سبک‌شناسی بازی‌های ویدئویی: معرفی سبک تیراندازی

بازی‌های سبک تیراندازی، سرعت واکنش بازیکن‌ها را می‌سنجند و دقت آنها در تیراندازی به اهداف مختلف را به چالش می‌کشند. بازی‌های شوتر هم در حالت تک‌نفره و هم چندنفره، نیاز به عکس‌العمل‌های سریع از سوی گیمر دارند. مهمترین وظیفه بازیکن‌ها در بازی‌های تیراندازی، از بین بردن دشمنان با استفاده از انواع تفنگ‌ها است.

بازی‌ های تیراندازی در واقع زیرمجموعه‌ ژانر اکشن هستند، اما به دلیل گستردگی و اهمیت سبک تیراندازی، آن را به صورت جداگانه معرفی می‌کنیم. ژانر تیراندازی در درجه‌ اول بر روی مبارزات با استفاده از سلاح‌های شلیکی مانند تفنگ و موشک تمرکز دارد. هدف اصلی بازیکنان در بازی‌های این سبک، شلیک کردن به دشمنان و پشت سر گذاشتن مراحل بازی بدون کشته شدن شخصیت اصلی است. سبک تیراندازی گونه‌های بسیار متنوعی دارد که در ادامه به طور مفصل به آنها خواهیم پرداخت، اما قبل از آن بهتر است با ویژگی‌هایی که باعث ایجاد تفاوت در بازی‌ های تیراندازی می‌شوند آشنا شویم.

یکی از ویژگی‌هایی که باعث به وجود آمدن زیرسبک‌های متعدد در ژانر تیراندازی شده است، زاویه‌ دید یا همان دوربین بازی است. اگر اتفاقات بازی را از پشت چشمان شخصیت اصلی ببینیم، یعنی در حال انجام یک تیراندازی اول‌شخص هستیم. در تیراندازی سوم‌شخص، دوربین بازی با فاصله‌ کم پشت سر شخصیت اصلی قرار می‌گیرد و او را دنبال می‌کند. بعضی از بازی‌های تیراندازی دو‌بعدی هم هستند که دوربین ثابت یا اسکرولی دارند و صحنه‌های بازی را از بالا و یا از پهلو به نمایش می‌گذارند. به طور کلی زاویه دید در بازی‌های تیراندازی می‌تواند تعیین کننده‌ زیرسبک آن بازی باشد.

بعضی بازی‌های تیراندازی هستند که تاکید زیادی روی واقع‌گرایی دارند. این واقع‌گرایی می‌تواند در طراحی گرافیکی یا جلوه‌های صوتی بازی نمود پیدا کند و یا شاهد تاثیر آن به طور مستقیم روی گیم‌پلی بازی باشیم؛ مثلا در بازی‌های تیراندازی تاکتیکی، شبیه‌سازی دقیق اسلحه‌ها و همچنین آسیب دیدن طبیعی شخصیت‌ها از اهمیت زیادی برخوردار است. به جز بازی‌های تاکتیکی، امروزه شاهد درجات مختلف واقع‌گرایی در سایر بازی‌های تیراندازی نیز هستیم؛ البته بعضی از بازی‌ها هم دقیقا عکسِ واقعیت را ترجیح می‌دهند و روندی فانتزی را در پیش می‌گیرند.

توجه به تعداد شخصیت‌ها هم در طبقه‌بندی بازی‌های تیراندازی اهمیت دارد. بازیکن‌ها در بسیاری از این بازی‌ها به تنهایی وارد میدان جنگ می‌شوند و فقط یک شخصیت را کنترل می‌کنند، اما بعضی از بازی‌های تیراندازی هستند که هدایت یک گروه چندنفره از سربازان را به بازیکن می‌سپارند. روند این بازی‌ها معمولا بدین گونه است که بازیکن یکی از شخصیت‌های گروه را مستقیما کنترل می‌کند و می‌تواند به سایر هم‌رزمانش که توسط هوش مصنوعی رهبری می‌شوند، دستوراتی را منتقل کند.

در بازی‌های شوتر تاکتیکی، همکاری کردن با سایر اعضای تیم اهمیت بالایی دارد.

اگر یک بازی تیراندازی از بخش آنلاین پشتیبانی کند این قابلیت وجود دارد تا حالت‌های مختلفی برای بازی به صورت چندنفره طراحی شوند. بازیکن‌ها می‌توانند هر یک از این حالت‌ها را انتخاب کنند و در آن با سایر دوستان خود به صورت همکاری و یا رقابتی به بازی بپردازند. در بخش تیمی بازیکن‌ها به یکی از گروه‌ها (معمولا دو گروه در این حالت وجود دارد) می‌پیوندند و برای رسیدن به یک هدف مشخص، به همراه سایر اعضای تیم با گروه مقابل مبارزه می‌کنند. در حالت همکاری یا Co-Op بازیکنان باید با کمک یکدیگر ماموریت‌های مختلفی را انجام دهند و دشمنانی را که توسط هوش مصنوعی با بازیکن‌های دیگر کنترل می‌شوند نابود کنند. در حالت‌های خاص مانند مسابقه‌ مرگ (Deathmatch) نیز تمام بازیکن‌ها در مقابل هم قرار می‌گیرند و باید تا جایی که می‌توانند بازیکنان دیگر را از بین ببرند. این روزها وجود بخش چندنفره‌ آنلاین به امری رایج و ضروری برای بازی‌های تیراندازی تبدیل شده است.

البته این مورد کمی فرعی‌تر از موارد قبلی است، اما به هر حال در دسته‌بندی بازی‌های تیراندازی به اتمسفر و حال و هوای آنها هم توجه می‌شود. برای مثال یک بازی ممکن است به جای اکشن روی مخفی‌کاری تمرکز داشته باشد؛ همچنین بعضی از بازی‌های تیراندازی هستند که المان‌های ترسناک در آنها به شکل غالب دیده می‌شود. با این وجود در تمام بازی‌های تیراندازی، جنگیدن با استفاده از سلاح‌های شلیکی بخش اصلی گیم‌پلی را تشکیل می‌دهد.

تیراندازی اول‌شخص (First-Person Shooter)، سبکی است که هدف اصلی در آن مبارزه با دشمنان با استفاده از سلاح‌های شلیکی مختلف است و اتفاقات بازی از نمای اول‌شخص، یعنی از نگاه قهرمان بازی دنبال می‌شوند. به جز زاویه‌ دید، در دیگر ویژگی‌های اصلی گیم‌پلی، تفاوت چندانی بین بازی‌های اول‌شخص و سایر بازی‌های تیراندازی وجود ندارد. البته لازم است به این نکته هم اشاره کنیم که بعضی دیگر از زیرسبک‌های تیراندازی هم از دوربین اول‌شخص برای روایت ماجرا استفاده می‌کنند که باید بین آنها و تیراندازی اول‌شخص تمایز قائل شویم؛ مثلا بسیاری از بازی‌های سبک تیراندازیِ ریلی یا تیراندازی با تفنگ نوری (در ادامه‌ی مقاله در مورد این سبک‌ها توضیح داده می‌شود) دارای دوربین اول‌شخص هستند، اما در ويژگی‌های اصلی گیم‌پلی تفاوت زیادی با بازی‌های تیراندازی اول‌شخص دارند.

در اکثر بازی‌های سبک تیراندازی اول‌شخص، بازیکن‌ها می‌توانند در طول مراحل از سلاح‌های متنوعی استفاده کنند. بکارگیری هر اسلحه تاثیر مستقیمی روی شیوه‌ بازی کردن بازیکن‌ها دارد. برخی از بازی‌ها تلاش می‌کنند تا تفنگ‌های واقعی را با توجه به سرعت شلیک، ظرفیت خشاب و دقت آنها شبیه‌سازی کنند. دسته‌ای دیگر از بازی‌ها نیز هستند که سلاح‌های تخیلی مثل لیزرهای فضایی یا تفنگ‌های پلاسمایی را در اختیار بازیکن‌ می‌گذارند. در اغلب بازی‌های این ژانر، بازیکن‌ها می‌توانند تعداد زیادی اسلحه را با خود حمل کنند و در موقع لزوم یکی از آنها را مورد استفاده قرار دهند، اما در بعضی از بازی‌ها، شخصیت اصلی توانایی حمل بیش از یک یا دو سلاح را ندارد. بازی‌های تیراندازی اول‌شخص ممکن است دارای ساختار مرحله‌ای و یا سندباکس باشند. در حالت مرحله‌ای، بازیکن‌ها باید با انجام مراحل به صورت پی در پی، داستان بازی را پیش ببرند، اما در بازی‌هایی که حالت سندباکس دارند، می‌توان مراحل اصلی را رها کرد و به طور آزادانه در محیط‌های بازی به جستجو پرداخت.

در اکثر بازی‌های شوتر اول شخص، به جلوه‌های بصری و طراحی محیط بازی توجه ویژه‌ای می‌شود. بازی‌های مجموعه Far Cry در این زمینه سرامد هستند.

در بیشتر تیراندازی‌های اول‌شخص، قهرمان بازی با محیط اطرافش تعامل دارد؛ این تعامل از کارهای ساده‌ای مثل باز کردن یک در تا کارهای پیچیده‌تر مثل حل کردن معماهای محیطی را شامل می‌شود. همچنین بازیکن‌ها می‌توانند به محیط آسیب برسانند و بخش‌هایی از آن را تخریب یا منفجر کنند. بازی‌های این سبک دارای تم‌های مختلفی از قبیل تاریخی (مثل جنگ جهانی دوم)، علمی-تخیلی (مانند نبرد با فضایی‌ها) و جنگ‌های مدرن هستند که هر کدام محیط‌ها، دشمنان و اسلحه‌های مختص به خود را دارند.

Doom یکی از تاثیرگذارترین بازی‌های تاریخ در سبک تیراندازی اول شخص است.

در سال ۱۹۹۷ بازی GoldenEye 007 به‌وسیله استودیوی رِیر (Rare) برای کنسول نینتندو 64 منتشر شد و ثابت‌ کرد که بازی‌های تیراندازی اول‌شخص می‌توانند روی کنسول‌های خانگی نیز موفق ظاهر شوند. بازی Half-Life (سال ۱۹۹۸) و دنباله‌اش یعنی Half-Life 2 (سال ۲۰۰۴) ویژگی‌های جدیدی مثل داستان پرمحتوا و حل معما را برای این ژانر به ارمغان آوردند؛ ضمن اینکه ماد Counter-Strike که در سال ۱۹۹۹ برای Half-Life ساخته شد، یکی از پرطرفدارترین بازی‌های تیراندازی اول شخص به شمار می‌رود. تعداد بازی‌های سبک تیراندازی اول‌شخص بسیار زیاد است، اما به جز نام‌هایی که در بالا به آنها اشاره کردیم، مهمترین مجموعه‌های این ژانر عبارتند از: Medal of Honor و Battlefield و Unreal Tournament و Halo و Metroid Prime و BioShock و Far Cry و Crysis و Call of Duty و Killzone و ...

دو سبک تیراندازی اول‌شخص و سوم‌شخص شباهت‌های زیادی به یکدیگر دارند، اما تفاوت‌های چشمگیری نیز میان آنها دیده می‌شود؛‌ اولین و بزرگترین تفاوت این دو سبک مربوط به زاویه‌ دید آنها است؛ در بازی‌های تیراندازی اول‌شخص بازیکن‌ها می‌توانند بدون هیچ گونه مزاحمتی و به راحتی صحنه‌های بازی را مشاهده کنند، اما در بازی‌های سوم‌شخص، دوربین پشت سر و یا روی شانه‌ شخصیت اصلی قرار گرفته است و این مسئله باعث می‌شود تا بخشی از صفحه به وسیله‌ بدن او پوشانده شود و از دید بازیکن پنهان بماند. با این حال تیراندازی‌های سوم‌شخص با نشان دادن ظاهر و حرکات قهرمان بازی، این امکان را در اختیار سازندگان می‌گذارند تا روی شخصیت‌پردازی او با جزییات بیشتری کار کنند. در مقابل بازی‌های اول‌شخص کاری می‌کنند تا بازیکن بیشتر جذب دنیای بازی شود و خود را در وسط اتفاقات بازی تصور کند.

سنگرگیری یکی از مکانیزم‌های اصلی گیم‌پلی در بازی‌های تیراندازی سوم‌شخص است.

زاویه‌ی دوربین بازی‌های تیراندازی سوم‌شخص حتی روی گیم‌پلی آنها نیز تاثیر گذاشته است. در بازی‌های این ژانر بازیکن‌ها می‌توانند محیط اطراف شخصیت اصلی را بهتر ببینند که این امر در مواقعی مثل سنگرگیری و همچنین نبردهای تن به تن به کمک آنها می‌آید. با این همه، مرز بین سبک‌های تیراندازی اول‌شخص و سوم‌شخص گاهی به قدری باریک است که به جز زاویه‌ دید، تفاوت دیگری را نمی‌توان میان بازی‌های این دو ژانر مشاهده کرد. مثلا جالب است بدانید بازی Halo: Combat Evolved از ابتدا به عنوان یک تیراندازی سوم‌شخص طراحی و ساخته شد، اما سازندگان بازی تصمیم گرفتند تا به منظور دقت بیشتر در زمان هدف‌گیری، زاویه‌ی دوربین را به اول‌شخص تغییر دهند. در همین بازی وقتی شخصیت اصلی (مستر چیف) سوار وسایل نقلیه می‌شود، نمای دید به سوم‌شخص تغییر می‌کند.

اولین بازی‌های تیراندازی سوم‌شخص در واقع گونه‌ای از سبک شوتم آپ فضایی بودند که از نمای پشت سر شخصیت اصلی دنبال می‌شدند. نخستین بازی از این گروه Radar Scope نام دارد که در سال ۱۹۷۹ به‌وسیله نینتندو ساخته و منتشر شد. پس از Radar Scope بازی‌های زیادی با همین سبک و گیم‌پلی مشابه این بازی ساخته شدند. در سال ۱۹۸۷ بازی Contra به‌وسیله شرکت کونامی منتشر شد که در آن چند مرحله به صورت سوم‌شخص طراحی شده بودند. کونامی یک سال بعد بازی Devastators را منتشر که علاوه بر سیستم‌ سنگرگیری، دارای بخش همکاری Co-Op به صورت دونفره نیز بود.

دوربین روی شانه بازی Resident Evil 4 یک تحول بزرگ در سبک تیراندازی سوم‌شخص بود.

بازی Syphon Filter (سال ۱۹۹۹) یکی دیگر از عناوین درخشان تیراندازی سوم‌شخص است که از آن به عنوان محبوب‌ترین بازی این سبک روی کنسول پلی‌استیشن یاد می‌کنند. در بازی Max Payne (سال ۲۰۰۰) شاهد تلفیق گیم‌پلی تیراندازی با حرکات اکشن سینمایی بودیم. Resident Evil 4 در سال ۲۰۰۵ دوربین روی شانه را برای نخستین بار معرفی کرد که بعدها در بسیاری از بازی های تیراندازی سوم شخص مورد تقلید قرار گرفت. سیستم سنگرگیری نیز برای اولین بار در بازی‌هایی مثل WinBack (سال ۱۹۹۹) و Kill Switch (سال ۲۰۰۳) به نمایش درآمد و در Gears of War (سال ۲۰۰۶) به بلوغ و پختگی رسید. مکانیزم سُر خوردن سریع هم برای بار اول در بازی سال ۲۰۱۰ استودیوی پلاتینوم گیمز به نام Vanquish به کارگردانی شینجی میکامی معرفی شد. این مکانیزم حتی در بازی‌های اول‌شخص مثل Bulletstorm و Crysis 2 و Killzone 3 نیز به وفور مورد استفاده قرار گرفته است.

سبک شوتم آپ (Shoot 'em Up) که به آن اِشماپ (Shmup) نیز گفته می‌شود یکی از زیرسبک‌های قدیمی ژانر تیراندازی است. در بازی‌های این سبک بازیکن‌ها باید به تنهایی (و معمولا با هدایت یک هواپیما یا سفینه‌ی فضایی) با دشمنان زیادی مقابله کنند و ضمن تیراندازی کردن به آنها، خود را از مسیر حملات‌شان کنار بکشند. بازی‌های شوتم آپ معمولا از نمای پهلو و یا بالا به پایین دنبال می‌شوند. از آنجا که تعداد دشمنان در بازی‌های این سبک بسیار زیاد است، سرعت عمل و حافظه‌ بازیکن‌ها در به خاطر سپردن نحوه‌ حمله‌ آنها از اهمیت زیادی برخوردار است. در بیشتر بازی‌های شوتم آپ محدودیت مهمات وجود ندارد و بازیکن‌ها می‌توانند به طور بی‌وقفه تیراندازی کنند. وجود غول‌آخرهای متعدد در بازی‌های این سبک باعث می‌شود تا گیم‌پلی آنها از یکنواختی خارج شود؛ ضمن اینکه سلاح‌های مختلف و قدرت‌های ویژه به تنوع روند مراحل کمک می‌کنند.

بازی کلاسیک Contra تلفیقی است اکشن، تیراندازی و سکوبازی است.

بازی‌های شوتم آپ دارای انواع مختلفی هستند؛ تیراندازیِ ثابت (Fixed Shooter) به گونه‌ای خاص از شوتم آپ گفته می‌شود که در آن فقط امکان حرکت روی یک محور (افقی یا عمودی) وجود دارد و دشمنان از یک جهت به بازیکن حمله می‌‌کنند. Space Invaders معروف‌ترین بازی سبک تیراندازی ثابت است. جهنم گلوله (Bullet Hell) سبک دیگری است که در آن شاهد پُر شدن صفحه‌ بازی از گلوله‌های دشمنان هستیم. بازی‌های دویدن و شلیک (Run and Gun) مثل Contra و Metal Slug از تلفیق ژانر شوتم آپ با سکوبازی به وجود آمده‌اند. تیراندازیِ اسکرولی نیز یکی دیگر از گونه‌های مطرح در سبک شوتم آپ است.

Space Invaders معروف‌ترین بازی آرکید در سبک شوتم آپ است.

بازی سال ۱۹۶۱ به نام Spacewar! را به عنوان اولین بازی شوتم آپ معرفی می‌کنند، اما این سبک با Space Invaders در سال ۱۹۷۸ به شهرت رسید؛ به طوری که توموهیرو نیشیکادو، خالق Space Invaders را به عنوان مخترع سبک شوتم آپ می‌شناسند. یک سال پس از Space Invaders شرکت نامکو یک بازی مشابه به نام Galaxian را روانه‌ی بازار کرد که از آن به عنوان پدربزرگ سبک تیراندازی با زوایه‌ دید بالا به پایین یاد می‌کنند. از دیگر بازی‌های شوتم آپ که در دوران طلایی این سبک منتشر شدند می‌توان به Asteroids و DoDonPachi و Gradius و Ikaruga و R-Type اشاره کرد.

تیراندازی تاکتیکی (Tactical Shooter) یکی از زیرسبک‌های ژانر تیراندازی است که دو گونه‌ اول‌شخص و سوم‌شخص را شامل می‌شود. مهمترین رکن بازی‌های این سبک، شبیه‌سازی نبردهای واقعی است و در انجام آنها، استفاده از تاکتیک‌های مناسب بیش از سرعت عمل بالا اهمیت دارد. به بازی‌های تیراندازی تاکتیکی که به نبردهای نظامی می‌پردازند، شبیه‌ساز نظامی نیز گفته می‌شود. بارزترین ویژگی بازی‌های تیراندازی تاکتیکی واقع‌گرایی آنها است. در بازی‌های این سبک ممکن است بازیکن‌ها با برخورد یک گلوله کشته شوند؛ بنابراین باید احتیاط را در دستور کار خود قرار دهند. در تیراندازی‌های تاکتیکی، سلاح‌ها مطابق نمونه‌های واقعی شبیه‌سازی می‌شوند و قدرت‌ها و ارتقاها نسبت به سایر بازی‌های اکشن محدودتر هستند، به همین دلیل هیجان و قهرمان‌بازی که در بازی‌های تیراندازی دیگر وجود دارد را در این سبک کمتر می‌بینیم.

Ghost Recon یکی از مهمترین مجموعه‌ها در سبک تیراندازی تاکتیکی است.

از بازی‌های Rainbow Six و Ghost Recon و SWAT می‌توان به عنوان بزرگان سبک تیراندازی تاکتیکی یاد کرد. در بازی Tom Clancy's Rainbow Six که در سال ۱۹۹۸ منتشر شد بسیاری از قواعد امروزی این ژانر تعریف شدند. بازیکن‌ها در این بازی هدایت اعضای حرفه‌ای یک تیم نجات گروگان را به عهده می‌گرفتند و باید با استفاده از تاکتیک‌ها و استراتژی‌های مناسب، مراحل بازی را پشت سر می‌گذاشتند. Delta Force و Operation Flashpoint از دیگر نام‌های مطرح در میان بازی‌های تیراندازی تاکتیکی هستند. در سال‌های اخیر بازی‌های تیراندازی تاکتیکی سعی کرده‌اند تا با متعادل‌تر کردن جنبه‌ واقع‌گرایی، توجه مخاطبان بیشتری را به سمت خود جلب کنند. مثلا در شماره‌های اخیر مجموعه‌هایی چون Rainbow Six و Ghost Recon شاهد گرایش بیشتر به سمت صحنه‌های اکشن سینمایی هستیم. در بازی‌هایی مانند Ghost Recon: Future Soldier نیز به وضوح می‌توان استفاده از تکنولوژی‌های فوق پیشرفته و کم‌رنگ‌تر شدن وجهه‌ تاکتیکی و واقع‌گرایانه را مشاهده کرد.

تیراندازیِ ریلی (Rail ‌Shooter) یکی از زیرسبک‌های ژانر تیراندازی است که در آن، حرکت کردن در محیط بازی به طور مستقیم تحت کنترل بازیکن نیست و به صورت خودکار انجام می‌شود. معمولا بازی‌های تیراندازی ریلی دارای نمای دید اول‌شخص هستند و مکانیزم‌های گیم‌پلی آنها به شلیک کردن، استفاده از آیتم‌ها و چرخش زاویه‌ دوربین محدود می‌شود. Star Fox و Resident Evil: The Umbrella Chronicles و Dead Space: Extraction از بازی‌های برجسته‌ در سبک تیراندازی ریلی هستند.

Dead Space: Extraction یکی از بازی‌های سبک تیراندازی ریلی است که در سال ۲۰۰۹ برای کنسول Wii منتشر شد.

تیراندازی با تفنگ نوری (Light Gun Shooter) سبک دیگری است که ویژگی اصلی آن استفاده از یک کنترلر یا دسته‌ به شکل تفنگ است. این دسته که به آن تفنگ نوری گفته می‌شود، قابلیت تشخیص محل دقیق هدف‌گیری روی نمایشگر را دارد. بازیکن‌ها در بازی‌های این سبک باید تفنگ نوری را به سمت صفحه‌ نمایش بگیرند و با نشانه‌روی دقیق دشمنان و اهداف، به سمت آنها شلیک کنند. در بازی‌های این سبک معمولا حرکت شخصیت اصلی به صورت ریلی و خارج از کنترل بازیکن است؛ از این جهت بازی‌های تفنگ نوری شباهت زیادی به سبک تیراندازی ریلی دارند. Duck Hunt را می‌توان اولین بازی این سبک نامید که در سال ۱۹۸۴ منتشر شد. Virtua Cop و Time Crisis و The House of the Dead نیز در همین سبک منتشر شده‌اند.

گالری تیراندازی (Shooting Gallery) نام یکی دیگر از زیرسبک‌های ژانر تیراندازی است. در بازی‌های این سبک معمولا شخصیت اصلی در قسمت پایین صفحه قرار می‌گیرد و باید به سمت دشمنانی که در مقابلش ظاهر می‌شوند تیراندازی کند. بازیکن‌ها در بازی‌های گالری تیراندازی می‌توانند جهت شلیک را مشخص کنند و با حرکت به سمت چپ و راست یا پریدن و جاخالی دادن، از حملات دشمنان بگریزند. از معروف‌ترین بازی‌های این سبک می‌توان به آرکیدهای قدیمی نظیر Shootout و Cabal اشاره کرد.

در این مقاله تا حدودی با تاریخچه سبک تیراندازی آشنا شدیم و ویژگی‌های برجسته سبک شوتر را مورد بررسی قرار دادیم. امیدواریم مطالبی که در این مقاله مطرح شده‌اند، به شما برای شناخت بهتر سبک شوتر کمک کرده باشند. لطفا نظرات خودتان را درباره بازی‌های تیراندازی با زومجی به اشتراک بگذارید.