا ما کارزار راه‌اندازی کردیم؟ چرا رسانه‌ایش کردیم؟ چون با بازیسازا و نماینده‌های بازیسازا تعاملی شکل نگرفت وگرنه اگه شما بتونین با ارگان یا نهادی که متولی صنعت هست، دیالوگ داشته باشید، برید بیاید، بحث داشته باشید، مثل گذشته، مثل زمان آقای کریمی، مثل زمان آقای مینایی، خوب شما صحبت می‌کنین. در گذشته ما نگاه می‌کردیم بازیسازها عضو اصلی بدنه بنیاد بودن. چه در بحث حمایت، چه در بحث نظارت، بازیسازا کمک می‌کردن. حالا وقتی شما این رو قطع می‌کنین، این اتفاقا پیش میاد. ما در واقع دنبال این هستیم که یه تعاملی با بنیاد ایجاد کنیم و خیلی خوشحالیم که شما و دیگر رسانه‌ها اومدین وسط و دارین به زور تلاش می‌کنین که بنیاد با ما یه دیالوگی بکنه. شما فکر کنین که ما از اسفند داریم پیگری می‌کنیم، بیانه رو اون زمان منتشر کردیم، ولی تازه داریم از بنیاد پاسخ می‌گیریم.»
ممنون بابت توضیحات کاملتون. در نهایت اگه سخن آخری با مخاطبا و همکارای بازی‌سازتون دارین با ما درمیون بذارین.
«من در درجه اول از بازیسازها تشکر میکنم که اومدن پای کار و بخش نظارت تلاش کرد که این اتفاق بیافته. اومدن از دغدغه‌هاشون گفتن و اومدیم یکپارچه این صحبت رو کردیم که ما یه صنعتیم. صنعتی هم هستیم که قانون‌مند داشتیم کار می‌کردیم و الانم داریم کار می‌کنیم و هنوز هم می‌خوایم در چارچوب قانون کار بکنیم. قرار نیست که قانون‌گریزی و مبارزه وحشتناکی بکنیم. ما داریم اینجا بیزنس می‌کنیم. کلی شغل به‌وجود اومده، کلی گردش مالی به‌وجود اومده و در دورانی که بالاخره بحث روحی روانی جامعه به شکلی پایینه، هم از زاویه بیماری کرونا، هم از زاویه اقتصادی، ما بتونیم یه چند لحظه‌ای، چند دقیقه‌ای، چند ساعتی حال مخاطب رو عوض بکنیم و یه سرگرمی داخلی براش به‌وجود بیاریم. بعدش می‌خواستم از رسانه‌ها تشکر بکنم که همگی پای کار اومدن. چه رسانه‌های تخصصی، چه رسانه‌های غیرتخصصی همگی اومدن گفتن که یه صنعتی وجود داره و دل‌مون باید براش بسوزه و حرف بازیسازا رو منتشر بکنیم.
اگه شما دقت کرده باشین، بازیسازا خیلی آرومن. معمولا سعی می‌کنن وارد حواشی نشن، وارد سیاست نشن. بحث آخر من درواقع یک نگاهی و صحبتیه با مخاطبای ویدیو گیم تو ایران، مخصوصا وب‌سایت زومجی که توی این دو تا خبری که شما رفتین من دیدم که بسیار بسیار نگاه مثبتی بازیکنا به بازار داخلی دارن، بسیار امیدوارن و این نگاه، نگاهیه که قبلا وجود نداشته و به‌وجود اومده. درنهایت هم تشکر میکنم از رسانه‌ها و گیمرها که اگه این حمایت وجود داشته باشه، قطعا تولیدات بهتر میشه و قطعا با هم‌دیگه پیشرفت خواهیم کرد.»
صحبتی با بازیسازان
پس از صحبت با امین شهیدی، تصمیم گرفتیم به سراغ چندتن از بازی‌سازانی برویم که بیانیه را امضا کرده‌اند و در خصوص ممیزی‌های یک سال گذشته وارد شده به بازیهای ایرانی، حرف و سخنی برای گفتن دارند. بدون شک تعداد افرادی که می‌توانستند در این خصوص صحبت کنند، بسیار زیاد بود و ما تلاش کردیم تا با سه تن از این افراد به عنوان نماینده این جامعه بزرگ مصاحبه‌ای داشته باشیم.
امیررضا انواری مدیر استودیو بازیسازی پاپاتا
اولین بازیساز، امیررضا انواری، مدیر استودیو بازیسازی پاپاتا بود که از جمله افرادی به‌شمار می‌رفت که بازیهای استودیو او از نزدیک درگیر فرایند ممیزی در سال گذشته شد.
جناب آقای انواری میشه تو مرحله اول خودتون و استودیوتون رو معرفی کنین و بگین که چندوقته که دارین تو این زمینه فعالیت می‌کنین و یه توضیحی هم بدین که از کی این ممیزی‌ها به سمت شما هم کشیده شد و کدوم بازیاتون تحت تأثیر قرار گرفتند.
«سلام و درود به شما. خوشبختم از آشنایی‌تون و ممنونم توی رسانه خودتون پیگیری می‌کنین. من امیررضا انواری هستم، مدیر استودیو بازیسازی پاپاتا و درواقع یکی از مجموعه‌ها و مؤسسات فرهنگی هنری تحت نظر و مجوز بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای که مجوز رسمی داریم و چندین ساله تو این حوزه فعالیت می‌کنیم. استودیو بازیسازی پاپاتا در سال هشتم فعالیت خودش قرار داره و تمرکز اصلی ما روی تولید بازیهای موبایل برای سیستم‌عامل‌های iOS و اندروید و با تمرکز روی تولید بازیهای داخلی برای مخاطبین ایرانی هست. بله در واقع ما در ابتدای سال گذشته دو تا از بازی‌هامون (بازی کات «فوتبال آنلاین» و بازی سبقت سنگین) از کافه‌بازار حذف شدن. بدون ذکر دلیل مشخصی تنها با این عنوان که از سمت کمیته فیلترینگ این بازی‌ها دستور گرفته بودند که حذف بشن. البته بعدا من متوجه شدم که تعداد زیادی بازی رو هدف قرار داده بودن و این بازی‌ها رو از سمت مارکت حذف کرده بودن، بدون اینکه هیچ ایراد و اشکال مشخصی از این بازی‌ها بگیرن.
درخصوص اون دو بازی، اصلا هیچ دلیلی براش ذکر نشده بود و جالبه که این بازی‌ها هرکدومشون حداقل یک الی دو سال از زمان انتشارشون می‌گذشت. مدت‌ها توی مارکت بودن، بازیکنای ایرانی بازیشون می‌کردن و البته که این بازی‌ها قبلا توی وب‌سایت بنیاد هم معرفی شده بودن. درواقع اینجوری نبود که امروز بازی منتشر شده باشه و بهش ایراد وارد شده باشه و خوب همونجور که حتما خبر دارین، هر بازی‌ای که تولید میشه بسته به ژانر و در واقع کیفیت کار، برای پلتفرم موبایل، حداقل یک سال زمان برای توسعه بازی نیاز داره. این دو بازی هم از این قاعده مستثنی نبودن و یک تیم حداقل ۶ ۷ نفره یک الی دو سال روی اونا کار کرده بودن. حرفمون اینه که به هر حال این رویه مستقیما ضررش می‌رسه به بازیساز و وقتی هم که شماها نتونین جریان درآمدی داشته باشین، بازی‌هایی که مدت‌ها وقت گذاشتین ساختین، با دقت و حساسیت برای فرهنگ و منطبق بر فرهنگ ایرانی و اسلامی و با درنظر گرفتن ظاهر ایرانی تولید کردین، به این صورت حذف می‌شن.»
مرسی بابت توضیحاتتون. میشه بهمون بگین که بعد یک سال چه پیگیری‌هایی انجام دادین؟ چه از سمت کافه‌بازار، چه از سمت خود بنیاد. آیا اصلا جوابی تونستین بگیرین؟ بالاخره سرنوشت اون دو تا بازی‌تون چی شد؟
سعی می‌کردن شفاهی پشت تلفن توضیح بدن که این تیکه‌ها رو اصلاح بکنین، مثلا از پوشش سر کاراکتر خانم که چند تار مویی که بیرون بوده تا آواتارهای بازی که همه این‌ها کارتونی و مثلا فانتزی بودن - امیررضا انواری
«بله. ببینین اتفاقی که افتاد این بود که در ابتدای سال ۹۹ این بازی‌ها از توی مارکت برداشته شدن. ما از طریق کافه بازار اقدام کردیم و درخواست کردیم که دلیلش رو به ما بگن. دلیل مشخصی براش نداشتن و گفتن که ما دستور گرفتیم و مجبور شدیم برداریم، اصلا مشخص نیست که چی توی اون بازی‌ها مشکل داشته. به هر حال ما به توصیه همکارامون به بنیاد مراجعه کردیم و از بنیاد پیگیر شدیم که ماجرا چیه. بنیاد در ابتدا انکار می‌کرد که اصلا موضوع اصلا از سمت اونها بوده و اونا دخالتی توی این ماجرا داشتن، ولی توصیه می‌کردن که شما بیاین مجوز بگیرین که مشکلتون حل شه. به‌صورت مستقیم نمی‌گفتن این اتفاق افتاده، ولی گفتن که شما باید برای اون بازی خاص مجوز بگیرین. ببینین ما مجوز نشر داریم، ما یه مؤسسه فرهنگی هستیم که مجوز رو از خود بنیاد گرفتیم و به‌صورت قانونی داریم فعالیت می‌کنیم، اصلا لازم به این کار نیست. خلاصه ما وارد پروسه‌ای با بنیاد شدیم که چندماه زمان برد. لازمه که حالا در این بین توضیح بدم که اون پروسه کاملا غیرشفاف بود. یعنی ما بازی رو براشون فرستادیم، اونها بعد چندهفته یه لیست تغییرات به ما دادن. درواقع اینطور نبود که این لیست مکتوب به ما ارائه بشه.
معمولا این اتفاق نمی‌افتاد، سعی می‌کردن شفاهی پشت تلفن توضیح بدن که این تیکه‌ها رو اصلاح بکنین، مثلا از پوشش سر کاراکتر خانم که چند تار مویی که بیرون بوده تا آواتارهای بازی که همه این‌ها کارتونی و مثلا فانتزی بودن. اینا همرو می‌خواستن هرجایی که زن حضور داشته پوشش اصلاح بشه. اینطور هم نبوده که خودمون کاراکتر رو بدون پوشش در نظر گرفته باشیم یا حتی مثلا بدون ملاحظه این کار رو کرده باشیم. کاملا بر اساس عرف و چیزی که توی همه دیگه مارکت‌ها و بازیهای دیگه، سینما و تلویزیون و غیره هست، با او معیارها بازی‌هامون رو توسعه میدیم. خلاصه که از پوشش و درواقع آرت‌استایل‌های بازی ایراد گرفتن و یه قسمت‌هایی هم درباره اکونومی بازی نظر داشتن که یه قسمت‌هایی از بازی ساز و کار اقتصادیش باید عوض بشه. نکته‌ای دیگه این بود که وقتی شما تغییرات رو برای بنیاد ارسال می‌کردین، تغییرات بالاخره هزینه‌بر و زمان‌بر بود و بعد که می‌فرستادیم ممکن بود دوباره با یه لیستی جدید یا تعدادی تغییر دیگه که اضافه شده، مواجه بشیم.
این اتفاقی بود که برای ما هم افتاد و در نهایت رسیدیم به یک تعهدنامه‌ای که در پایان به ما گفتن که مشکل نداره باید یه تعهدنامه‌ای رو امضا بکنین. یک تعهدنامه یک صفحه‌ای که خلاصش رو بهتون بگم که اون متن پر از مشکلات حقوقی بود. خلاصش این می‌شد که هر مشکل و اتفاق و ایرادی برای این بازی بیافته مسئولیتش با بازی‌سازه، بنیاد هیچ مسئولیتی نداره! درواقع شما فکر کنین دارین اقدام می‌کنین از یه‌جایی مجوز رسمی بگیرین، در نهایت هم بهتون می‌گن که باز هم با داشتن این مجوز این تعهدنامه رو امضا بکنین.، با داشتن این مجوز خیلی اتفاق خاصی براتون نمیافته، یعنی هرجایی باز دوباره اقدام بکنین که بازی شما رو برداره، احتمالا گارانتی‌ای وجود نداره برای اینکه شما بازی‌تون اونجا بمونه. درنهایت ما اون تعهدنامه رو به خاطر مشکلاتی که داشت امضا نکردیم. گفتن که این تعهدنامه قراره اصلاح بشه، این اصلاح شدن و درواقع این داستانا کش پیدا کرد تا چندماهه آخر سال ۹۹ که یک سامانه برخطی راه انداختن که گفتن باید اینجا اقدام بکنین. دوباره تو اون سامانه هم چیزی حدود یک ماه، دو ماه از زمانی که بازی رو ثبت کردیم طول کشید تا بالاخره مجوز گرفتیم. اوایل سامانشون مشکل داشت، بعد زمان رسیدگی طولانی شد. نهایتا اسفندماه سال گذشته ما فقط یکی از بازی‌هامون (بازی کات «فوتبال آنلاین») رو تونستیم به حالت انتشار برگردونیم.»
بازی «کات: فوتبال آنلاین» از استودیو پاپاتا که پس از ممیزی و با گذشت ماه‌ها، دوباره به مرحله انتشار بازگشت.
خیلی ممنون اقای انواری بابت توضیحاتتون. سخن اخر یا حرفی با مخاطبین دارین؟
«بله من ممنون می‌شم که به‌هرحال دارین کمک می‌کنین که این موضوع انعکاس پیدا بکنه و حتی اونا هم در بنیاد تجدیدنظر کنن و از این فرم تصمیم‌گیری برای صنعتی که تازه داره شکل می‌گیره، تغییر موضع بدن و بیان کنار بازیساز قرار بگیرن. من در پایان حالا یکی دو تا موضوعه که خوب احتمالا دوستان دیگه هم بهش اشاره کردن، ولی حالا لازمه که منم بگم، چون اتفاقیه که داره میافته. من حس میکنم که دوستانی که در بنیاد بازیهای رایانه‌ای، کادر جدیدی که حالا یک سالی هست که اومدن، کمتر آشنایی دارن با بازی سازها، کمتر از اتفاقاتی که داره توی تیم‌های بازیسازی، توی شرکت‌های بازیسازی داره میافته، اطلاع دارن. به‌خاطر اینکه اگر کسی بدونه که با چه سختی، با چه دردسرهایی یه بازی ساخته میشه، نوع رفتار باهاشون، برخورد باهاشون هم طبیعتا متفاوت میشه. درواقع اتفاقی که امروز داره میافته اینه که برای ساخت بازی با کلی سد و بن‌بست و این‌ها مواجهیم. از تحریم‌های بین‌المللی بگیرید برای انجین توسعه بازی برای در واقع موتور بازیسازی، تا درواقع پلتفرم‌های انتشار که ما توی همشون تحریمیم و نمی‌تونیم بازی بذاریم داخلشون. از تراکنش‌های مالی‌مون که توی خارج از کشور ممنوعه، تا تمامی ابزارهایی که ما برای آمارگیری و اینا استفاده می‌کنیم، تمام پلتفرم‌های آنلاین، توی اینا تمام‌شون ما تحریمیم و مشکل داریم و با هزاران زحمت در طول فرایند ساخت بازی با اونا دست و پنجه نرم می‌کنیم.
حالا ما داریم تلاش‌مون رو می‌کنیم که از این سدها عبور کنیم، صدامون رو، محصولمون رو در واقع بازی‌مون رو برسونیم به مخاطب ایرانی که دوست داره خوراک فکریش از داخل کشور خودش تأمین بشه و با فرهنگ خودش و با قواعد داخلی و کشور خودش منطبق باشه. نوع نگاهی که بنیاد داره، باعث میشه که ما مخاطب ایرانی‌مون رو، بذاریمش توی یه سینی و تقدیم بازیهای خارجی بکنیم. بازی‌هایی که که امروز بازیکنا می‌تونن به راحتی از وب‌سایت‌های ایرانی، خارجی و نهایتا با برنامه‌های تغییر آی‌پی با مارکت‌های خارجی دسترسی پیدا کنند. بازیهای زیادی که اصلا نه سنخیتی با فرهنگ ما داره و نه با قوانین ما داره، اونها را بفرستیمشون که اون بازی‌ها رو بازی بکنن. اگه ما می‌خوایم که تولیدمون رو قوی بکنیم، این مسیر کاملا خلاف این موضوع هستش و اتفاقی که داره میافته اینه که شرکت‌های بازیسازی با هزینه زیاد با این ریسک بالا بازی تولید می‌کنن که احتمالش پایینه بازی موفق باشه، ولی تولید می‌کنن. مشکلات و مسائل تیمی از یه طرف و کمبود نیروی انسانی هم از طرف دیگه. منابع انسانی ضعیفی که دلیل اون اینه که امروز خیلی از کسایی که بازی درست می کردن و کار می‌کردن، در حال مهاجرت هستن یا مهاجرت کردن.
چرا که ما علاوه‌بر تمامی این سختی‌ها داریم تنگ نظری هم می‌کنیم و داریم سلیقه‌ای برخورد می‌کنیم. باعث میشه که کسی دیگه بازی نسازه، باعث میشه نیروی انسانی‌مون که متخصصه، که خودش این صنعت اون رو پرورش داده، رها کنه و مهاجرت کنه. به‌نظرم این تصویرسازی و اعلام نظر توی اتاقای دربسته، جایی که توی بنیاد داره اتفاق میافته در مورد نظارت، جایی‌که هیچ بازیسازی بهش راه پیدا نمی‌کنه که بدونه با چه معیاری، با چه متری داره این بررسی‌ها صورت می‌گیره، نتیجه‌ای جز اینایی که عرض کردم، نخواهد داشت. خوب باید این دره باز بشه، بازیساز بشینه، نهاد ناظر هم بشینه، با هم تعامل بکنن. بدونن که داره چه اتفاقی میافته. معیارهای بنیاد روشن بشه، مصادیقی که مورد نظرش هست، مشخص بشه. اینا هیچکدوم مشخص و معلوم نیست و شما نمی‌تونی مطمئن باشی بازی‌ای که الان داری درستش می‌کنی، بعدا می‌تونه مجوز بگیره یا نه. برای اینکه هیج معیاری منتشر نشده اصلا.»
معین رضایی، مدیر استودیو آنباند
در نوبت بعدی به‌سراغ معین رضایی، یکی دیگر از مدیران بازیساز رفتیم که مدتی است بازیهای خود را در پلتفرم‌ای خارجی منتشر می‌کند و به گفته او، ممیزی‌های اخیر بنیاد چندان دامن‌گیر او و استودیو‌اش نشده است. اما با این حال او هم به عنوان یک بازیساز دغدغه‌های فراوانی برای این صنعت دارد.
لطفا خودتون و استودیوتون رو معرفی کنین.
«معین رضایی هستم مدیر استودیوی بازیسازی آنباند که نزدیک به هشت ساله در حال فعالیت در مشهد هستیم. در یک سال اخیر تمرکزمون رو روی بازیهای خارج ایران گذاشتیم. در جشنواره آی ام جی ای خاورمیانه کاندید بهترین بازی سال شدیم و برای بازی اسکواپ و در رویداد لودیشس کاندید ایمرجین تلنتز شدیم. در مجموع ۲۰ محصول تا امروز تولید کردیم که بیشتر روی بازار بین‌المللی و گوگل پلی تمرکز داره. در حال حاضر بیشتر روی بازیهای هایپرکژوال متمرکز هستیم. هرچند در حال حاضر بازیهای کژوال هم داریم مثل بازی تخم مرغ که زومجی پیش از این بازی رو نقد کرد. در حال حاضر نزدیک به ۲۰ نفر در استودیو ما مشغول به کار هستند. در سال ۹۳ انجمن گیم رو در دانشگاه تهران تأسیس کردم که در زمان خروج از دانشگاه نزدیک به ۲۰۰ عضو داشت و در حال حاضر یکی از بزرگترین کامینیوتی گیم ایران به شمار می‌ره که تا امروز گیم جم دانشگاه فردوسی را برگزار کرده که تا الان دو دوره از اون برگزار شده.»
همونطور که می‌دونید بازیسازها اعلام کرده‌اند که در یک سال گذشته فشارها و ممیزی‌های به‌شدت زیادی روی بازیهای ایرانی پلتفرم‌های داخلی وارد شده. چه از لحاظ ممیزی‌های مختلف و چه از لحاظ فیلترینگ و حذف بازی از فروشگاه، آیا استودیوی آنباند هم با اینطور مسئله‌ای روبه‌رو شده؟ اگر این اتفاق افتاده از سمت چه نهادی بوده و به چه شکلی صورت گرفته؟
«اول بذارید از دلیل حضور در این کارزار بگم. درآمد‌زایی استودیوی ما با مارکت ایران تداخل خاصی نداره، در نتیجه حذف شدن بازی‌هامون برای استودیوی ما تاثیر خاصی نداره. اما احساس شخصی من اینه که در صورت عدم ایستادگی در مقابل این موضوع، صنعت بازیسازی در ایران از بین می‌ره. افراد اصلی دخیل در این کارزار بازیهای زیادی در مارکت ایران ندارن که بگیم سودشون با مشکل روبه‌رو میشه و درواقع این فرآیندیه که در جریان آن قصد دارن به سایر افراد کمک کنند.
در رابطه با بازی خودمون که با ممیزی روبه‌رو شده صحبت میکنم. دو بازی ما دچار ممیزی شد، یکی از بازی‌ها که گفته شد اجرا نمیشه و من دیگه پیگری نکردم، فکر کنم مجوزش درست شد. اما بازی دوم که خیلی عجیب بود، بازی تخم مرغ بود که با مشکل ممیزی روبه‌رو شد. زمانی که میگیم بنیاد در موضوعاتی دخالت می‌کنه که ارتباطی با اون نداره، یکی از مواردش همینه. اکثر ممیزی‌ها که سایر بازیسازها با اون روبه‌رو شده‌ان عمدتا به بحث حجاب و پوشش ارتباط دارن که بسیار سلیقه‌ای هم هست. برای مثال استانداردهایی که توی صدا و سیما، سینما و VODها وجود داره، استانداردهای خیلی تمیز و حساب‌شده‌ای هستش. شما مثلا توی صدا و سیما میزان پوشش رو دیگه می‌دونین تا چه حد باید باشه. در صنعت بازی اما از شخصیت پیکسلی بگیرید تا شخصیت کارتونی بامزه باید حجابش درست باشه. از لحاظ فقهی هم سوال کردیم و به ما گفتند که از این جهت مشکلی وجود نداره. بازی تخم مرغ چند زبان فارسی، ترکی و انگلیسی داشت و پرچم این کشورها به‌صورت مینیمال در بازی قرار داشتن و هیچوقت اصولا پرچم با تمام جزئیات در بازی‌ها قرار نمی‌گیره. یکی از ایراداتی که به ما گرفته بودن این بود که چرا الله وسط پرچم مینیمال شده و الله اصلی نیست.
یکی از ایرادات دیگه‌ای که گرفتن به اسکین‌های تخم مرغ بود. بازیکن در بازی تخم مرغ می‌تونه اسکین‌هایی رو برای تغییر ظاهر کاراکتر انتخاب کنه. چندتا از این اسکین‌ها برای باشگاه‌های فوتبال از جمله استقلال، پرسپولیس و تراکتور بود. به ما گفتن چرا شما رفتین و پیراهن این تیم‌ها رو انتخاب کردین. اگر از لحاظ کپی‌رایت ایرادی هستش، از سمت باشگاه‌ها اعلام میشه و رفع می‌کنیم. اما بنیاد در این میان بر چه اساس ممیزی اعمال می‌کنه؟»
بازی تخم مرغ ساخته استودیو آنباند که با ممیزی‌های متعدد روبه‌رو شد
بازی تخم مرغ چه زمانی منتشر شده؟
«بازی تخم مرغ دو تا سه سال پیش منتشر شده بود.»
آیا در زمان انتشار این ایرادات گرفته شده؟
«بیانیه جدید بنیاد کاملا خلاف واقع هستش. الان توضیح کامل می‌دم که فرمت قبل به چه شکل بود و الان به چه فرمتی رسیدیم. ما قبلا بازی رو توی کافه‌بازار آپلود می‌کردیم، بعد کافه بازار بازی رو برای اصلاح به ESRA ارسال می‌کرد. بعد از بررسی اسرا و دریافت رده‌بندی سنی بازی منتشر می‌شد.
سعی می‌کردن شفاهی پشت تلفن توضیح بدن که این تیکه‌ها رو اصلاح بکنین، مثلا از پوشش سر کاراکتر خانم که چند تار مویی که بیرون بوده تا آواتارهای بازی که همه این‌ها کارتونی و مثلا فانتزی بودن - معین رضایی
برای مثال ما یه بازی آخرالزمانی زامبی‌محور داشتیم که خشونت زیادی داشت. من برای مجوز بازی اقدام کردم و بنیاد در اون زمان به من گفت که برای دریافت مجوز باید حضوری بیاید، چون این بازی مسئله داره. از من چند سوال پرسیده شد. یکی از مسائل مطرح شده در رابطه با شبیه‌سازی مشهد و نام یکی از کوچه‌ها بود که صاحب الزمان نام داشت. از من پرسیدن که چرا برای کوچه‌ای که در این بازی آخرالزمان، اسم صاحب الزمان را انتخاب کردین. آیا دلیل خاصی برای این نام‌گذاری وجود داشته؟ که من پاسخ دادم خیر، به‌خاطر شبیه‌سازی خیابان صاحب الزمان این اسم را گذاشتیم و درصورت نیاز تغییر میدیم. به‌من گفتن که مسئله‌ای برای حذفش ندارین؟ که گفتم خیر. بعد به من گفتن که مشخصه هدفی ندارین و نیازی به حذف اسم نیست. بازی بدون تغییر منتشر شد، اما رده بندی بالای هجده گرفت. با وجود خاص بودن بازی اما در اون زمان ممیزی روی بازی دریافت نکردیم.
بازیهای ما دچار مشکل نشده بودن و تمام بازی‌هایی که در دوره جدید از استور حذف شدن، همگی رده‌بندی اسرا (ESRA) از قبل داشتن و در فرمت رده‌بندی سنی بنیاد رفته بودن. این رو خود بنیاد تایید می‌کنه. شما می‌تونین با ورود به سایت ESRA اسم بازی‌ها رو سرچ کنین و تاریخ رده‌بندی بازی‌ها رو مشاهده کنین. این استاندارد روز دنیا است و در گوگل پلی هم اعمال میشه.
اما دوره مدیریت جدید، بنیاد میگه که این فرمت کار نمی‌کنه. ما با اونها صحبت کردیم که به فرمت قبل برگردیم. یعنی در پلتفرم انتشار قرار بدیم و پلتفرم برای شما ارسال کنه. اما بنیاد این موضوع را قبول نمی‌کنه. در توضیح هم می‌گن که وزارت ارشاد به اونها دستور داده که باید از طریق سایت مشخصی که دارن، بازیسازها باید برای دریافت مجوز اقدام کنن. من در جواب گفتم که خب با اونها صحبت کنین. بنیاد خیلی ادعا داره که در رابطه با این موضوع طرف بازیسازها است و از اونها حمایت می‌کنه. گفتیم که با وزارت ارشاد صحبت کنین، متوجه می‌شن که این رویه اشتباه است. جواب دادن که ببینیم چیکار می‌تونیم بکنیم، از این حالت که نمیشه کاری کرد. بنیاد این درخواست بازگشت به رویه استاندارد رو در نهایت قبول نکرد.»
منظورتون همین پلتفرمی هستش که الان روی سایت بنیاد قرار گرفته؟
«بله، قبل از انتشار بیانیه مبنی بر اجبار دریافت مجوز، بنیاد اقدام به حذف کلی از بازی‌ها از استور کرد. در اون زمان متوجه شدیم که این مسئله جدیه. کمیسیون بازیسازها برای پیگیری کردن دلیل حذف بازی‌ها به بنیاد مراجعه کرد. اوایل سال گذشته ما در لیست ابتدایی نبودیم و این اواخر با مشکل روبه‌رو شدیم. نحوه اطلاع بنیاد به بازیسازها هم بدین شکل بوده که بدون ارسال نامه رسمی، با اونا تماس می‌گرفتن که این بخش بازی شما مشکل داره. بعدا که می‌گفتیم شما ما به چیزی که ممیزی کردین اعتراض داریم، می‌گفتن ما به بازی شما ممیزی ندادیم و انکار می‌کردند. ما مشکلی که با بنیاد داریم اینه که بیان جامعه بازیسازها و کمیسیون بازی‌ها رو به رسمیت بشناسن. بنیاد این تصور رو داره که شما نماینده بازیسازها نیستید و صرفا یک آدم هستید و درواقع یکی از اهداف این بیانیه اینه که بگیم این افرادی که حرف ما بازیسازها رو توی مجمع می‌زنن، نماینده بازیسازها هستن.
با کلی مذاکره پلتفرمی در بنیاد تأسیس شد و قرار به این بود که زیر هفت روز به بازی‌ها پاسخ بدن. اما اتفاقی که در حال حاضر در حال رخ دادنه کاملا خلاف واقع صحبت بنیاده. بازی‌هایی که به اونها ایراد گرفته میشه، در حال سپری کردن پروسه‌ای طولانی‌تر هستن و حتی تا یک ماه و بیشتر این روندشون طول می‌کشه. پروسه تولید بازی موبایل به شکلی هست که هر هفته امکان لانچ جدید بازی وجود داره. به عنوان مثال استودیوی آنباند که بازی هایپر کژوال توسعه می‌ده، تقریبا هر دو هفته یک بازی جدید روی استور منتشر می‌کنه. این بازی‌ها پروتوتایپ هستن و در جهت تست منتشر می‌شن. در نتیجه نمی‌تونیم منتظر بنیاد برای مجوز بمونیم. بنیاد میگه یک یا دو هفته بازی را منتشر کنین، اگر مجوز گرفتین که هیچ، اگر نگرفتین باید بازی از کافه بازار حذف بشه. به‌خاطر این پروسه یک بخشی از سازندگان بازی نمی‌تونن ادامه بدن، چون پروتوتایپینگ یک صنعتی رو به دلیل انتظار یک هفته یا دوهفته‌ای پاسخ بنیاد، اون‌هم در صورت دریافت مجوز، نمی‌تونید انجام بدید. بعد اصلا مشخص نیست که مصادیق مجوزها چیه؟ بنیاد میگه ما طبق قانون اقدام می‌کنیم و قانون فصل الخطاب است. به ما ابلاغ شده که به این شکل اجرا کنید.
در ابتدا مصادیق رو مشخص کنن و بگن که نمونه حجاب چگونه هست و مصداق اون چیه. اگر مصداق حجاب به این شکله، چرا در صدا و سیما و VOD به این شکل نیست؟ چرا این مصداق تنها در بازی وجود داره. اما بنیاد در پاسخ‌گویی شونه خالی می‌کنه و خیلی ساده میگه که ما تنها کاری که بهمون گفته شده رو اجرا می‌کنیم و دست ما نیست. از بنیاد قبل به یاد داریم که به ما می‌گفتن بخشی از ما دولتی و بخش غیر دولتی هستش. بنیاد قرار بود نهاد واسط بین بازیسازها و دولت باشه. این آقایون وظیفه‌شون اینه که برن و برای ما مبارزه کنن. بگن این قوانین مشکل داره و برای بازیساز دردسر ایجاد می‌کنه. تاحالا ۱۱۸۰ نفر از جامعه‌ای که فکر نمی‌کنم بیشتر از ۵۰۰۰ نفر باشیم، اعتراض کردن. این به این معنیه که با مسئله‌ای جدی روبه‌رو هستیم. زمانی که با بخش‌های دیگه بنیاد صحبت می‌کنین، همه به این موضوع معترض هستن. از هر تفکری در لیست امضاها حضور دارن، از بازی‌سازانی که بازیهای مذهبی می‌سازن تا افرادی که اندیشه متفاوتی دارن یا تنها در استورهای خارجی محصولی دارن. این دغدغه برای همه به‌وجود اومده.»
بسیاری از بازیهای استودیو آنباند، همانند Blip Ball در پلتفرم‌های خارجی در دسترس هستند
در رابطه با پروانه نشر بخشنامه یا دستورالعملی در سال ۱۳۹۸ منتشر شده که درحقیقت براساس مصوبات سال ۱۳۹۵ بوده. ظاهرا بنیاد اعلام کرده که این بخشنامه قبلا به شکل کامل اجرا نمی‌شده و این کار خلاف محسوب می‌شده و حالا چون داره اون رو به شکل کامل اجرا می‌کنه، این اتفاق‌ها رخ داده.
«ما قبول می‌کنیم که بخشنامه در سال ۱۳۹۸ بوده و ما قبل از نشر باید مجوز بگیریم. اما چرا باید مجزا از پورتال خود بنیاد مجوز کسب کنیم و چرا فرم خوداظهاری رو در سایت‌های نشر قرار نمیدین؟ چرا وقتی از شما درخواست می‌کنیم، ما رو کامل نادیده می‌گیرین؟ مجوز تنها بخشی از درد ما از بنیاد هستش. بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای در دوره جدید بازیسازها رو به‌عنوان افرادی که باید در تصمیم‌گیری شرکت کنن، به حساب نمیاره. شما ببینین از ابتدای اومدن تیم مدیریتی جدید، رئیس بنیاد چند مصاحبه با رسانه‌های گیم ایران داشته؟ کل مصاحبه‌های رئیس بنیاد با مهر، فارس و خبرگزاری‌های این شکلی بوده. ایشون جامعه بازیسازی ایران رو به رسمیت نمی‌شناسن. ما نمی‌گیم که مجوز نباشه. قانون کشور فصل الخطاب هستش و باید اجرا بشه. ما که نمی‌خوایم بازی مورددار منتشر کنیم. در بازیهای ما یا همکاران برید نگاه کنید ببینین آیا هیچکدوم بازی مورددار هستن؟ اگر بود من حاضرم همه بازی‌ها رو حذف کنم.»
آیا سال گذشته در شورای نظارت نماینده داشتید؟
«خیر نماینده نداشتیم، اما مشکلی هم نداشتیم.»
به این دلیل که در حال حاضر با مشکلات روبه‌رو شدین، درخواست کردین که یک نماینده برای مشاوره باید در شورای نظارت باشه؟
«بله، در گذشته مشکلی از لحاظ مجوز نداشتیم، تمام موارد در دوره جدید به‌وجود اومده. در کارگروه در حال حاضر یک سری افراد با تایید وزارت ارشاد حضور دارن. بنیاد به عنوان متولی صنعت گیم ایران باید در رابطه با این موضوع با وزارت ارشاد صحبت کنه. در جلسات خصوصی بنیاد میگه که مخالف ممیزی است. در جلسه خصوصی آقای جبلی به همراه اعضای صنف بازیسازان مشهد حضور داشتند. در جلسه به رئیس شورای نظارت بنیاد گفتم که خود شما درصورتی که مخالف هستید، بیانیه را امضا کنین. ایشون گفتن که با برخی بندها مشکل دارن. ما هم بهشون گفتیم که شما بیانیه بدید، ما خودمون برای بیانیه امضا جمع می‌کنیم. بنیاد فقط فرافکنی می‌کنه و میگه که کاره‌ای نیستن و صرفا اجرا می‌کنند.»
محمدمهدی بهفرراد مدیر استودیو مدریک
در ادامه به سراغ بازیساز بعدی یعنی آقای محمدمهدی بهفرراد مدیر استودیو مدریک رفتیم که پیش از این به عنوان یکی از مؤسسین بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای هم در این صنعت فعالیت داشته‌اند.
جناب آقای بهفرراد خودتون رو معرفی می‌کنین. میشه درخصوص بیانیه‌ای که از سمت بازیسازها برای حمایت از صنعت بازیسازی منتشر شده، صحبتی کنین.
در تفسیرها، این قوانین رو تشدید می‌کنن. اما چقدر برای بنیاد دغدغه و مسئله است که بازیساز گرفتاری نداشته باشه و مسائلش حل بشه؟ - محمدمهدی بهفرراد
«سلام. محمد مهدی بهفرراد مدیرعامل استودیوی بازیسازی مدریک هستم و حدودا ۱۵ ساله که در صنعت گیم فعالیت میکنم و نزدیک ۱۰ سال استودیوی بازیسازی مدریک رو در بخش خصوصی داشتم و ۵ سال هم در بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای جزو موسسین و معاون تولید و معاون حمایت بودم. قبل از اون هم دوره‌ای رو درگیر بحث مجوزها بودم. درخصوص اتفاقات اخیر به‌هر حال بنیاد بر حسب وظیفه‌اش در خصوص صدور مجوز و نظارت بر حوزه محتوای بازی درحال ایفای نقش هستش و این نقشی است که برای اون تعریف شده. بنیاد مدعیه که در اساسنامه بنیاد در سال ۱۳۸۵ این نقش تصویب شده، موظف بوده که این ممیزی‌ها رو انجام بده. بله درسته، در آیین‌نامه‌های دیگه‌ای که در مدیریت‌های قبلی هم تصویب شده این موارد در اونجا بوده‌اند. اینکه بنیاد میگه قانونی مصوب شده با اینکه یک مجموعه اون رو به چه شکلی اجرایی کنه، دو موضوع کاملا متفاوت هستش. چون در بیانیه بنیاد در پاسخ به کارزار اومده که طبق نظر شورا مجوزها صادر می‌شن و تنها نماینده از بنیاد در این شورا حضور نداره و نمایندگانی از جاهای دیگه هم حضور دارن و اونها در حال نظارت هستن.
یا در جای دیگه گفتن که موضوع فیلترینگ رو بنیاد انجام نمی‌دهد و وابسته به کارگروه مصادیق مجرمانه است و آن‌ها اعمال می‌کنند. صحبت‌ها خطی و خبری درست هستن. اما مسئله اینه که ما به‌عنوان بازیساز و به‌عنوان فعال گیم هیچ حامی‌ای نداریم. یعنی بنیاد هم خودش یکی از مدعیان شده. به فرض این قوانین وجود داشته باشن که البته به این شکل هم نیست. در تفسیرها، این قوانین رو تشدید می‌کنن. اما چقدر برای بنیاد دغدغه و مسئله است که بازیساز گرفتاری نداشته باشه و مسائلش حل بشه؟ در این ۱۰ سال مجوز بازی وجود داشته و قانون دریافت مجوز اجرا می‌شده. اما به این شکل که دوستان اجرا می‌کنند، اجرا نمی‌شده و به‌شیوه دیگری اجرا می‌شده.
چه مشکلی ایجاد شده؟ چه اتفاقی افتاده؟ کجا اخلاق‌ها یا مصادیق دچار مشکل شدن؟ شخصی که قوانین اساسی یا خط قرمزهای اساسی کشور رو زیر پا می‌ذاره، به عنوان مثال بازی‌هایی که قمار داشته باشن یا بازی‌ای که نمایش نوشیدنی‌های الکلی داشته باشه، این‌ها اگر فیلتر بشن یا حذف بشن، هیچ شخصی اعتراض نمی‌کنه. اما مسئله سَرِ وسواس و سخت‌گیری‌هایی هستش که ما سرمون رو مثل کبک بکنیم زیر برف و بگیم که من می‌خوام این سخت‌گیری‌ها رو داشته باشم. من هم تنها نیستم و برم پشت شورایی قرار بگیرم که ما بارها از اونها درخواست کردیم تا یک نماینده از بازیسازا در اون شورا حضور داشته باشه. چون شما در رابطه با بازی و بازیسازها تصمیم می‌گیرین و نیازه که یه نماینده از بازیسازا در شورا حضور داشته باشه. در سینما هم که توسط معاون سینمایی ارشاد مجوز صادر میشه، سازمان سینما در شوراها دو یا سه نفر نماینده داره.
مایکت از دیگر فروشگاه‌های داخلی به‌شمار می‌رود که میزبان انتشار بازیهای ایرانی است
مگه میشه یک سری افراد که انتصابی هستن و دو سال یک‌بار تغییر می‌کنن و افراد جدیدی که میان، از صنعت گیم اطلاعی ندارن و با حوزه گیم آشنا نیستن، دور هم جمع بشن و یک نماینده بازیساز در بین اونها حضور نداشته باشه؟ تازه ما میگیم نماینده بازیسازا باید حق رأی هم داشته باشه. اما می‌گن که این کمیته نفراتش در فلان آیین‌نامه مشخص شده و قابل تغییر نیست. اول اینکه این‌ها آیه نیست که نازل شده باشه. اگر بنیاد احساس می‌کنه که این‌ها ضرروت هستن، وظیفه دارند، حقوق می‌گیرند و موظف هستند که برن و این آیین‌نامه‌های غلط را تغییر بدن. اصلا برای همین حقوق می‌گیرن.
اما اگر هم در حقیقت این تغییر را نمی‌تونن ایجاد کنند، یک نماینده بازیساز یا دو نماینده بازیساز بدون حق رأی برای مشورت دادن حضور داشته باشن. از این موضوع واهمه دارن. تاحالا هر بار جوابیه‌ای که برای درخواست بازیسازها دادن به این درخواست اشاره نکردند و از کنارش گذشتن. ترس‌شون چیه که یک کارشناس از حوزه بازی قرار نمیدین؟ مگه نگرانی دارید، مگه نمی‌گید از دستگاه‌های مختلف دور هم می‌نشینن و بازی‌ها رو بررسی و کارشناسی می‌کنن؟ خب یکی از بازیسازا برای نظر مشورتی حضور داشته باشه تا تصمیمات درست‌تر گرفته بشه. بنیاد این کار رو انجام نمی‌ده چون می‌ترسه. چون تصمیم نداره که گره از کار بازیسازها باز بشه.
بنیاد اشاره می‌کنه به آیین‌نامه و اساسنامه‌ای که در سال ۸۵ در شورای عالی انقلاب فرهنگی تصویب شد. رهبر جمهوری اسلامی در تحویل سال و سخنان نوروزی می‌گویند که مانع داریم و باید مانع زدایی کنیم. این مانع کجا است؟ این سخنان در رابطه با دشمن نیست و در رابطه با افراد مسئول صحبت می‌کنند. «پشتیبانی کردن و مانع‌زدایی‌ها»، الان اگر به بنیاد بگید، می‌گن که ما رو نمی‌گن و دستگاه دیگه رو می‌گن! مطمئنا اون دستگاه هم میگه ما رو نمی‌گید. پس الان رهبری با کی بودند؟ حتما مانعی وجود داره. بعد در سال ۱۴۰۰ بیایید اشاره کنید به مصوبه ۱۵ سال پیش. من قویا معتقد هستم رهبر جمهوری اسلامی ایران یکی از باهوش‌ترین و مدبرترین انسان‌ها در جهان هستند (اگر باورهای سیاسی و اعتقادی را کنار بگذاریم). زمانی که با این صراحت سخن می‌گن، دارن حرف از یک چالش موجود می‌زنن که امروز وجود داره. بعد بنیاد در رابطه با آیین‌نامه و اساسنامه‌ای صحبت می‌کنه که ۱۵ سال پیش یا پنج سال پیش تصویب شده.
اصلا تصویب شده باشه. چه کسی گفته که نباید اون را اصلاح کنین و در اجرا مانع‌ها رو بردارین. ۱۰ ساله که بازیساز هستم. در این ۱۰ سال بیشترین کندی، بیشترین استرس، بیشترین فشار و بیشترین حرف‌های غیرمنطقی رو در این یک سال گذشته شنیدم. شورای فقهی بازی تأسیس کردن. نیازی به تأسیس اینطور شورایی نیست. چون فقه مشخصه و در صورت نیاز از مراجع می‌تونیم استفتا بگیریم و نظر اونها رو هم بدونیم. بنیاد شورای فقهی از ۷ یا ۸ نفر تشکیل شده و در بین اونها افرادی هستن که حوزه گیم رو مطلقا نمی‌شناسن. مراجع می‌گن موضوعی که با عقل جور در می‌آید رو استفتا نکنید. این مدل وسواس‌گونه ذهنی هستش. چه نیازی هستش تا دونه دونه برای بخش‌های مختلف کارکتر کارتونی سؤال برای شورا پیش بیاید؟ کاراکتر کارتونی نیاز به حجاب نداره، مگر اینکه منحرف‌کننده باشد.»
نقش استورهای داخلی
در این بین، پس از صحبت‌های بازیسازان در خصوص حذف بازیهای آن‌ها از مارکت‌های داخلی، تصمیم گرفتیم تا داستان را از زبان خود مارکت‌ها بشنویم. از این رو به سراغ کافه‌بازار رفتیم و سوالاتی را در این خصوص با این مارکت مطرح کردیم که در جریان آن، امیر حقیقت از بخش روابط عمومی کافه‌بازار در پاسخ به زومجی این‌گونه پاسخ داد که پیش از این، کافه‌بازار پنلی را در اختیار بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای قرار داده بود تا بنیاد به‌وسیله آن و با کمک اسرا، بازی‌ها را رده‌بندی سنی کند که این موضوع با مجوز انتشار بازی برابری می‌کرد. اما با روی کار آمدن مدیریت جدید، تصمیم به آن شد که برای هر بازی مجوز نشر جداگانه توسط بازیساز اخذ شود و به‌واسطه آن روند اعطای مجوز قبلی از اعتبار ساقط شد. در ادامه کافه‌بازار در پاسخ به دلیل حذف بازی پابجی از این استور هم گفت که دستور از سمت کمیته فیلترینگ به آن‌ها ابلاغ شده است و این مارکت بنا به صدور این دستور، دست به حذف این بازی زده است.
نظر بنیاد در خصوص اتفاق‌های اخیر چیست؟
پس از صحبت‌هایی که با بازیسازان در خصوص مشکلات پیش آمده در سال گذشته و علت راه‌اندازی کارزار حمایت از بازیسازان ایرانی داشتیم، تصمیم گرفتیم این‌بار به سراغ خود بنیاد ملی بازیهای رایانه برویم. بنیاد به وضوح در پاسخ خود نسبت به این کارزار اعلام کرده بود که دخالتی در خصوص اعمال ممیزی‌ها نداشته است و همواره تلاش کرده تا راه پیشرفت این صنعت هموار شود. در این خصوص صحبتی داشتیم با جناب آقای عقیل منصوری، معاون نظارت بنیاد که در جریان این مصاحبه از او در خصوص اعتراضات بازیسازان و بیانه‌ای که بنیاد صادر کرد، سؤال کردیم.
آقای منصوری ممنون که وقت‌تون رو در اختیار ما قرار دادین. ازتون خواهش میکنم که خودتون رو معرفی کنین.
«بسم الله الرحمان الرحیم. من عقیل منصوری هستم. معاون نظارت بنیاد و رئیس ستاد سامان‌دهی بازار بازی‌ها که معمولا در رسانه‌ها با همون عنوان معاون نظارت شناخته می‌شم. تحصیلات من دکترای مدیریت هست و در مورد سوابق کاری می‌تونم اشاره کنم که ۱۷ ۱۸ سال پیش با شرکت بازیسازی شروع کردم. در مقاطع بعدی به‌عنوان معاون فناوری اطلاعات، رئیس اداره فناوری اطلاعات، معاون فرهنگی اجتماعی، رئیس دانشگاه و کلا توی سه حوزه فرهنگی، آموزشی و آی‌تی عمده فعالیت‌های من رو شامل می‌شده و شروعش که با بحث بازیسازی بوده.»
اینجور که ما متوجه شدیم، فرآیند قدیم نشر بازی‌ها، به‌این شکل بوده که بازیسازها میومدن اثرشون رو برای یه پلفترمی مثل کافه‌بازار ارسال می‌کردن. کافه‌بازار هم بازی رو برای بررسی و درجه‌بندی به اسرا ارسال می‌کرده و بعدش بازی ممیزی و درجه‌بندی می‌شده و در کافه‌بازار قرار می‌گرفته. حالا اگه هم مورد خاصی بوده به بازیساز اعلام می‌شده تا مشکل حل بشه. حالا این فرآیند سال گذشته از جانب بنیاد عوض شد. سؤالی که هست اینه که از چه لحاظ این فرایند از دید بنیاد غلط شمرده شد و تصمیم به این شد که فرایند عوض بشه و داستان پلتفرم و موارد این‌چنینی شکل بگیره.
«خب عرض به حضورتون که چندتا نکته در فرمایشات‌تون وجود داره که اول از همه اونا رو حل بکنیم. اولا که شما می‌گین که چرا این فرآیند از سمت بنیاد کنار گذاشته شد. واقعا با این همه اطلاع‌رسانی که انجام شد، شما به‌نظرتون به‌عنوان فرد رسانه‌ای این از سمت بنیاد بوده؟»
ببینین این اعتراضی هستش که از جانب بازیسازا میاد و اونا می‌گن. اگه از نظر شما غلطه ما می‌خوایم که شما اصلاحش کنین.
«خوب بذارین از همین اول شروع کنیم. در واقع این چیزی که در سال‌های ۹۵ و ۹۸ به بنیاد ابلاغ شده بوده. در جلسه‌ای هم به ما گفتن که در زمان مدیریت قبلی هم این موضوع اجرا می‌شده، اما بر حسب مورد. یعنی که قدیم هم اجرا می‌شده و چیز جدیدی نیست. این شد نکته اول، دوم این رویه اصلا از سمت بنیاد اختراع نشده و چیزیه که به بنیاد ابلاغ شده. این میشه جواب شما که چرا بنیاد یه رویه جدیدی درست کرده و رویه قبلی رو غلط شمرده. پس اساسا به این شکل نیست.»
از کدوم نهاد به شما ابلاغ شد که اون رویه کنار گذاشته بشه و یه پلتفرم توی سایت بنیاد ایجاد کنین؟
«دستورالعمل صدور پروانه انتشار با بررسی اسناد و قوانین بالادستی از وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی به ما ابلاغ شده که سند پشتیبان اون رو مرکز ملی فضای مجازی با امضای رئیس جمهور ابلاغ کردن. این موضوعی بود که از سمت بالادستی‌ها به بنیاد ابلاغ شد و این نکته رو هم ذکر کنیم که این به معنی غلط شمردن رویه قبلی نیست. ما نمی‌خوایم وارد غلط و درست قبلش بشیم و قانون‌گذار هم وارد اون نشده. ما نمی‌گیم که رویه قبلی غلطه. ما میگیم چیزی که ابلاغ شده اینه. پس ما باید اینجوری اصلاحش کنیم.»
پورتال بنیاد ملی بازیهای رایانه‌ای
این پلتفرم رو بنیاد راه‌اندازی کرد، درسته؟ سال گذشته این پلتفرم به هر شیوه‌ای بود راه‌اندازی شد. اولا که خیلی از بازیسازا به این موضوع اشاره می‌کنن که پلتفرم اوایل راه‌اندازی به‌درستی کار نمی‌کرد. نکته دوم این بود که ما بر اساس بند شماره ۴ بخش نامه صدور پروانه انتشار سال ۹۸ داریم که زمان تقریبی انجام فرآیندهای صدور پروانه حداکثر ۷ روز هستش و توی اون مدت باید پاسخ داده بشه. این حرف رو بازیسازها هم می‌زنن که این پلتفرم با شعار این که توی ۷ روز به ما جواب داده بشه راه‌اندازی شد، اما بودن استودیوهایی که بازی‌هاشون بعضا یک ماه، دو ماه و حتی بیشتر توی این فرایند گیر کرده. خوب میشه گفت با توجه به این که روند توسعه بازی به خودی خود طولانیه و سازنده‌ها انتظار دارن که بعد این که بازیشون به مرحله نهایی رسید با فاصله زمانی خیلی کم به مرحله انتشار و سوددهی برسه. این یکی از موارد اصلی اعتراضی بازیسازها بود. می‌خواستم ببینم چه توضیحی در خصوص این پلتفرم و تأخیر زمان تصمیم‌گیری و ممیزی بازی‌ها دارین.
«ببینین برای مثال الان زومجی چند ساله داره فعالیت می‌کنه؟ برای مثال میزان بازدید روزانه وب‌سایت شما الان چقدره؟ توی سال اول چقدر بوده؟ آیا کارکرد سایت و گیر و مشکلاتی که داشته هم همین بوده دقیقا؟ خوب این از نکته اول که همچنان که دوستان گفتن که قبل از راه‌اندازی پلتفرم دچار مشکل و اشکالاتی بوده و من هم تأیید میکنم. پلتفرم در زمان راه‌اندازی مشکلات خاصی داشت که به موضوع احراز هویت و موارد این‌چنینی برمی‌گشت. می‌تونم بگم که این مشکلات تقریبا امروز به صفر نزدیک شده، اما هر از گاهی پیش میاد. پس حرفی که زده شده در خصوص مشکلات زمان راه‌اندازی صحیح بوده. اگر مشکلی تو سامانه باشه، ضمن اینکه ما عذرخواهی می‌کنیم، اگه گزارش بکنن، ما پیدا می‌کنیم و برطرف می‌کنیم. تا امروز غیر از موضوع لاگین هیچ مشکل دیگه‌ای به ما اشاره نشده. هرچی باشه ما میگیم چشم و میریم درستش می‌کنیم. این بخش اول. بریم سراغ بحث زمان‌بندی. یه نکته‌ای رو هم عرض بکنم که این سامانه‌ای که راه‌اندازی شده وقتی میگه ۷ روز، منظور ۷ روز کاری هستش که تقریبا به لحاظ تقویم میشه ۱۰ روز. که حالا ۷ یا ۱۰ خیلی فرقی نمی‌کنه. اگه کار شخصی یه ماه طول بکشه، بله ما باید پاسخ‌گو باشیم. واقعیت اینه که یه دفعه ۱۱ هزار تا بازی ممکنه سمت ما بیاد. این در خصوص هر ساختار و سامانه جدیدی در بدو امر می‌تونه پیش بیاد.»
میشه اینجوری گفت که زیرساخت کشش این درخواست‌ها رو نداشته؟ زیرساخت‌ها فراهم نبوده؟
«نه اینطور نیست. برای بسیاری از بازی‌ها فرصت چندماه برای أخذ پروانه درنظر گرفته شد، اما فرمایش دوستان در مورد تاخیر بیش از ۷ الی ۱۰ روز درسته. البته برای پیش‌گیری از این موضوع ما تدابیری هم داشتیم. برای مثال اومدیم با استورها از جمله کافه‌بازار وارد مذاکره شدیم که مثلا ما یک سری بازی رو قبلا رده‌بندی کردیم. اگه سازنده همون نسخه قبلی رو امروز بیاره، بلافاصله براش پرونده تشکیل داده میشه و مجوز دریافت می‌کنه. این ثمره جلسات متعددی بود که با مارکت‌های مختلف داشتیم.
در مرحله بعدی ما گفتیم که ۱۳ هزار بازی رو شناسایی کردیم و ممکنه برخی از اونها دیگه آپدیت دریافت نکنن و به اصطلاح زنده نیستند. کافه‌بازار از بین اونا ۱۰ هزار تا رو انتخاب می‌کنه و ما اومدیم از بین اونا برای مثال در قالب یه لیست ۵۰۰ تایی، مشتری‌ها و ذی‌نفعان بزرگ رو شناسایی کردیم. البته این بدین معنی نیست که مابقی این حق رو ندارن، اما بالاخره تدبیر به این شکل اقتضا می‌کنه. درنهایت کافه‌بازار لیستی حدودا ۵۰۰ تایی به ما ارائه کرد که از بین اونا نزدیک به ۳۰۰ نفر اومدن و پروانه انتشار دریافت کردن. از طرف دیگه ما ۱۰ هزار تا بازی رو نمی‌تونیم یه روزه جواب بدیم. شاید بزرگ‌تر از ما هم نتونه این کار رو انجام بده. پس این موضوع طبیعیه و بازیساز حق داره و ما به‌خاطرش معذرت هم می‌خوایم. این آیتم دوم. بریم سراغ آیتم سوم. ما با توجه به قبول مسئولیت خودمون، نگفتیم که آقای فلانی حق نداره رویژن ۱۴۰۰ بازی X رو منتشر نکنه. ما اومدیم مسئولیتی رو قبول کردیم که بر اساس اون، بازیساز وقتی امروز ساعت ۱۰ صبح اومد بازیش رو توی سامانه برای درخواست مجوز ثبت کرد، فارغ از اینکه چقدر طول می‌کشه بررسی بشه، از همین الان می‌تونه بازیش رو توی مارکت منتشر کنه. در واقع ما یه مجوز بینابین به اون میدیم. اصلا اینجوری نیست که تا فلان بازی بررسی نشده، حق نداره انتشار پیدا کنه، این موضوع بسیار مهمیه که هیچ موردی منتظر مجوز برای عرضه نیست.»
پس یعنی اگه یه بازی قرار باشه برای اولین‌بار منتشر بشه، حدود به صورت موقت می‌تونه ۶ ۷ روز توی مارکت مثلا کافه‌بازار منتشر بشه؟
یک تعدادی از تأخیرها تقصیر و گردن ماست که بابتش عذرخواهی می‌کنیم. اما تعدادی اگه تأخیر می‌خوره، خودش داره تأخیر می‌کنه. بعد دیگه نیاد بگه من ۶ ماه کارم مونده. منصفانه برخورد بکنیم با موضوع. - عقیل منصوری
«نه، این مدت زمان ۱۵ روز کاریه که تقریبا میشه ۲۰ روز شمسی. ما اعلام کردیم که از وقتی بازیساز میاد ۲۰ روز وقت داره بره بازیش رو توی کافه‌بازار منتشر بکنه. ما جلوی انتشار هیچ بازی‌ای رو به‌خاطر نداشتن پروانه انتشار نگرفتیم. ما داریم میگیم شما بیا ثبت رو انجام بده. حالا ممکنه کارت یه هفته طول بکشه، ممکنه یک ماه طول بکشه. اینم از آیتم سوم. حالا میریم به آیتم آخر که شما گفتی بله ممکنه این فرآیند یک ماه بشه، دو ماه بشه، بلکه بیشتر. مثلا من تیرماه به طرف گفتم که برو اون دو تا آیتم رو حل کن، رفته آبان‌ماه اومده. این دیگه ۶ ماه تأخیر به گردن من نیست. کمبود مدارک بوده، اصلاح داخل بازی بوده یا حالا هرچیزی. اینم از آیتم چهارم. حساب اون افرادی که به هر دلیلی اقتضای کاری‌شونه، درگیری دارن، جداست. مثلا یه بازیساز گفت که آقا من الان گرافیستم رفته، پولم ندارم که یکی دیگه بگیرم. حرفشم منطقیه. من اصلا کاری به درست و غلطش یا راست و دروغشم ندارم. ما می‌خوایم که حساب اینا از بقیه جدا بشه. یک تعدادی تقصیر و گردن ماست که بابتش عذرخواهی می‌کنیم. اما تعدادی اگه تأخیر می‌خوره، خودش داره تأخیر می‌کنه. بعد دیگه نیاد بگه من ۶ ماه کارم مونده. منصفانه برخورد بکنیم با موضوع. پس من توی چهار محور سعی کردم این سوال شما رو جواب بدم.»
مسئله بعدی یکی از بزرگترین مسئله‌هاییه که توی این صحبتا اومده، در مورد حذف بازی‌ها از پلتفرم کافه‌بازاره. بازی‌هایی که حتی یکی دو سال توی کافه‌بازار حضور داشتن یا حتی درجه‌بندی سنی داشتن، حالا به گفته بازیسازان بدون اینکه بهشون اطلاع قبلی داده بشه، بازی حذف شده. اومدن پیگیری کردن از مثلا کافه‌بازار که کافه‌بازار حالا گفته که به ما دستور داده شده این بازی حذف بشه. دلایلشم به ما ذکر نشده. بعدش که به ما گفتن که پیگیری کنیم. مثل همین که مثلا چه پیامی از سمت بنیاد چه پیام تلفنی چه پیام واتساپی که آقای فلانی، بازی شما فلان مورد، فلان مورد رو داره. برو این موردها رو اصلاح کن. مجوز انتشار رو هم درست کن که بازی برگرده به کافه‌بازار. سوالی که هست اینه که توی سال ۹۹ چه چیزی نسبت به سال‌های گذشته تغییر کرد که این تعداد حذفیات، ممیزی‌ها و به گفته بازیسازان سخت‌گیری‌ها انجام شد؟
«به گفته همین بازیسازان می‌تونی تعدادی هم آمار بدی؟ چه تعداد بوده؟»
ما هنوز از کافه‌بازار این آمار رو نگرفتیم که چه تعداد بازی حذف شده و نمی‌تونیم آماری بهتون بدیم.
«به‌نظر خودت چندتا بوده؟»
ببینین من نمی‌گم هزار تا. من می‌گم اصلا ۵۰ تا. حالا ما صحبتی که داریم اینه که یه موقع هست که بازیساز بازیش رو دو سال قبل منتشر کرده، درجه‌بندی هم شده. یه‌بروزرسانی رو منتشر می‌کنه که این بروزرسانی عاملی رو توی بازی اضافه می‌کنه که مخالف اون مصادیق یا چیزاییه که از قبل تعریف شده. طبیعتا بازی زیر تیغ ممیزی می‌ره و جلوی انتشارش گرفته میشه تا این مورد اصلاح بشه. حالا ما می‌خوایم بدونیم که آیا واقعا همچین چیزی بوده یا نه، بررسی‌های قدیم کمتر سختگیرانه بوده و از اوایل سال ۹۹ که حالا همین بحث جدی گرفتن مجوز انتشار و بخشنامه سال ۹۸ پیش اومده، این جدیت وسط اومده.
«قبلا هم مکرّر در رسانه‌ها گفته شده مرجع فیلتر یا حذف و هرچیزی که اسمش رو بذاریم، بنیاد نیست. این موارد قانون و مرجع مجزا دارن.»
به‌خاطر اینکه می‌گن که ما رفتیم کافه‌بازار می‌بینیم بازی ما حذف شده، اما بعد از سمت بنیاد به ما گفتن که این تیکه‌ش رو اصلاح کن، اون تیکه‌اش رو اصلاح کن و این رو از چشم بنیاد می‌بینن.
«اینجا دو تا موضوع میشه. حالا این که از چشم بنیاد می‌بینن رو من نمی‌تونم بگم از چشم بنیاد نبینن. درسته. اما آقای بهرامی‌جو بازیش توی کافه‌بازار بوده، حذف شده، رفته از بازار پرسیده، بازار هم گفته که به ما دستور داده شده. خوب پس شما با خودتون می‌گین که این احتمالا به نهاد کتاب‌خانه‌ها ربط نداره که. به بنیاد ربط داره دیگه. میری سوال می‌کنی که بازی من مشکلش چی بوده؟ ما هم میگیم احتمالا مشکل بازی شما اینا بوده. این بدین معنی نیست که بنیاد رفته اون رو حذف کرده. شما اومدی از من یه سوالی کردی، منم موظفم پیگیری کنم. بعضا مواردی بوده که بازی شاکی خصوصی داشته و ما بعدا متوجه شدیم.»
این دلایلی که شما می‌دونین و کافه‌بازار نمی‌دونه رو خود اون نهادی که بازی رو حذف کرده به شما اعلام کرده؟
«اصلا کسی به ما اعلامی نمی‌کنه.»
خوب پس شما از کجا می‌دونستین که اگه این عوامل رو حذف کنن، مشکل حل میشه؟
«وقتی در این شرایط بازیساز مراجعه می‌کنه و قبلا هم ارتباطی با مجموعه رده‌بندی سنی نداشته، مثل بقیه وارد روال میشه و نکاتی که لازمه ارائه بشه، با نظر کارشناسان بهشون منتقل میشه.»
سوال بزرگی که برای خود بازیسازها ایجاد شده و خیلی روش مانور داده شده اینه که توی سال ۹۹ چی شد؟ ما تا اخر سال ۹۸ داشتیم فعالیت می کردیم. بازی می‌ساختیم، بازی منتشر می‌کردیم. یه فرآیندی بود که اون رو پیش می‌بردیم. جدا از بحث راه‌اندازی پلتفرم که حالا مشکلات خاص خودش رو داشت، ولی انتظار می‌رفت به عنوان یه پلتفرم رسمی بتونه شرایط رو بهتر کنه. چرا سخت‌گیری‌ها و ممیزی‌هایی رو اومدن روی بازی‌ها لحاظ کردن که تا پیش از این اون بازی‌ها مثلا یک سال داشتن توی مارکت‌ها فعالیت می‌کردن؟
«ببینین من ذهنیتی ندارم که یه بازی توسط اسرا رده‌بندی گرفته باشه و کسی جرئت کرده باشه فیلترش کنه یا اصلا کسی اون کار رو کرده باشه. اتفاقا برای خودمم جالبه بدونم. اگه همچین موردی هست، حتما بیاین به ما بگین. ممکنه این مورد هم اتفاق افتاده باشه، خوب دودش تو چشم ما نره. ما اگه درباره بازی X اقای بهرامی‌جو نظر بدیم که رده‌ش بالای ۳، ۷ یا ۱۸ هست، دیگه اگه کسی خواسته باشه با این برخورد بکنه، دیگه حالا میشه بحث ما با اینا.»
ببینین پس از هر لحاظ بخوایم نگاه کنیم، غیرمنطقیه که یک بازی رده‌بندی شده باشه، تغییری توش ایجاد نشده باشه و بعد یک سال بدون هیچ دلیلی زیر تیغ ممیزی بره.
«بله این اتفاق کاملا غیر منطقیه. اینجوری بهتون بگم. بنیاد اونقدر هم بیکار نیست که از بین ۳۰ هزار تا بازی بیاد دوباره بازی‌ها رو از اول ممیزی بکنه. ما همین که یه بازی به دست‌مون می‌رسه، به قول خودت یه ماه تأخیر نندازیم، خیلی کار کردیم. ما میانگین عمومی بررسی بازی‌هامون زیر ۷ روزه. حداقل قبل این پلتفرم و این حجمی که به ما وارد شد، زیر این عدد بود. بنیاد هم آخه وقت نداره بیاد همه بازی‌ها رو چند بار شخم بزنه. استودیوی X پارسال رو بیاین با شرایط امسالش مقایسه کنین، ببینین چی شده. نه اینقدر نیرو داریم، نه اینقدر وقت داریم.»
خیلی از سوالات و خیلی از مباحث بازیسازها در صحبت با زومجی عمدتا به ممیزی‌هایی برمی‌گرده. به‌عنوان مثال یکی از بازیسازها می‌گفت که در یکی از بازی‌ها تاس قرار داشت، تاس در بازی مار و پله و منچ هم هستش که عامل شانس به حساب میاد. ظاهرا گفته شده که بازی عامل قمار داره و باید حذف کنید تا مشکل حل بشه. بازیسازا درگیر اینطور مسائلی بودن که ممیزی رو سلیقه‌ای می‌دونن. یا یه مثال بارز دیگر که خیلی بیشتر بازیسازها با بحث ممیزی درگیر اون بودن، بحث حجاب کارکترهای کارتونی و مینیمال خانم‌ها است. بازیسازهای فعال در حوزه می‌گن که چند سالی هست که در حال انتشار بازیهای خود هستن و شخصیت‌های خانم بازیهای اونها طراحی با مد روز دارن، البته که نه بی‌حجاب و نه بدون پوشش یا به اصطلاح تحریک‌کننده. بازیسازها می‌گن این طرح‌ها تا به امروز با مشکلی روبه‌رو نبودن، اما الان جلوی انتشار بازیهای این‌چنینی گرفته میشه. بازیسازها می‌گن که در کشور، حوزه‌های دیگه مثل صدا وسیما، VOD ها و سینما رو داریم که به‌طور کامل مصادیق اونها مشخصه. خیلی مباحث اینجوری پیش اومده و بازیسازان حتی از مراجع استفتا گرفته‌اند.
«در صدا و سیما مصادیق رو کجا ارائه کردن؟ بنده بارها جست‌وجو کردم و این شکلی نیست.»
برای صدا و سیما و سینما با توجه به محتوایی که در اون می‌بینیم، قوانین مشخصه. به‌عنوان مثال در صدا و سیما شما یک خانم با یک تار مو بیرون رو نمی‌بینید.
«با روشی که شما می‌گید پس در صدا و سیما هم رفتار سلیقه‌ای وجود داره و سایر افراد به این سلیقه تن دادن. منظور شما اینه؟ یا نه روی کاغذ قوانین به‌طور مشخص نوشته شده.»
بازیسازان ادعا می‌کنن که قوانین مشخصی در سینما، VOD و صدا و سیما وجود داره.
«نکته اول اینکه بارها بازیسازا در جلسات اعلام کردن که بررسی بازی‌ها با دیگر رسانه‌ها قیاس نشه. نکته دوم هم اینکه حداقل در سینما و VODها تمام این موارد شورایی بررسی میشه، شبیه مدل شورای رده‌بندی سنی.»
آیا اگه در صدا و سیما، سینما یا VODها استانداردهایی وجود داشته باشه، برای بازیهای ویدیویی که شیب شدید صعودی را در کشور داشتن هم مصادیق مشخصی هست؟ اگر هست، آیا به‌روزرسانی میشه؟
«بله آیین‌نامه رده‌بندی سنی بازی‌ها در بیانیه ذکر شده روی سایت بنیاد قرار داره. آیین نامه رده‌بندی سنی بازی‌ها در سال ۲۰۱۸، از سه سال پیش روی سایت بنیاد وجود داره. اتفاقا برخلاف بقیه‌ی جاها، شاید تنها جایی که مستند و مکتوب همچین چیزی داشته باشه بنیاده. من از صدا و سیما و VOD ندیدم که اینطور مصادیقی داشته باشن.»
بنابراین می‌گین که موردی از پارسال و سال قبل‌تر تغییر نکرده. در صورتی که در سال ۲۰۱۸ مصادیقی در نظر گرفته شده، در سال ۹۸ و ۹۹ هم برهمون اساس بوده و موردی تغییر نکرده.
«استانداردها همونه.»
مسئله‌ای که بیانیه‌ی بازیسازها تاکید زیادی روی اون داشت، موضوع برخورد سلیقه‌ای بود. بازیسازان می‌گن که بله قانون فصل الخطاب است، اما قانون رو میشه خیلی سختگیرانه اعمال کرد یا میشه خیلی سختگیرانه اجرا نکرد. یا به‌عنوان مثال در سال ۹۷ قانون راحت‌تر با این موضوعات برخورد می‌کرده، اما در سال ۹۹ بنیاد خیلی بازیسازان رو تحت فشار گذاشته و سختگیری کرده. فرض بگیرید که بیشتر افرادی که بیانیه رو امضا کرده‌اند، به‌این دلیل بوده که سال ۹۹ تفاوت خیلی زیادی با سال‌های قبل رو از لحاظ سختگیری احساس کردن. می‌خواستم توضیحات شما رو بشنوم. شما می‌گین سال ۲۰۱۸ مجموعه قوانین و مصادیقی تصویب شده و براساس همون قانون اجرا شده.
«در یک جمله اگر بخوایم بگیم، ابتدا نظرهای شورا، نظرات یک نفر خاص نیست. هفت نفر در شورا نظر می‌دن و من سخنگوی اونها نیستم و برداشت خودم رو به‌عنوان یکی از اعضای شورا می‌تونم نظر بدم. شاخص استاندارد همون بوده، اما به قول شما ممکنه میزان پایبندی به اجرای اون متفاوت باشه. ما میگیم ممکنه شخصی چشمش رو ببنده و شخصی دیگه بخواد قانون رو اجرا کنه. این سلیقه‌ای نیست. این اتفاقا به عمل کردن و نکردن قانون ارتباط داره.»
اگر کلمه سختگیری رو به‌کار نبریم، به قول شما به این موضوع ارتباط داره که یک موضوع رو به چه اندازه اجرا کنیم؟
«خیر، مسئله اساسی در عمل به تکالیف و مأموریت‌های هر بخش هستش و اینجا نباید سلیقه‌ای رفتار بشه. به‌عنوان مثال فرض کنید معلمی سر کلاس هستید، دانش‌آموزی سر کلاس ترقه‌ای می‌زنه و با اون برخورد نمی‌کنین، یک معلمی هم با دانش‌آموز برخورد می‌کنه. دانش‌آموزا می‌گن معلمی که برخورد نکرده معلم خوبیه، اما در چارچوب استانداردها در مورد معلمی که برخورد نکرده چه چیزی می‌گن؟ آیا می‌گن معلم خوبیه یا خیر؟ اسم عمل نکردن به وظایف رو نمیشه سهل‌گیری یا آسان‌گیری گذاشت.»
در ادامه کش‌وقوس‌هایی که سال گذشته پیش اومد، کمیسیون بازیهای رایانه‌ای میگه جلسات متعددی با بنیاد گذاشته. صحبت‌هایی هم در بیانیه‌ی کارزار اومده که می‌گن مگه شورای نظارتی برای بازی‌ها ندارین؟ چه ایرادی داره که نماینده‌ای از سمت بازیسازان، شخصی که نسبت به صنعت بازیهای ویدیویی تسلط بیشتری داشته باشه، چه با حق رای و چه بدون حق رای، به عنوان مشاور در جلسات حضور داشته باشه. باتوجه به اینکه نماینده بازیسازان، خود بازیساز هستش، به‌عنوان مثال می‌تونه در روند تصمیم‌گیری بحث ممیزی یک اثر بهتر نظر بده. بازیسازان می‌گن بارها این درخواست رو با بنیاد مطرح کردن، اما بنیاد نسبت به اونها و نسبت به درخواست بی‌تفاوت عمل کرده و پاسخ خاصی به بازیسازا نداده.
«در چند محور این رو توضیح می‌دم. از زومجی مثالی می‌زنم. فرض بگیرید مطلبی رو می‌نویسم و برای انتشار در زومجی ارسال میکنم. بعد شما با استانداردهای خودتون می‌گین که مطلب شما قابل چاپ نیست. من هم بگم افرادی که بررسی کردن، اصلا متوجه نیستند. باید مراقب باشیم گاهی به این شکل نشه که چون فرضا نظر آقای بهرامی جو و منصوری تامین نمیشه، بنابراین اونها یک سری انسان به اصطلاح بی‌ربط هستن. در این شورا برخی سابقه چندساله دارن و هیچکدوم از این‌ها هم افرادی نیستن که اساسا با موضوع بیگانه باشن. تو این شورا نماینده تبیان میاد که خود تبیان یکی از بازی‌سازای قدیمی و بزرگ محسوب میشه. البته این افراد رو هم ما مشخص نکرده‌ایم. طبق دستورالعمل، نماینده سازمان تبلیغات باید حضور داشته باشه که اونها بهترین شخص رو فرضا نماینده نهاد غیرمرتبط معرفی نکردن و فردی از تبیان رو معرفی کردن که این شرکت سابقه زیادی در صنعت داره. بنابراین یک اینکه این افراد، افرادی بی‌ربط هستند، خیر به هیچ معنی به این شکل نیست. افرادی نیستند که بازی رو متوجه نشن و فردی خارج از شورا بیاد و به اونها یاد بده. نکته دوم جناب وزیر اعلام کردن که در این هفت نفر حتما یک نفر خبره صنعت بازی حضور داشته باشه. یعنی در قانون این موضوع پیش‌بینی شده.»
نماینده نهاد خاصی هستند که می‌گین که یک نفر خبره حضور دارد؟
«خیر، ایشون فرد حقیقی هستن و به هیچ نهادی وابسته نیستند.»
اسم ایشون چیست؟
«آقای شاهرودی هستند، در دوره قبل یه روان‌شناس به جای ایشون عضو بود. به عنوان جمع‌بندی این آدم‌ها اصلا آدم های بی‌ربطی نیستند و دوم اینکه در سنوات گذشته و به قول شما در سال همین ۹۹ که تأکید زیادی روی اون داشتید، اگر فرضا برای بازی X، آقای بهرامی جو توضیحاتی یا جلسه‌ای داشته باشه، جلسات شورا محرمانه نیست، نمی‌گیم دو ساعت جلسه رو کامل در خدمت‌شون باشیم، اما بخشی که مربوط به بازی اونها است، می‌تونن حضور داشته باشن و اصلا توضیح بدن که به این شکل که فکر می‌کنید، نیست. فرضا در گذشته هم داشتیم که بازیساز توضیح داده که منظورش چیز دیگه‌ای بوده و نظر جمع اصلاح شده. حتی مورد داشتیم که رده‌بندی خاصی انتخاب کردیم، بازیساز اعتراض کرده و جلسه دومی گذاشته شده. اساسا یک موضوع یک طرفه‌ای نیست که بگیم یک طرف اصلا سر در نمیاره و خودشون پشت درهای بسته تصمیم بگیرن. الان هم اعلام میکنم که هر بازیساز برای بازی خودش می‌تونه در جلسه حاضر باشه.
یکی از برنامه‌های ۱۴۰۰ بنیاد اینه که با یک سازوکاری بتونن این نماینده رو در کل کشور داشته باشه، نه تنها در شورای رده‌بندی، بلکه در شورای حمایتی بیاد، درشورای پژوهش بیاد، همه جا حضور داشته باشه - عقیل منصوری
موضوع آخر و مهم‌تر، علی‌رغم اینکه در دستورالعمل به ما این اجازه داده نشده که یک نفر به عنوان بازیساز بیاد، ما مشکلی با این موضوع نداریم. اما نماینده بازیسازها چه شخصی هست؟ نماینده رو به ما معرفی کنید تا ما دعوت کنیم. مشکل اونجاست که ما نماینده‌ای با این عنوان نداریم. خبر خوبی که می‌تونم به‌شما بدم اینه که یکی از برنامه‌های ۱۴۰۰ بنیاد اینه که با یک سازوکاری بتونن این نماینده رو در کل کشور داشته باشه، نه تنها در شورای رده‌بندی، بلکه در شورای حمایتی بیاد، درشورای پژوهش بیاد، همه جا حضور داشته باشه. اما بعدا اینطور بحثی پیش نیاد که فردی بگه فلان شخص رو چه کسی گفته که نماینده است؟ شخصی نگه که سایر افراد گفتن این نماینده هستش، ما که از بوشهر یا مشهد هستیم، چرا نماینده از ما نباشه و از تهران باشه؟ نکته ما اینه که یه نماینده باید براساس یه سازوکاری مشخصی انتخاب بشه. در حال حاضر سازوکاری نیست. در حال حاضر زیر نظر مدیرعامل محترم درحال طراحی یه سازوکار هستیم. البته در اینجا منظور این نیست که بنیاد نماینده بازیسازان رو انتخاب کنه. چیزی که قطعیه اینه که نماینده توسط بنیاد انتخاب نمیشه و بازیسازان اون رو انتخاب می‌کنن.»
یعنی اینجا صرفا بنیاد سازوکار رو تعریف می‌کنه و بازیسازان خودشون نماینده رو انتخاب می‌کنن؟
«بله، با توجه به سازوکار، شخصی با نظر بازیسازان انتخاب بشه، قدمش روی چشم. بعد از اون هم نزد آقای وزیر میریم و درخواست میدیم تعداد این هفت نفر شورا را برای حضور نماینده بازیسازان افزایش بدن. ما نمی‌تونیم کاری کنیم که هیچ مبنایی نداشته باشه. همونطور که گفتم افرادی که در شورا حضور دارن، با موضوع آشنا هستن. خود بازیساز می‌تونه بعد از درخواست در جلسه خودش حضور داشته باشه. اما اگر در رابطه با یک نفر نماینده به نتیجه برسیم، هیچ ایرادی نداره. ولی آقای بهرامی جو بگه من نماینده هستم، خب باید نماینده همه بازیسازا باشه، نه یه شهر یا یه جمع.»
سهم درآمد تجمیلی کل بازیهای موبایل ایرانی در سال‌های اول انتشار براساس گزارش سال ۹۸ کافه‌بازار
می‌خوام نظر خود شما و بنیاد رو بدونم. این بخش صحبتی که بازیسازان دارن، جدای از بحث سختگیری و ممیزی هستش. خیلی از بازیسازان می‌گن که بنیاد تشکیل شد که یک پلی بین بازیسازها و دولت باشه. بازیسازان بخش خصوصی هستن، بنیاد نیمه خصوصی و نیمه دولتی هستش و بخش دولتی هم که حضور داره. این پل ایجاد بشه که صنعت بازیسازی به دولت شناسونده بشه، به این شکل که دولت متوجه بشه، صنعت بازیسازی می‌تونه سودآوری و ارزآوری داشته باشه. کافه بازار در سال ۹۸ گزارش منتشر کرده بود که بازیسازان به درآمد ۷۰ میلیارد تومانی رسیده‌اند که مسلما سال ۹۹ بیشتر بوده و می‌تونه در آینده بیشتر هم بشه.
خب با توجه به این فرآیندی که تاحالا بوده، توی سال ۹۹ بازیسازان خیلی تحت فشار قرار گرفتن و به‌شدت از سالی که گذروندن ناراضی هستن. به گفته اونا، باتوجه به اینکه این صنعت به شدت روبه‌رشده، بنیاد به‌شکلی جلوی سرعت پیشرفت و جلوی انتشار بازیهای بازیسازهای ایرانی رو گرفته و ترمز اونها در سال ۹۹ کشیده شده. زمانی که این ترمز به هر دلیلی کشیده بشه، طبیعتا بازیهای خارجی که از اصلا هیچ سنخیتی با فرهنگ ما ندارن، میان جانشین اونا می‌شن و اطرفیان من، برادر من، برادرزاده من یا افراد این‌چنینی این بازی‌ها رو تجربه می‌کنن و تو حالت بدتر، وقتی بازیساز میاد می‌بینه که وقتی من می‌خوام یه بازی رو توی پلتفرم ایرانی منتشر کنم، اینقدر شاید مشکل بر بخورم، اینقدر مشکلات زمانی و دیرکرد برام پیش بیاد، یعنی منی که قبلا ۶ ماه یه‌بار بازی تولید می‌کردم، الان به اینجا رسوندم که ماهی یه دونه بازی تولید میکنم، ولی این روند کند انتشار بازی باعث میشه که نتونم به اون حالت انتشار مورد نظرم برسونم. خب چیکار میکنم؟ رو میارم به یه پلتفرم خارجی مثل گوگل پلی. خوب این به سود بازی‌سازه و به ضرر صنعت بازیسازی توی کشور. این رو می‌خوام بهتون بگم که خواسته بازیسازها تعامل بنیاد با اوناست و ادعا می‌کنن که سال گذشته این تعامل خیلی کم شده. می‌گن که ما دردمون رو به کی بگیم؟ ما قبلا اگه مشکلی داشتیم مشکلمون رو می‌رفتیم به بنیاد می‌گفتیم، ولی الان جوری شده که خود بنیاد هم در کنار نهادهای دیگه که ترمز ما رو می‌کشیدن، قرار گرفته. به‌نظرتون بنیاد باید چه راه‌های ارائه بده که این روند رو بهبودش بده یا اینکه شرایط رو برای صنعت بازیسازی توی کشور بهتر کنه.
«بدون شک هیچکس از صحبت کردن و تعامل کردن ضرر نمی‌کنه. خبری منتشر شده بود که معاون نظارت بنیاد هیچ تمایلی به مصاحبه نداره. بهشون گفتم که شما توی اخبار بگردین ببینین تاحالا چندتا مصاحبه داشتم؟ به‌شخصه با همه بازیسازهای خوب‌مون که اسم و رسمی دارن یا به مشکلی برخوردن در ارتباط هستم. هیچ مشکلی با جلسه گذاشتن، صحبت کردن و حرف زدن نداریم. هدف کار ما رفع مشکل این بچه‌هاست. ما توی همین سال ۹۹ که می‌گن فشارها زیاد بوده، نزدیک به ۵ ۶ جلسه با بازیسازها داشتیم که از بین اونا می‌تونم به آقایان مزروعی، فصیحی، بهفرراد، نادعلی‌زاده و قدّوسی اشاره کنم. علاوه‌بر اونها، ما با اکثر مارکت‌های فعال کشور هم در ارتباطیم و معمولا جلسات‌مون رو به‌صورت حضوری یا از طریق تماس ویدیویی برگزار می‌کنیم. پس ما هیچوقت تعامل رو بسته نمی‌بینیم. برسیم به بحث بعدی.
جمع کثیری هستن که اصلا بازیشون مشکلی نداره. ممکنه نگاهی باشه که با خودشون بگن وقتی یه بزرگ این صنعت به مشکل برخورده، پس حتما من هم به مشکل برمی‌خورم. من تو مصاحبه‌ها هم گفتم از نظر من ۹۵ درصد بازی‌ها بدون مشکل می‌تونن بیان پروانه انتشار بگیرن. ما درواقع داریم در مورد ۵ درصد باقی‌مونده صحبت می‌کنیم. تجربه من میگه که از این ۵ درصدی که می‌مونن، ۹۵ درصدشون اصلا نمی‌دونستن ایراد بازیشون از کجا بود و وقتی هم بهشون میگیم، انجام می‌دن و هیچ مقاومتی هم نمی‌کنن. ما توی این ۵ درصد، عده اندکی رو داریم که اصرار دارن باید این باشه و جز این نیست. من تصور میکنم که توی این جمع، تعدادی هستن که شاید جزو پرچم‌دارا هم باشن، اما مشکلی ندارن و بیشتر فقط احساس نگرانی می‌کنن. نکته بعدی. ما در کجای دنیا داریم که مطابق با هنجارها و قوانین یک کشور باهاشون برخورد بشه، بعدش بگی که جلوی تولید رو گرفتی. شما همون گوگل پلی رو هم که ببینی برای خودش هنجارها و قوانینی داره و قوانین کشورها رو به رسمیت می‌شناسه. مگه شما هرچیزی می‌تونی اون تو بذاری؟ هر کشوری هنجارهای خاص خودش رو داره، طبعا هنجارهای گوگل‌پلی هم با ما متفاوته. باور کنید موضوعات اجتماعی و فرهنگی برای توسعه کشور رکن مهمی هستن.»
به‌نظرتون توی سال ۹۹ این هنجارها عوض شده بود؟
«نه، هنجارها تغییری نکردن و فقط نحوه اجرای اونا متفاوت شده. یکی قبلا با اونا بر حسب مورد برخورد می‌کرده، یکی هم میگه می‌خوایم با همشون صحبت کنیم. اینجوری نیست که اگه یکی از بازیسازها برای مجوز رجوع نکنه، ما براش مشکلی به‌وجود بیاریم. اون دستگاه نظارتی هستش که به سراغشون می‌ره. اگه اومدن، قدم‌شون روی چشم، کارشون رو انجام میدیم. ما جلوی تولید رو نگرفتیم. ما درواقع با دادن پروانه انتشار، داریم از خود بازیساز صیانت می‌کنیم. درواقع ما به‌عنوان مرجع تخصصی مسئولیت اون رو به‌عهده می‌گیریم و فردا پاسخ‌گوی دستگاه نظارتی می‌شیم. ولی متأسفانه بازیسازها اونجوری که علاقه دارند، از این موضوع برداشت می‌کنن. اینکه ما مسئولیت هر مشکلی رو که می‌تونه دادن یه پروانه ایجاد کنه، به عهده می‌گیریم، اتفاقا این خود حمایت از تولیده.
برای مثال شما وقتی فرزندی به دنیا میاری، بهت می‌گن بیا شناسنامه بگیر. شما مخالفت می‌کنی، می‌گی که ما داریم جلوی فرزندآوری رو می‌گیریم! چه ربطی داره؟ شما با گرفتن این شناسنامه می‌تونی برای فرزندت حق تحصیل و موارد این‌چنینی رو ایجاد کنی. فکر میکنم که وقتی این هیاهو بخوابه، دوستان متوجه این موضوع که این روند کمک به صنعته، خواهند شد. از زمانی‌که بحث پروانه انتشار از سمت وزیر به میون اومده، بسیاری از مشکلات ممیزی‌ها برطرف شده. نگاه ما نگاه تعامله. نظر هر شخصی هم برامون مهمه و هر کسی برای اعتراض بیاد حتما به اعتراضش رسیدگی می‌کنیم. درنهایت این رو بگم که تنها چیزی که این وسط تغییر نخواهد کرد و ثابت هست، موضوع بهبود و تغییره. تغییر رو ما همیشه خواهیم داشت. به عنوان یه اصل ثابت. نمی‌گیم که یه چیز رو که ما گفتیم همینه، همین ثابته. ما بهبود رو لازم داریم، تغییر رو لازم داریم. این یه چیز ضروری برای ماست. من حتی اگه حرفای نیم ساعت پیش یا یه ساعت پیشم، غلط باشه، باید اونا رو اصلاحشون کنم.»