آموزش بازی سازی: مقدمه‌ای بر رنگ‌ شناسی

با ورود به دنیای بازی‌های ویدیویی از تمامی حواس پنج‌گانه ما، تنها دو حس بینایی و شنیداری برایمان باقی می‌مانند و برای همین شبیه‌سازی یک احساس واقعی و انتقال آن به مخاطب کار بسیار دشواری می‌شود. البته با توجه به این که ما انسان‌ها بخش عمده‌ای از اطلاعات خود را از طریق دو حس بینایی و شنوایی دریافت می‌کنیم، همچنان شبیه‌سازی نسبی یک احساس واقعی چندان دور از دسترس نیست.

از این تئوری‌های رنگی که بگذریم باید به این نکته اشاره کنیم که در دنیای امروز ما هر رنگی معنی و مفهوم خودش را دارد و برای همین به کارگیری صحیح آنان از اهمیت بالایی برخودار است. مثلا رنگ سیاه در شایع‌ترین حالت خود نماد اقتدار و قدرت است و البته در این میان در جوامعی هم مفهوم مرگ و عزاداری را منتقل می‌کند. یا مثلا رنگ سفید نماد پاکی و بی‌گناهی، آبی نماد آرامش و سبز نشان طبیعت است. به دلیل همین معانی و مفاهیمی که رنگ‌ها منتقل می‌کنند امروز اگر اهمیت انتخاب یک رنگ از مواردی همچون طراحی و مدل‌سازی بیشتر نباشد، کمتر هم نیست.

شما به عنوان یک علاقه‌مند بازی‌ سازی در ساده‌ترین ساخته‌های خودتان هم نمی‌توانید از مسئله‌ی انتخاب رنگ و مقدمات اولیه آن شانه خالی کنید. رنگ‌ها در تولید بافت‌ها، متریال‌ها و هر چیزی که در مقابل چشمان شما رنگی دیده می‌شود کاربرد دارند و برای همین یادگیری مقدمات اولیه آن تقریبا برای همه‌ی علاقمندان بازیسازی لازم است. همان گونه که می‌دانید ما ۳ رنگ پایه‌ای زرد، قرمز و آبی داریم که به آن‌ها رنگ‌های اصلی می‌گوییم. حال اگر این رنگ‌ها را دو به دو با یکدیگر مخلوط کنیم رنگ‌هایی به دست می‌آید که ما آن‌ها را رنگ‌های لایه دوم و یا رنگ‌های مکمل می‌نامیم. رنگ مکمل هر رنگی، رنگی است که آن رنگ در ساخته شدنش دخالتی ندارد. مثلا مکمل رنگ زرد بنفش است. بنابراین تا به اینجای مسئله ما می‌توانیم شکلی همانند زیر داشته باشیم.

حال اگر هر یک از رنگ‌های اصلی را با دو رنگ لایه دومی که در اطراف آن قرار دارد مخلوط کنیم، رنگ‌های لایه‌ سوم به دست می‌آیند و در مجموع چرخه‌ی ۱۲ گانه‌ی رنگ‌های ما تشکیل می‌شود. این چرخه‌ی رنگ که حالت‌های دیگر آن را بعضا در نرم‌افزارهای طراحی مشاهده می‌کنید مبنای مناسبی برای آموزش مدل‌های مختلف انتخاب و ایجاد پالت (Palette) رنگ دلخواه است و برای همین ما هم از همین چرخه استفاده می‌کنیم. اما قبل از آن باید به معرفی چند پارامتری که امروزه در هنر‌های دیجیتال برای رنگ‌ها درنظر گرفته شده اشاره کنیم.

HSV (یا HSB) مخفف سه کلمه‌ی Saturation ،Hue و Value(Brightness) هستند. منظور از Hue کیفیت یا بن‌مایه رنگ همانند سبز، آبی و ... است. البته به طور دقیق‌تر هنگامی که شما چنین پارامتری را مثلا در نرم‌افزار فتوشاپ تغییر دهید مشاهده می‌کنید که مقدار آن می‌تواند از ۱۸۰ تا ۱۸۰- تغییر کند و این به خاطر ۳۶۰ درجه‌ بودن چرخه‌ی رنگ است. شما در هر نقطه‌ای از این چرخه که باشید می‌توانید به اندازه‌ی ۱۸۰ درجه به هر دو سمت حرکت کرده و بن‌مایه رنگ‌تان را تغییر دهید. Saturation به زبان خودمانی بیان کننده‌ی درصد اشباع رنگ یا غلظت آن رنگ است. با کم شدن این پارامتر مثلا اگر رنگ پیش‌فرض شما قرمز باشد، از شدت قرمزی آن کم شده و متمایل به خاکستری می‌شود. شما می‌توانید به عنوان نمونه عکس زیر را مشاهده کنید.

اما پارامتر آخر که ارزش رنگ نام دارد و حتی در خیلی از موارد با نام روشنایی هم از آن نام برده می‌شود، دقیقا همانند یک منبع نور عمل کرده و بسته به میزان روشنایی که در نظر می‌گیرید، کیفیت رنگ شما را تغییر می‌دهد. مثلا در یک مکان تاریک تمامی رنگ‌ها کدر‌تر و متمایل به سیاه دیده می‌شوند و این در حالی است که در یک مکان شدیدا پرنور تنها همه‌ی رنگ‌ها سفیدتر دیده می‌شوند.

هارمونی یا توازن رنگ‌ها چیست؟

به طور خلاصه به چیدمان خوشایند اجزای یک کل را هارمونی یا توازن می‌گویند. ذهن انسان، عناصری را که از توازنی مشخص بهره می‌برند را به راحتی می‌پذیرد و از آن لذت می‌برد. این مسئله در کنار رنگ‌ها و تصاویر در زمینه‌ی موسیقی و نت‌های آن هم کاربرد دارد و آن چیزی که موجب نوازش گوش می‌شود همین توازن موجود در نت‌های آن موسیقی است. البته همیشه رسیدن به یک توازن کامل هدف نهایی نیست و در مواردی برای تحریک مخاطب و جلب توجه او عدم وجود هارمونی می‌تواند مفید باشد.

اما برای دست‌یابی به این توازن چند روش مختلف پیشنهاد شده است که شما می‌توانید با استفاده از هر کدام از آن‌ها پالت‌ رنگ خودتان را تشکیل داده و با آن به رنگ‌آمیزی بپردازید. پالت رنگ ابزاری در نقاشی است که در آن نقاش رنگ‌های مورد نیاز خودش را آماده کرده و برای نقاشی در کنار خود نگه می‌دارد. همانند آنچه نقاش معروف باب راس در دست خود داشت. در دنیای دیجیتال هم چنین چیزی وجود دارد و معمولا طراحان و نقاشان دیجیتال برای رنگ‌آمیزی اثر خود در ابتدا پالت رنگ خود را آماده می‌کنند. این ابزار یکی از ابزارهای ابتدایی هر نرم‌افزار طراحی است و یادگیری آن برای شما تقریبا واجب است.

برای انتخاب رنگ روش‌های مختلفی وجود دارد که می‌توان از میان آن‌ها به روش‌های انتخاب رنگ های مشابه (Analogous Colors) ، رنگ‌های مکمل (Complementary Colors) و تک‌رنگ (Monochromatic) اشاره کرد. مثلا از فواید انتخاب رنگ‌های مکمل این است که دو رنگ به دست آمده بیشتر میزان کنتراست(Contrast) یا مغایرت را با هم دارند و بهترین گزینه برای متمایز کردن دو عنصر شبیه به هم هستند.

البته روش‌های دیگری هم وجود دارد که مثلا شما می‌توانید در این لینک تعدادی از آن‌ها را مشاهده کنید. این لینک مربوط به شرکت آدوبی،‌ سازنده‌ی نرم‌افزار‌های قدرتمندی همچون فتوشاپ است که در آن می‌توانید با ابزارهای درنظر گرفته شده خیلی سریع پالت رنگ خود را آماده کنید.

یکی از قابلیت‌های بسیار کاربری همین بخش، استفاده‌ از عکس‌ها برای استخراج رنگ و ساختن پالت است. معمولا طبیعت، مادر رنگ‌هاست و توازنی رنگی که در جای‌جای آن وجود دارد بسیار شگفت‌انگیز است. شما می‌توانید با تهیه یک عکس و قرار دادن آن در جای مخصوص این لینک، ترکیب رنگی مورد نظرتان را استخراج کرده و پالت خود را بر اساس آن تشکیل بدهید. البته اپلیکیشن موبایل Adobe Color همین شرکت کار را بسیار ساده‌تر کرده و صرفا با گرفتن یه عکس می‌توانید پالت رنگ مورد نظرتان را در همان گوشی ساخته و به اسم دلخواه ذخیره کنید.

هنگامی که صحبت از بازی‌سازی و محیط‌های سه‌بعدی باشد، همیشه بخشی از کار را مسئله‌ی نورپردازی به خود اختصاص می‌دهد. نورپردازی در کنار تمامی نکات و ترفند‌هایش، تاثیر فراوانی روی رنگ‌های ما و چگونه دیده شدن آن‌ها دارد. مثلا به عکس زیر دقت کنید:

با این که رنگ به کار رفته در مدل مورد نظر ثابت است ولی در سه نورپردازی مختلف به سه حالت مختلف دیده می‌شود. در مبحث روشنایی موضوعی به نام دمای رنگ وجود دارد که بر اساس آن مشخص می‌شود که رنگ نور منتشر شده از منبع روشنایی سرد، خنثی و یا گرم است. در دمای رنگ خنثی رنگ شما همان گونه که هست دیده می‌شود اما در روشنایی‌های گرم همانند روشنایی‌های لامپ‌های رشته‌ای و به خصوص لامپ‌های فلورسنت آفتابی مقداری رنگ‌های شما به سمت رنگ‌های پرانرژی همانند زرد و قرمز متمایل می‌شود. در نقطه مقابل در روشنایی‌های سرد همانند لامپ‌های فلورسنت مهتابی رنگ‌های شما به سمت رنگ آبی متمایل خواهند شد. به خاطر همین تاثیر روشنایی بر رنگ‌ها بهتر است همیشه کارهای رنگ‌آمیزی شده‌ی خود را در شرایط واقعی و در روشنایی‌های هم‌ارز فضای بازی مورد بررسی قرار دهید.

مسئله‌ی انتخاب رنگ موضوع پیچیده‌ و بسیار مهمی است و نباید صرفا به نکات این مقاله اکتفا کنید. مثلا یکی از موارد مهم گفته نشده توجه به رنگ‌های مناسب گروه‌های سنی مختلف و حتی ملیت‌های مختلف است. متناسب با فرهنگ و آداب و رسوم ملت‌ها غلظت رنگ‌آمیزی و تنوع در رنگ‌ها بسیار متفاوت است و عدم توجه به همین موضوع می‌تواند منجر به مورد استقبال قرار نگرفتن بازی شما در یک کشور شود.