سیر تحولی کنترلر‌های بازی: سگا (Sega)

پس از این‌ که در قسمت‌های قبلی کنترلر‌های ساخته شده برای کنسول‌های آتاری و نینتندو را بررسی کردیم، امروز قصد داریم تا به سراغ یکی دیگر از شرکت‌های مشهور صنعت بازی‌سازی، سگا، برویم. این شرکت در تاریخ ۱۹۴۰ توسط ۳ دوست به نام‌های مارتین بروملی، اروینگ برومبرگ و جیمس هامبرت در جزیره هاوایی و با نام Standard Games تاسیس شد. هدف اولیه آن‌ها، ساخت دستگاه‌های تفریحی آرکید بود که با سکه کار می‌کردند. در جریان جنگ جهانی دوم، این شرکت سود زیادی از فروش دستگاه‌های آرکید به تشکیلات نظامی برد که این دستگاه‌ها برای تقویت روحیه سربازان آمریکایی خریداری می‌شدند. پس از اتمام جنگ، نام شرکت به Service Games تغییر یافت و هدف جدید آن بازار ژاپن بود که مستعمره آمریکا محسوب می‌شد و این شرکت دستگاه‌های خود را برای مراکز نظامی آمریکا در ژاپن ارسال می‌کرد. در سال ۱۹۵۱، دولت آمریکا، دستگاه‌های آرکید را ممنوع اعلام کرد و این قانون باعث شد تا سگا، تشکیلات خود را به کشور ژاپن و شهر توکیو منتقل کند و نام خود را هم به Service Games Japan تغییر دهد.

سگا اولین بار در سال ۱۹۸۳ وارد بازار کنسول‌های خانگی شد و این رویه تا سال ۲۰۰۱ هم ادامه داشت و سگا کنسول‌های دستی و خانگی متعددی در این بازی زمانی تولید کرد. ولی در سال ۲۰۰۱ و در پی فروش بسیار ضعیف کنسول Dreamcast، این شرکت اعلام کرد که دیگر فعالیتی در ساخت کنسول‌ها نخواهد داشت و پس از این تاریخ زمینه اصلی فعالیت سگا، ساخت بازی‌های رایانه‌ای است. علی‌رغم دوران نسبتا کم فروغ کنسولی، سگا یکی از محبوب‌ترین شرکت‌های صنعت بازی‌سازی در سراسر جهان است و مخصوصا در حوزه دستگاه‌ها و بازی‌های آرکید، می‌توان سگا را بهترین شرکت در جهان معرفی کرد، چون بیش از ۵۰۰ اثر مختلف از ۷۰ سری بازی و برای بیش از ۲۰ نوع دستگاه آرکید توسط این شرکت ساخته شده است.

در بین گیمر‌های ایرانی اواخر دهه ۷۰ هجری، سگا را می‌توان محبوب‌ترین کنسول معرفی کرد و اکثر گیمر‌های ایرانی آن زمان ساعات زیادی را صرف بازی‌هایی مثل Sonic، Tiny Toon و مخصوصا International Superstar Soccer کرده‌اند. حال و پس از آشنا شدن با تاریخچه سگا، سراغ کنترلر‌هایی می‌رویم که این شرکت برای کنسول‌های خود ساخته است.

درست یک سال پس از عرضه نسخه اول، سگا که سعی داشت بازنده رقابت با نینتندو نباشد، کنسول جدیدی با نام SG-1000 II معرفی کرد. این کنسول علاوه بر توانایی استفاده از کارتریج، قادر بود بازی‌های Sega Card را هم که یک مموری کارت بود، اجرا کند. علاوه بر آن کنترلر‌های این کنسول بر خلاف نسخه قبلی مجزا ساخته شده بود و همین امر به سازندگان اجازه می‌داد تا کنترلر‌های مختلفی برای این کنسول عرضه کنند. دسته‌های اصلی که داخل جعبه SG-1000 II قرار داشتند SJ-150 نام داشت و از کلید‌های جهت در سمت چپ و دو کلید اصلی در سمت راست بهره می‌برد.

چندین کنترلر دیگر هم برای این کنسول ساخته شده است که یکی از آن‌ها یک فرمان رانندگی به نام SH-400 بود و برای بازی‌های رانندگی مثل Monaco GP استفاده می‌شد. علاوه بر این یک نسخه مجزا از کنترلر‌های قدیمی هم برای استفاده روی این کنسول ساخته شد. البته علی‌رغم تمام تلاش‌های سگا، این کنسول هم در رقابت با نینتندو موفق نبود و شکستی دیگر حاصل این شرکت شد.

سگا در سال ۱۹۸۷ از کنسول نسل سومی خود با نام Master System رونمایی کرد. این کنسول رقیب مستقیم NES نینتندو بود که سخت‌افزار به مراتب قدرتمند تری هم داشت، ولی با این وجود نتوانست سهم زیادی از بازار‌های ژاپن و آمریکا را از‌ آن خود کند و به همین دلیل هم تمرکز خود را منعطف به بازار‌های اروپایی کرد و با عرضه بازی‌هایی که مطابق میل مردم این منطقه بود توانست فروش نسبتا خوبی داشته باشد. کنترلر اصلی این کنسول یک دسته مستطیل شکل است که شامل کلید‌ جهت ۸ گانه در سمت چپ و ۲ کلید هم در سمت راست است. همچنین امکان اضافه کردن جوی‌استیک به دسته هم با استفاده از سوراخی که در قسمت جهت وجود داشت، محیا بود که امکان چرخش ۳۶۰ درجه را فراهم می‌کرد.

سگا برای این کنسول با تقلید از Zapper نینتندو یک سلاح هم به نام Light Phaser تولید کرده بود که با بازی‌هایی مثل Rambo III، Safari Hunt و Operation Wolf همخوانی داشت و برای تیراندازی به اهداف استفاده می‌شد.

پس از مدتی و با پیشرفت بازی‌ها، نیاز به کلید‌های بیشتر احساس می‌شد، از همین رو سگا کنترلر جدیدی برای کنسول جنسیس معرفی کرد که از ۶ کلید به همراه یک کلید در پشت دسته بهره می‌برد. برخی از مدل‌های این دسته قابلیت اضافه کردن جوی‌استیک را هم داشتند و همچنین سگا پس از مدتی نسخه بی‌سیم این کنترلر را معرفی کرد که از طریق گیرنده متصل به کنسول کار می‌کرد.

دیگر کنترلر موجود برای این کنسول یک اسلحه بی‌سیم به نام Menacer است. این اسلحه همانند برادر نسل قبلی خود عمل می‌کرد و با بازی‌هایی مثل Terminator 2 همخوانی داشت.

پس از انتشار کنسول دستی Game Boy توسط نینتندو، سگا هم در سال ۱۹۹۰ از اولین کنسول دستی خود با نام Game Gear رونمایی کرد. بر خلاف نسخه‌های اولیه گیم‌بوی، این کنسول دستی از صفحه نمایش تمام رنگی بهره می‌برد که یکی از نکات مثبت آن است. از دیگر ویژگی‌های خوب این کنسول وسایل جانبی بسیاری است که برای آن عرضه شده است. مبدل بازی‌های قدیمی سگا، گیرنده تلویزیون و کابلی برای اتصال به کنسول‌های دیگر جهت انجام بازی چند‌نفره تعدادی از این وسایل هستند. Game Gear بر‌خلاف جنسیس، از کنترلر ۲ کلیدی استفاده می‌کرد که همراه کلید جهت ۴ گانه و کلید استارت کل مجموعه کنترل این کنسول دستی را تشکیل می‌دادند. البته بازی‌های این کنسول مثل سونیک کاملا با این کنترلر همخوانی داشتند و مشکلی از این جهت پیش نمی‌آمد. Game Gear هم توانست فروش بسیار خوبی را در بازار‌های آمریکایی و اروپایی تجربه کند.

این کنسول را شاید نتوان در زمره کنسول‌های خانگی و حرفه‌ای دانست. چون هدف اصلی سگا از ساخت آن در سال ۱۹۹۴ سرگرم کردن کودکان بود. این وسیله از سخت افزار کنسول جنسیس استفاده می‌کرد و ظاهری همانند یک لپ‌تاپ در رنگ‌های شاد داشت، کارتریج‌های بازی آن هم به شکل یک کتاب بودند که تصاویر آن‌ها را در بالا مشاهده می‌کنید. البته Pico فاقد صفحه نمایش است و حتما باید به یک تلویزیون متصل می‌شد. یک قلم به نام Magic Pen در کنار کلید‌هایی که در سمت چپ Pico قرار دارند کنترلر‌های این وسیله را شکل می‌دهند و بازیکن قادر است با هرکدام که راحت‌تر باشد بازی کند. نسخه دیگر این وسیله، با نام Pico Beena در سال ۲۰۰۵ و فقط در کشور ژاپن عرضه شد که کنترلر‌های آن تفاوتی با نسخه اصلی نداشت.

سگا کنسول نسل پنجمی خود را در سال ۱۹۹۵ عرضه کرد تا رقیبی برای کنسول‌های نینتندو 64 و پلی‌استیشن باشد. بازی‌های این کنسول در فرمت سی‌دی عرضه می‌شد و علی‌رغم تبلیغات زیاد سگا هیچ‌گاه به کنسول موفقی از لحاظ فروش تبدیل نشد. یکی از دلایل این اتفاق عدم عرضه نسخه‌ای از سونیک همراه این کنسول عنوان می‌شود که به نوعی عامل محبوبیت کنسول‌های سگا است و نسخه در دست ساخت آن پس از عرضه ساتورن به دلایل نامعلوم لغو شد. در مورد کنترلر این کنسول، سگا به معنای واقعی هیچ خلاقیت با تغییری نسبت به دسته جنسیس ایجاد نکرده و شاید در نگاه اول تصور کنید که یک دسته جنسیس را قاب گرفته‌ایم!

البته سگا بعد‌ها به اشتباه خود پی برد و کنترلر‌های دیگری برای این کنسول عرضه کرد که نسبت به دسته اصلی بهتر بودند. 3D Controller، یکی از دسته‌هایی بود که به همراه بازی Nights into Dream برای ساتورن عرضه شد و اولین بار از جوی‌استیک و کلید‌های جهت به صورت همزمان استفاده کرد. ظاهر گرد این دسته هم قرار گرفتن آن را در دست راحت‌تر می‌کرد و به همین دلیل اسقبال خوبی از 3D Controller صورت گرفت.

Arcade Racer هم یکی دیگر از کنترلر‌های خوب کنسول ساتورن است که برای بازی‌های رانندگی مثل Need for Speed کاربرد داشت.

سگا در آخرین کنسول خود برای اولین بار دست به خلاقیت زد! این خلاقیت را هم در خود کنسول و هم در کنترلر آن مشاهده می‌کنیم، چون اولین کنسول نسل ششمی، دریم‌کست سگا است که بعد‌ها کنسول‌هایی مثل پلی‌استیشن 2، ایکس‌باکس و گیم‌کیوب هم به این جمع اضافه شدند. دریم‌کست همچنین اولین کنسولی است که از مودم داخلی بهره می‌برد. بازی‌های خوبی برای این کنسول عرضه شدند که از آن جمله می‌توان Crazy Taxi و Shenume را نام برد. با این وجود عدم پشتیانی شرکت‌های متفرقه از این کنسول و سیاست‌های اقتصادی سگا باعث شد تا این کنسول هم نتواند موفقیت خوبی کسب کند. در مورد کنترلر این کنسول هم شاهد تغییرات زیاد ظاهری هستیم که مهم‌ترین آن‌ها استفاده از ۴ کلید اصلی به صورت لوزی شکل است. البته این تغییرات به معنی بهتر شدن کنترلر نسبت به دسته‌های قدیمی‌تر سگا نیست و اکثر کاربران و منتقدان این دسته را بسیار ضعیف معرفی کرده‌اند و عامل اصلی آن مشکلاتی است که جاگیری بد کلید‌ها برای کاربران ایجاد می‌کند. محل قرار گرفتن کارت‌های حافظه دریم‌کست بر پشت این دسته تعبیه شده که با اضافه کردن آن یک صفحه نمایش در قسمت خالی بالای دسته دیده می‌شد و محتویات کارت حافظه را نمایش می‌دهد.

معرفی کنترلرهای بازی سگا در این قسمت به پایان می‌رسد. به هر حال این شرکت علی‌رغم محبوبیت بسیار زیاد برخی بازی‌ها و کنسول‌هایش در کشور ما و سراسر جهان، همواره در رقابت با رقبای تجاری خود و به خصوص نینتندو، شکست خورده است. این مسئله دلایل بسیار زیادی دارد که بررسی آن‌ها نیازمند نگارش یک مقاله جداگانه است، ولی شاید بتوان مهم‌ترین دلیل شکست سگا را سیاست‌های تقلیدی مسئولین این شرکت معرفی کرد که همواره سعی در پیمودن راهی داشتند که قبلا توسط نینتندو ایجاد شده بود. همین مسئله هم باعث شد که از نسل شش به بعد شاهد کنسولی از جانب این شرکت نباشیم. ولی جدا از مبحث کنسول‌ها، گیمر‌ها همواره خاطرات خوبی با بازی‌های این شرکت دارند که در راس آن‌ها Sonic با فاصله زیادی صدر‌نشین است و پس از آن هم در سال‌های اخیر شاهد محبوبیت زیاد سری Total War هستیم که توسط سگا منتشر می‌شود.

در قسمت بعدی از سری مقاله‌های «سیر تحولی کنترلر‌های بازی» به سراغ مایکروسافت خواهیم رفت و کنترلر‌های ساخته شده توسط این شرکت آمریکایی را بررسی می‌کنیم. نظرات خود را در مورد این قسمت با ما در میان بگذارید.

تهیه شده در زومجی