نقد سریال Mr. Robot: قسمت هشتم، فصل سوم

فصل سوم «مستر روبات» (Mr. Robot) تاکنون همه‌چیز تمام بوده است و هر چیزی را که ما را از همان ابتدا شیفته‌ی این سریال کرده بود یکی پس از دیگری بهمان عرضه کرد. از یک الیوت مصمم و آماده به مبارزه در میدان نبرد در اپیزودهای ابتدایی تا اختصاص یک اپیزود کامل به یک ترفند فیلمسازی باحال و هیجان‌انگیز (تکنیک پلان‌سکانس)، طراحی یک اپیزود حول و حوشِ یک رویداد تروریستی غول‌پیکر که در نهایت به پایانی غافلگیرکننده منجر شد (انفجار ۷۱ ساختمان) و اختصاص یک اپیزود کامل به فروپاشی‌های روانی قهرمانان‌مان یا کلا تمام کسانی که به قربانی و بازیچه‌ی دست رُز سفید در نقشه‌ی درازمدتِ بی‌رحمانه‌‌اش تبدیل شده بودند (از رویارویی مستر روبات با سقوط انقلابش تا مرگ دلخراشِ ترنتون و موبلی). اگر گفتید در ادامه‌ی تمام اینها به چه چیزی برای هرچه تکمیل‌تر شدنِ این فصل از تمام عناصر لذ‌ت‌بخش «مستر روبات» نیاز داریم؟ بله، یک اپیزود مخصوص خود آقای الیوت آلدرسون. آن هم نه یک الیوت معمولی، بلکه یکی از آن الیوت‌های افسرده و غم‌زده‌ای که انگار با یک طناب دارِ قفل شده دور گردنش این‌سو و آنسو می‌رود. یکی از اولین چیزهایی که در اولین برخوردمان با «مستر روبات» همچون آهن‌ربا عمل کرد، حضور خالی رامی مالک در قالب الیوت بود. حتی قبل از اینکه بفهمیم این پسر یک هکر ماهر است که دنیای مجازی را همچون ابرقهرمانی بی‌نام و نشان زیر نظر دارد و قبل از اینکه بفهمیم او مغز متفکر گروهی است که قصد نجات دادن مردم از دولت‌ها و کمپانی‌های شرور را دارد، اولین چیزی که الیوت را به قهرمانی تبدیل کرد که حاضر بودیم تا آخر دنیا دنبالش کنیم، آن صورت درهم‌شکسته با دریایی از اندوه در چشمانش بودند که جذب‌‌مان کرد؛ صورتی که الیوت سعی می‌کند زیر کلاه سیاه سویی‌شرتش مخفی کند و با پایین انداختن سرش همچون روح در میان مردم غیب شود. تماشای الیوت در مبارزه با هرج و مرج‌های داخل سرش مهم‌ترین چیزی است که «مستر روبات» را به سریال درگیرکننده‌ی امروز تبدیل کرده است؛ هرج و مرجی که از روزهای ابتدایی سریال نه تنها بهتر نشده، که به مرور بدتر هم شده است. هرج و مرجی که رسما در این اپیزود به درجه‌ی خطرناکی می‌رسد.

حالا آن آشوب آزاردهنده تبدیل به یک تیغ مرگبار شده است. آن طناب دار که بهتان گفتم دیگر گلوی الیوت را آزار نمی‌دهد و نفس کشیدن معمولی‌اش را سخت نمی‌کند، بلکه انگار یک نفر دارد آن را بالا می‌کشد و الیوت دارد جدا شدن کف پاهایش از زمین را احساس می‌کند. ولی نکته این است که انگار خود الیوت هم مشکلی با این اتفاق ندارد. انگار این خودش است که وقتی از خلاص شدن از شر طناب دور گردنش ناامید شده و حالا که تمام تلاش‌هایش به در بسته خورده، دستور کشیده شدن آن را داده است. الیوت با تنهایی و غم بیگانه نیست، اما انفجار ۷۱ ساختمان ایول کورپ دیگر آخرش بود. در اپیزود قبل دیدیم اگرچه تک‌تک قربانی‌های رز سفید از اتفاقی که افتاد شوکه شده بودند، اما شوکه‌شده‌ترین‌شان الیوت بود. الیوتی که پردازنده‌اش در پردازش این حجم از اطلاعات غیرمنتظره به حدی به نفس‌نفس زدن افتاد و به حدی داغ کرد که مجبور بود برای نسوختن به‌طور اتوماتیک خاموش شود تا کمی آب‌ها از آسیاب بیافتد. در آغاز اپیزود این هفته چند هفته‌ای از اتفاق ۷۱ ساختمان گذشته است و به نظر می‌رسد الیوت به روتین قبلی زندگی‌اش برگشته است. او طبق معمول در حال بک‌آپ‌گیری از روی اطلاعاتش و نابود کردن هارد و مادربوردش است. او دوباره قصد دارد با خواهرش به تماشای فیلم بنشیند و اشتباه فاجعه‌بارش را پشت سر بگذارد.

اما حقیقت این است که این تو بمیری از آن تو بمیری‌ها نیست. کاملا مشخص است که دنیا بعد از ماجرای ۷۱ ساختمان به‌طرز غیرقابل‌انکاری متحول شده است. سم اسماعیل به عنوان نویسنده و کارگردان این اپیزود به زیباترین شکل ممکن سایه‌ی سنگین سرانجام نقشه‌ی رز سفید را که روی همه‌کس و همه‌چیز احساس می‌شود منتقل می‌کند. خیابان‌های شهر خلوت‌تر از همیشه هستند. آسمان خاکستری‌تر از همیشه احساس می‌شود. همه‌جا یادبودهایی از قربانیان ۷۱ ساختمان به چشم می‌خورد. ارتش با ماشین‌های زرهی در خیابان‌ها می‌چرخد و زمان آغاز حکومت نظامی را با بلندگو اعلام می‌کند و ساحل. ساحلِ کونی‌آیلند حس و حالی آخرالزمانی به خود گرفته است. نه موزیکی شنیده می‌شود. نه چرخ و فلکی می‌چرخد و روز است و خبری از چراغ‌های رنگارنگ هم نیست. فقط ساحلی است که انگار تا ابد بدون کسی در حال آب‌تنی کردن یا آفتاب گرفتن یا توپ‌بازی کردن یا ساختن قلعه‌های شنی ادامه دارد. فقط صدای بی‌صدای نسیم سردی که صورت را می‌سوزاند و خورشیدی که اگرچه هست، اما پشت دیوارهای فولادی ابرهای ظالم گرفتار شده است. انگار بعد از ۷۱ ساختمان دیگر کسی دل و دماغ هیچ کاری را ندارد. بنابراین از الیوت که به اشتباه یکی از دلایل وقوع این اتفاق بوده است چگونه انتظار دارید که به وضعیت قبلی‌اش برگردد. الیوت به روتین قبلی‌اش برنگشته است، بلکه قصد دارد تا این روتین را برای همیشه بشکند. الیوت به پایان راه رسیده است.

پس اپیزود این هفته در حالی شروع می‌شود که افسردگی الیوت به نقطه‌ی خطرناکی رسیده: بی‌معنایی مطلق و احساس گناه محض. او با یک بسته مورفین در ساحل کونی‌آیلند نشسته است. او شاید نتوانسته باشد جلوی مرگ هزاران نفر از قربانیان ۷۱ ساختمان را بگیرد. شاید به‌طرز مفتضحانه‌ای از ارتش تاریکی رو دست خورده باشد و شاید نتوانسته باشد جلوی نابود شدن اعتبار و شخصیت موبلی و ترنتون در جامعه و پیش خانواده‌شان را گرفته باشد، اما هنوز یک کار دیگر برای انجام دادن باقی مانده است. الیوت بعد از شکست‌های متوالی‌اش حداقل می‌تواند یک پیروزی داشته باشد. او می‌تواند با خودکشی، جلوی مستر روبات از کشتن آدم‌های بیشتر را بگیرد. نتیجه اپیزودی است که درست سر موقع از راه می‌رسد. درست برخلاف سه اپیزود قبل که دنیا و داستان و کاراکترها با تغییر و تحول‌های بزرگی روبه‌رو کردند، اپیزود این هفته به جای اینکه داستان را جلو ببرد، صبر می‌کند و اجازه می‌دهد تا با خیال راحت خرابه‌های باقی‌مانده را نظاره کنیم. تا ببینیم قهرمان‌مان دارد چطوری با این وضعیت کنار می‌آید (یا بهتر است بگویم کنار نمی‌آید). پس با اپیزودی طرفیم که دو هدف اصلی دارد: اولی نشان دادن عمق عواقب نقشه‌ی رز سفید است. در جریان این اپیزود، الیوت به خانواده‌ی موبلی و ترنتون سر می‌زند. خانواده‌هایی که شاید بزرگ‌ترین قربانیانِ نقشه‌ی رز سفید باشند. ماجرای ۷۱ ساختمان چند نوع قربانی داشت. آنهایی که مثل الیوت و آنجلا مورد سوءاستفاده قرار گرفتند و با اینکه از واقعیت ماجرا آگاه هستند اما دستشان به هیچ‌جا بند نیست. آنهایی که بر اثر انفجار ساختمان‌ها کشته شدند و دو نفری که گرچه قربانی بودند، اما همه آنها را به عنوان تبهکاران سنگدل اصلی می‌بینند. در جریان دیدار الیوت از خانواده‌ی ترنتون و موبلی می‌فهمیم قتلِ این دو نفر، خانواده‌هایشان را هم نابود کرده است. خانواده‌ی ترنتون از شدت شرمندگی و رفتار تنفرانگیز مردم با آنها مجبور به نقل‌مکان شده‌اند. همچنین می‌فهمیم که مسلمان‌بودن ترنتون باعث شده تا موج تنفر از مسلمانان بالا بگیرد و از طرف دیگر با نگاهی به آشغال‌های پخش و پلا شده در حیاط خانواده‌ی موبلی و برادری که نمی‌خواهد برای برادرش مراسم ختم بگیرد، می‌فهمیم آنها ناجوانمردانه‌ترین قربانیانِ رز سفید هستند.

تمام این اتفاقات بد در تضاد با معصومیت و تصویر ساده‌ و کودکانه‌ای که او از دنیا دارد قرار می‌گیرد. اصطحکاک ایجاد شده به انفجار منجر می‌شود. احساس گند و حال‌به‌هم‌زنی تمام وجود بچه را پر می‌کند. روحش از آتشِ در حال زبانه کشیدن در وجودش به سرفه کردن و مسموم شدن می‌افتد، اما خودش نمی‌داند اشکال کار از کجاست. فقط یک چیزی آن داخل اذیتش می‌کند. پس دلیل اولی که باعث در آمدن رابطه‌ی الیوت و محمد می‌شود به هوشمندی اسماعیل در پرداخت شخصیتی فراتر از یک ابزار داستانی خشک و خالی است و دلیل دوم این است که همراهی الیوت با محمد حال و هوای سورئال‌گونه دارد. روبه‌رو شدن او با پسربچه در ساحل خلوت کونی‌آیلند، سینما رفتن برای تماشای ماراتن «بازگشت به آینده»، ماشین بستنی‌فروشی که سر بزنگاه ظاهر می‌شود تا به الیوت کمک کند، مونولوگ کوتاه راننده درباره‌ی اینکه انسان‌ها همیشه از دل اتفاقات بد بیرون می‌آیند در حالی که دارد با صدای بلند درام رادیویی «جنگ دنیاها» را پخش می‌کند و گفتگوی الیوت و محمد در فضای عرفانی مسجد همه و همه بیشتر سریال را به سمت جنبه‌ی سورئال «مستر روبات» متمایل می‌کنند. انگار محمد بیشتر از اینکه برادر ترنتون باشد، روحِ خود ترنتون است که در قالب یک بچه می‌خواهد به دوستش کمک کند تا از خودکشی منصرف شود و به خانه برگشته و ایمیلش را چک کند. این در حالی است که محمد فقط یک کودک ناشناس که توسط نویسنده معرفی می‌شود تا با خوش‌زبانی شخصیت اصلی را از فکر خودکشی بیرون بیاورد نیست، بلکه الیوت در سطح عمیق‌تری با او ارتباط برقرار می‌کند.

الیوت خودش را در محمد می‌بیند. به خاطر همین است که اپیزود با فلش‌بکی به سینما رفتن الیوت و پدرش آغاز می‌شود. جایی که ظاهرا سرطان ادوارد جدی شده است؛ درست مدت کوتاهی بعد از سقوط الیوت از پنجره‌ی اتاقش به بیرون توسط پدرش. الیوت این بچه را درک می‌کند. بالاخره الیوت هم زمانی یکی از عزیزانش را به‌طرز بدی از دست داده بود و هیچ‌وقت نتوانسته بود با این موضوع کنار بیاید و حالا آن احساس افسوس و گناه به شخصیت دوم سرکشی در قالب مستر روبات تبدیل شده است. محمد هم یکی از عزیزانش را از دست داده و الیوت ناگهان خودش را در موقعیت پدرانه‌ای می‌بیند که باید به این بچه کمک کند تا با موفقیت با این ضایعه‌ی روانی کنار بیاید. حداقل الیوت این‌طوری فکر می‌کند. چون کسی که واقعا به دیگری کمک می‌کند، محمد است. محمد، الیوت را مجبور می‌کند تا او را به سینما ببرد. سینما دو فیلم در حال پخش دارد. اولی ماراتن «بازگشت به آینده» است و دومی «مریخی» ریدلی اسکات. محمد می‌خواهد «مریخی» را تماشا کند چون «بازگشت به خانه» قدیمی به نظر می‌رسد. الیوت هم مثل ما شاخ در می‌آورد و برای بچه توضیح می‌دهد که دارد چه اشتباه بزرگی مرتکب می‌شود. برای لحظاتی می‌توانیم پشت صورت بی‌حس و حالِ رامی مالک، بچه‌ای را ببینیم که بعد از مدت‌ها خاطره‌ی خوشی از کودکی‌اش را در ذهنش مرور می‌کند. برای کسی که دیگر هیچ‌ چیزی برایش مهم نیست، تماشای الیوت که می‌خواهد به محمد بفهماند که دارد چه فیلمی را از دست می‌دهد جالب است. مرور این خاطره‌ خوش نه تنها کمی از درد الیوت کم می‌کند، بلکه با کاری که باید بکند هم هم‌خوانی دارد. یعنی چه؟ خب، معلوم می‌شود تاکنون منظور سم اسماعیل از چپاندن ایستگر اِگ‌های «بازگشت به آینده» در سریال واقعا مقدمه‌چینی معرفی سفر در زمان بوده است. اما نه به آن شکلی که انتظار داشتیم. «بازگشت به آینده» درباره‌ی این است که چگونه یک اشتباه می‌تواند به سلسله تحولاتی منجر شود که دنیا را دگرگون می‌کند و خارج از کنترلمان است . الیوت هم یکی از این اشتباهات را مرتکب شده است. اما همزمان «بازگشت به آینده» درباره‌ی این هم است که چگونه می‌توان تلاش کرد تا با برگرداندن آن اشتباه، همه‌چیز را به حالت اولش برگرداند. الیوت بخش دوم را فراموش کرده بود، اما سر زدن به سینما با محمد نه تنها او را به یاد روزهای سفیدتری از زندگی‌اش می‌اندازد، بلکه به عنوان یادآوری یک اصل مهم هم عمل می‌کند: سفر در زمان وجود دارد. الیوت باید دست به کار شود تا سر موقع، در «زمان» معینی در «آینده» اشتباهات گذشته را درست کند.

اینجاست که به سکانس نهایی اپیزود بین الیوت و آنجلا می‌رسیم. الیوت از کسی که به فکر خودکشی بود، به کسی تبدیل می‌شود که حالا به آنجلا کمک می‌کند تا خودش را جمع و جور کند. الیوت با بخشیدن خودش، حالا توانایی بخشیدن آنجلا را هم دارد. او کودکی‌شان را به یاد می‌آورد که چشمانشان را می‌بستند و با هم آرزوی چیزهای خوب می‌کردند. آرزو می‌کردند اتاق‌های بزرگ‌تری داشته باشند. اما بعد از باز کردن چشمانشان، هیچکدام از آرزوها به حقیقت تبدیل نمی‌شد. اندازه‌ی اتاقشان تغییری نمی‌کرد. ولی کماکان به آرزو کردن ادامه می‌دادند. به قول الیوت به وقوع نپیوستنِ آرزوها اهمیت نداشت، چیزی که اهمیت داشت خودِ آرزو کردن بود. اصل مهمی که آن را در بزرگسالی فراموش کرده بودند. الیوت و آنجلا آرزو داشتند تا از طریق اف‌سوسایتی یا کمک به اجرای نقشه‌ی رز سفید با دنیای بهتری روبه‌رو شوند و وقتی چشمانش را باز کردند متوجه شدند نه تنها دنیا بهتر نشده، بلکه همان آشغال گذشته باقی مانده است. اما مشکل، دنیا نیست. مشکل الیوت و آنجلا هستند که یکی از بزرگ‌ترین قوانین آرزو کردن‌هایشان را فراموش کرده بودند: آرزوها به حقیقت تبدیل نمی‌شوند، ولی نباید از آرزو کردن دست کشید.