بهترین بازی‌ها برای دانش آموزان | بازی کن و یاد بگیر!

در عصر دیجیتال و در دوره‌ای که روش‌های آموزشی متداول شاید دیگر به اندازه گذشته توانایی جلب نظر دانش‌آموزان را نداشته باشند، بازی‌های ویدیویی می‌توانند نقشی حیاتی را در زمینه آموزش ایفا کنند. بازی‌هایی که با رویکرد تعاملی، درک عمیق‌تری از مفاهیم علمی، ریاضیات و حتی دانش تاریخی را در اختیار مخاطب خود قرار می‌دهند و به آن‌ها اجازه می‌دهند تا با دیدگاهی متفاوت به این مفاهیم نگاه کنند. بازی‌هایی همانند ماینکرفت که به‌شدت به توسعه خلاقیت کاربر کمک می‌کنند و آثار دیگیری همانند مجموعه Civilization که هم در کنار آشنایی مخاطب با شخصیت‌ها و وقایع تاریخی، تفکر استراتژیک را در دانش‌آموزان پرورش می‌دهد.

در حالت کلی شما می‌توانید از بسیاری از بازی‌های موجود در بازار، دانش در زمینه‌های متفاوتی را به‌دست بیاورید، اما برخی از بازی‌ها وجود دارند که به شکل خاص به‌صورت آموزش‌محور تولید شده‌اند. هدف این بازی‌ها (که معمولا جامعه مخاطب کم سن‌وسال را هدف قرار داده‌اند) آموزش دانش ریاضیات یا علوم دیگر از طریق یک تجربه تعاملی و بصری است. در این مقاله تصمیم گرفته‌ایم به سراغ برخی از این بازی‌ها برویم و نگاهی به رویکرد آن‌ها بیاندازیم. پس با ما همراه باشید با معرفی بهترین بازی ها برای دانش آموزان.

Cities: Skylines یک بازی شبیه‌ساز شهرسازی است که پیچیدگی‌های مدیریت شهری را به شما آموزش می‌دهد. بازیکنان در جریان بازی باید در مناطق مسکونی، تجاری و صنعتی به مدیریت بودجه، کنترل ترافیک و خدمات عمومی بپردازند. برای مثال مدیریت ضعیف پسماند در بازی می‌تواند باعث وقوع آلودگی و مریضی شود یا سیستم حمل‌ونقل عمومی ناکافی باعث به‌وجود آمدن ترافیک درون شهری گردد. چالش‌های محیط زیستی همانند استفاده از انرژی‌های تجدیدپذیر یا کاهش به بازیکنان آموزش می‌دهد که چگونه شهر خود را در وضعیت ثبات نگه دارند.

مادهایی همانند Realistic Population وجود دارند که با افزودن مشاغل جزئیات بیشتر عمق زیادی به بازی می‌بخشند. بازی Cities: Skylines موفق شده تا با شبیه‌سازی تصمیم‌هایی که شما در مدیریت شهری اتخاذ می‌کنید، به هم پیوستگی سیستم‌های شهری و اهمیت برنامه‌ریزی بلندمدت را به شما نشان دهد. نسخه دوم این بازی در سال ۲۰۲۳ برای پلتفرم ویندوز منتشر شد که در آن حالا شاهد سیستم اقتصادی و حمل‌ونقل بهبودیافته هستیم.

بدون شک وقتی صحبت از جنگ‌های تاریخی و پیشرفت بشریت طی نسل‌های مختلف می‌شود، یکی از مجموعه‌هایی که در ذهن ما خطور می‌کند، مجموعه Civilization است که وقایع تاریخی را در قالب یک اثر استراتژی تعاملی در اختیار مخاطبان قرار می‌دهد. بازیکنان در بازی کنترل یک تمدن را به‌عهده می‌گیرند و باید با تصمیم‌گیری‌های مختلف درباره تکنولوژی، فرهنگ و دیپلماسی آن را از عصر حجر به دوره امروزی هدایت کنند. گیم‌پلی بازی به‌شدت به تصمیم‌های شما و اثرات آن وابسته است. برای مثال درصورتی که کشاورزی را اولیت خود قرار دهید، با رشد جمعیت روبه‌رو خواهید شد و اگر قدرت نظامی را تقویت نکنید، باید انتظار حمله دشمنان را داشته باشید. کاربران در این بازی با اشخاص برجسته تاریخی همانند بنجامین فرانکلین و ناپلئون روبه‌رو می‌شوند و می‌توانند با تاثیرات فرهنگی و نحوه حکومت آن‌ها آشنا شوند.

از نکات جالب توجه مجموعه Civilization نگاه ویژه آن به تاریخچه ایران باستان و حکومت‌های مختلف آن است. به‌عنوان مثال در نسخه ششم این مجموعه، سازندگان این‌بار کوروش کبیر را به‌عنوان یکی از قدرتمندترین رهبران بازی معرفی کرده‌اند. همچنین در یک بسته الحاقی از بازی با نام «پارس و مقدونیه»، شاهد اضافه شدن نادرشاه افشار به بازی بودیم. در نسخه هفتم مجموعه البته این‌بار شاهد حضور خشایارشا هستیم که با لقب شاه شاهان شناخته می‌شود.

CodeCombat یک بازی نقش‌آفرینی است که از طریق گیم‌پلی خود زبان برنامه‌نویسی واقعی را به مخاطبان آموزش می‌دهد. بازیکنان برای کنترل قهرمان بازی، استفاده از اسپل‌ها و گشت‌وگذار در دانجن‌ها باید کدنویسی انجام دهند. مراحل ابتدایی بازی دستورهای ساده‌ای را معرفی می‌کند. برای مثال شما می‌توانید با دستور «hero.moveRight()» قهرمان خود را در صفحه بازی جابه‌جا کنید یا از حلقه‌ها، توابع و برنامه‌نویسی شی‌محور برای گشت‌وگذار در بازی بهره ببرید.

محیط توسعه یکپارچه یا همان IDE بازی در هر لحظه به شما بازخورد داده و خطاهایی همانند جا انداختن ویرگول یا وجود یک حلقه بی‌نهایت را به‌ شما هشدار می‌دهد. آموزگاران می‌توانند از داشبورد بازی جهت بررسی پیشرفت بازیکنان استفاده کنند و درس‌های مختلفی را براساس مفاهیم خاص به دانش‌آموزان خود اختصاص دهند. CodeCombat همچنین ماژول‌های توسعه بازی را نیز پیشنهاد می دهد که در آن بازیکنان می‌توانند با استفاده از زبان برنامه‌نویسی جاوااسکریپت، مراحل خود را طراحی کنند.

نسخه‌های مختلف مجموعه اساسینز کرید که هرکدام به دوره تاریخی مشخصی سفر می‌کنند، همواره همانند یک کلاس درس آموزشی برای بازیکنان بوده‌اند. حال بخش Discovery Tours بازی اساسینز کرید، با ارائه دنیایی بدون درگیری و چالش از آخرین سه‌گانه این مجموعه سرگرم‌کننده تلاش می‌کند تا شما را با شخصیت‌ها و مکان‌های تاریخی مهم آشنا کند. برای مثال در نسخه Ancient Egypt شما می‌توانید در هرم بزرگ جیزه به گشت و گذار بپردازید، در رود نیل کشتی‌رانی کنید و با کمک ۷۵ تور راهنمای مختلف مطالب زیادی را راجع به تاریخ باستان مصر بیاموزید.

به‌شکل مشابه نسخه‌های Ancient Greece و Viking Age هم بازیکنان را به مناطق مربوطه می‌برد که در آن شاهد اکتشاف مواردی همچون فلسفه، معماری و افسانه‌شناسی هستیم. برای مثال بازیکنان می‌توانند با سقراط در آگورای آتن قدم بزنند یا شاهد مسیرهای تجاری وایکینگ‌ها در انگلستان قرن نهم باشند. این تورها شامل معماها و تسک‌های تعاملی مختلفی همانند شناسایی مصنوعات یا نقشه‌برداری شبکه‌های تجاری می‌شوند که باعث می‌شوند شما مجاب شوید تا در جای‌جای نقشه‌های بازی به‌ گشت‌وگذار بپردازید. جالب است بدانید که یوبی‌سافت با مورخان و باستان‌شناسان متعددی همکاری کرده است تا دقت بیشتری اطلاعات مناسب را در اختیار مخاطبان قرار دهد و بازی خود را به یک تجربه موزه مجازی تبدیل کند.

مجموعه بازی‌های DragonBox با استفاده از معماهای مختلف علم ریاضیات را به مخاطبان خود آموزش می‌دهند. برای مثال بازی Kahoot! Algebra 2 به دانش‌آموزان در درس جبر و ریاضی کمک می‌کند تا بتوانند در امتحان‌های نمرات بهتری دریافت کنند. این نسخه از بازی کاربران ۱۲ الی ۱۷ سال را هدف قرار داده است که در آن می‌توانید ۳۵۷ معمای مختلف را در ۱۰ مرحله تمرینی و ۱۰ مرحله یادگیری را تجربه کنید.

دیگر بازی این مجموعه Kahoot! Geometry نام دارد که تلاش می‌کند تا هندسه و مفاهیم اساسی مربوط به آن را در قالب بازی به مخاطب آموزش دهد. سازندگان بیش از ۱۰۰ مرحله مختلف در این بازی طراحی کرده‌اند که هرکدام جنبه آموزشی فراوانی در خود جای داده‌اند. از دیگر بازی‌های این مجموعه می‌توان به Kahoot! Learn to Read by Poio با تمرکز روی یادگیری خواندن زبان و Kahoot! Numbers by DragonBox با تمرکز روی یادگیری اعداد ریاضی اشاره کرد.

بازی Human Resource Machine اصول اولیه برنامه‌نویسی را از طریق یک بازی معمایی عجیب‌وغریب آموزش می‌دهد. بازیکنان در نقش یک کارمند اداری قرار می‌گیرند که وظیفه پیدا می‌کنند تا با استفاده از یک زبان بصری مشابه با اسمبلی، گردش کار موجود در اداره را به‌صورت خودکار دربیاورند. هر سطح بازی مفاهیم جدیدی همانند حلقه‌ها، شرط‌ها و مدیریت حافظه را معرفی می‌کنند. برای مثال، در یک معما ممکن است از شما خواسته شود که اعداد را به‌صورت صعودی مرتب کرده و برای انجام این کار از دستور «پرش در صورت منفی بودن» استفاده کنید. بازی درواقع روی بازدهی هرچه بیشتر تمرکز دارد.

به‌نحوه‌که بازیکنان در آن در زمینه ثبت کدی که کمترین خط را در ازای کمترین زمان اجرا داشته باشد، رقابت می‌کنند. استودیو Tomorrow Corporation سازنده بازی در سال ۲۰۱۸ دنباله این بازی را با نام 7 Billion Humans برای پلتفرم‌های نینتندو سوییچ و iOS و سپس در سال ۲۰۲۱ برای پلتفرم اندروید منتشر کرد. همانند بازی Human Resource Machine این نسخه به بازیکنان ۶۰ چالش برنامه‌نویسی ارائه می‌کند که معمولا در آن شاهد جابه‌جایی مکعب‌هایی حاوی اعداد توسط تعدادی نیروی کارگر هستیم.

Kerbal Space Program یک بازی شبیه‌ساز ساخت راکت است که مهندسی هوافضا را از طریق تجربه‌ای سرگرم‌کننده به مخاطبان خود آموزش می‌دهد. در بازی شما وظیفه پیدا می‌کنید تا برنامه فضایی گونه‌ای انسان‌نما به‌نام Kerbalها را مدیریت کنید که یک ایستگاه فضایی در سیاره محل زندگی خود ساخته‌اند. در جریان این برنامه فضایی شما با چالش‌هایی همانند تنظیم کردن سیستم پیش‌ران موشک، محاسبه وزن و موارد آیرودینامیکی مربوط به سفینه‌ها رو‌به‌رو می‌شوید تا بتوانید سفینه فضایی را در مدار سیاره قرار دهید. سازندگان تا حد امکان در بازی از قوانین واقع‌گرایانه فیزیک‌ استفاده کرده‌اند. همه اجرام موجود در بازی به جز اجرام آسمانی از قانون دینامیک نیوتن پیروی می‌کنند. قدرت رانش و گشتاور راکت‌ها براساس محل قرارگیری موتورها اعمال می‌شود و وجود نیروی زیاد بین قطعات می‌تواند باعث متلاشی شدن آن‌ها بشود.

لانچ‌هایی که به شکست منجر می شوند (همانند انفجار ناشی از مدیریت ضعیف سوخت) به مخاطبان مهارت حل مسئله را آموزش می‌دهند. برای مثال دانش‌آموزان یاد می‌گیرند که چرا مرحله‌بندی یک راکت جهت خروج از گرانش زمین حیاتی است یا چگونه می‌توان از مدار ترابرد هوهمان برای رسیدن به سیارات دور استفاده کرد. بخش Career Mode بازی، محدودیت‌های بودجه‌بندی و تحقیقاتی را به آن اضافه می‌کند که به‌واسطه آن بازیکنان با چالش‌های مهندسی روبه‌رو می‌شوند. جالب است بدانید که در یکی از DLCهای بازی که Making History نام دارد، مأموریت‌هایی همانند آپولو شبیه‌سازی شده است و استودیو سازنده بازی برای آن‌ها با ناسا همکاری مستقیم داشته است.

بازی Minecraft: Education Edition یک نسخه از بازی محبوب و سندباکس ماینکرفت است که یک کلاس درس پویا را در اختیار مخاطبان خود قرار می‌دهد. دانش‌آموزان در دنیاهای مجازی بازی مفاهیمی همچون ریاضیات، تاریخ و علوم کامپیوتر را می‌توانند یاد بگیرند. برای مثال، معلم‌ها می‌توانند از قابلیت Code Builder بازی برای آموزش کدزنی بلوک‌محور استفاده کنند که مشابه آن را در Scratch یا پایتون دیده‌ایم. به‌صورتی که شخصیت Agent در بازی دستورها و خط فرمان‌های شما را اجرا می‌کند.

از دیگر ویژگی‌های جذاب این بازی می‌توان به به‌روزرسانی Chemistry اشاره کرد به بازیکنان اجازه می‌دهد تا با المان‌ها، ترکیب‌ها و واکنش‌های شیمیایی تعامل داشته باشند و متریال‌هایی همانند بالون‌ها یا چسب‌ها را کرفت کنند. به‌واسطه این به‌روزرسانی شما می‌توانند المان‌هایی را براساس عدد اتمی آن‌ها ایجاد کنید و تعداد پروتون، نوترون و الکترون آن‌ها را نیز مشخص کنید! اگر با بازی ماینکرفت آشنایی داشته باشید، اطلاع دارید که ساختار جهان‌باز بازی آزادی عمل بسیاری را در اختیار بازیکنان قرار می‌دهد که به آن‌ها اجازه می‌دهد تا حد امکان از خلاقیت خود برای خلق دنیای پرجزئیات استفاده کنند و همزمان از مفاهیم آموزشی آن بهره ببرند.

یکی از جذاب‌ترین بازی‌های این فهرست که در عین به چالش کشیدن شما در حل معماهای مختلف، به‌خوبی قوانین فیزیک را در دنیای عجیب‌وغریب خود پیاده‌سازی کرده‌ است، پورتال ۲ ساخته استودیو ولو است. پورتال ۲ یک بازی معمایی پلتفرمر است که به مخاطبان خود مفاهیم فیزیک و تفکر انتقادی را آموزش می‌دهد. بازیکنان در این بازی می‌توانند با ساخت انوع و اقسام پورتال‌ها، با چالش‌های بسیار پیچیده بازی روبه‌رو شوند.

چالش‌هایی که در جریان آن‌ها شما می‌توانید جاذبه و دینامیک سیالات را به کنترل خود در آورید و از قوانین بعضا ساده فیزیک برای حل معماهای آن استفاده کنید. برای مثال پریدن از میان یک پورتال روی یک دیوار بلند به شما سرعت زیادی را می‌دهد تا بتوانید به سکوهایی در دوردست‌ها دست پیدا کنید. بازی همچنین از یک حالت Puzzle Maker نیز بهره می‌برد که بازیکنان را تشویق می‌کند تا با استفاده از خلاقیت و قدرت حل مسئله خود، مراحل جدیدی را طراحی کنند. مربیان می‌توانند با استفاده از این بازی قوانین فیزیک نیوتنی همانند اینرسی و سرعت حدی را آموزش دهند.

شاید یکی از معروف‌ترین پلتفرم‌های یادگیری برنامه‌نویسی، پلتفرم Scratch باشد که با هدف آموزش برنامه‌نویسی بلوک‌محور برای دانش‌آموزان بین ۸ تا ۱۶ سال طراحی شده است. در این پلتفرم کاربران می‌توانند با به‌هم متصل کردن بلوک‌هایی حاوی کد انیمیشن، بازی و داستان‌های مختلف را بسازند. بازی تلاش می‌کند تا مفاهیم پایه‌ای برنامه‌نویسی همانند حلقه‌ها، شرط‌ها و متغیرها را به کاربران خود آموزش دهد.

بازیکنان در این پلتفرم می‌توانند با رفع ایراد پروژه‌های مختلف و تمرین برای طراحی‌های گوناگون، قدرت حل مسئله خود را بهبود دهند. ویژگی‌های مشارکتی بازی امکان اشتراک‌گذاری پروژه‌ها را در یک جامعه جهانی فراهم می‌آورد و این امکان را به کابران می‌دهد که به یکدیگر بازخورد دهند و باعث بهبود هم شوند. در سال‌های اخیر استقبال بی‌سابقه‌ای از Scratch شده است. به‌نحوی‌که تا اواسط فوریه ۲۰۲۳، بیش از ۱۰۳ میلیون کاربر بیش از ۱۲۳ میلیون پروژه برنامه‌نویسی را در در این بازی با یکدیگر به اشتراک گذاشته‌اند.