نقد سریال Mr. Robot: قسمت نهم، فصل سوم

اپیزود یکی مانده به آخر فصل سوم «مستر روبات» (Mr. Robot) نقش ورود به مرحله‌ی جدیدی از داستان را دارد. حکم قدم گذاشتن به مرحله‌ی بعدی داستان الیوت آلدرسون و تمام آدم‌های بزرگ و کوچک اطرافش را دارد. حکم بسته شدن پرونده‌ای و باز شدن پرونده‌ای جدید را برعهده دارد. اگر حساب کنیم که از اپیزود اول تا اپیزود هفته‌ی گذشته در حال تماشای جرقه خوردن، آتش گرفتن، گُر گرفتن، سوختن، زبانه کشیدن و از کنترل خارج شدنِ شعله‌های انقلاب الیوت و مستر روبات بودیم، همه‌چیز بالاخره بعد از یک فینال سه قسمتی طوفانی و غم‌انگیز به پایان رسید و اپیزود هفته‌ی گذشته هم حکم فصل نتیجه‌گیری صفحات پایانی کتاب را داشت. اما همان‌طور که چند ثانیه‌ی پایانی اپیزود هفته‌ی گذشته بهمان قول داد، شاید این کتاب به پایان رسیده باشد، اما حکایت همچنان باقیست. نتیجه این است که این هفته با اپیزودی مواجه می‌شویم که هم شبیه ساختار داستانگویی فصل سوم است و هم نیست. هم اپیزودهای فصل اول و دوم را که بیشتر حول و حوش معماپردازی و ابهام‌گرایی می‌چرخید به یاد می‌آورد و هم شامل روند داستانگویی سرراست فصل سوم است. حقیقت این است که فصل سوم جایی بود که سم اسماعیل بالاخره دست از چیدن منظم و باطمانینه‌ی آجرها روی یکدیگر دست کشید و تصمیم گرفت تا با یک لگد تمام آنها را زمین بریزد. یکی از چیزهایی که فصل سوم را این‌قدر هفته به هفته هیجان‌انگیز و باکیفیت نگه داشته بود این بود که دیگر خبری از زمینه‌چینی توئیستِ غافلگیرکننده‌ی دیگری نبود. هدفِ اسماعیل و تیمش این بود تا هرچه را کاشته بودند درو کنند. هرچه تاکنون تماشاگران را منتظر نگه داشته بودند بالاخره مزدشان را بدهند. بالاخره تمام اتوموبیل‌هایی را که در جاده‌های خودشان در حال رانندگی بودند به یک تقاطع برساند و ما را به تماشای تصادفِ شکوهمند و دیوانه‌وار اتومبیل‌هایی که با یکدیگر شاخ به شاخ می‌شوند دعوت کنند. این کار نه تنها به آزاد شدن انرژی فشرده‌شده‌ای که در همه‌ی تماشاگران جمع شده بود منجر شد، بلکه به تماشاگرانی که فکر می‌کردند اسماعیل دارد الکی داستانش را پیچیده و غیرقابل‌فهم جلوه می‌دهد و کسانی که فکر می‌کردند با پرت و پلای شلخته‌ی غیرقابل‌نتیجه‌گیری‌ای طرف هستند نشان بدهد که هرچیزی که تاکنون دیده بودند دلیلی داشته است و سر موقع نتیجه خواهد داد. این‌طوری ایمانِ تماشاگران به کار سازندگان از این نقطه به بعد قوی‌تر نیز می‌شود.

حتما به یاد می‌آورید همین چند وقت پیش چگونه همه‌، از مستر روبات گرفته تا آنجلا، بعد از ماجرای ۷۱ ساختمان یک جا خشکشان زده بود. حتما یادتان می‌آید که دوست داشتیم بعد از آن اپیزود سرمان را زمین بگذاریم و بمیریم. من که یادم می‌آید. یاد می‌آید که نوشتم: «آیا بعد از افتضاحی که در این سه اپیزود اتفاق افتاد، می‌توانیم با توجه به اینکه سریال هنوز تمام نشده کماکان به آینده امیدوار باشیم یا باید پشت دست‌مان را داغ کنیم و دست از مقاومت بکشیم و وضعیتِ غیرقابل‌تغییر فعلی را در آغوش بکشیم؟». آن موقع داغ بودیم. آن‌قدر خشمگین و خسته و کوفته بودیم. دفقط دوست داشتیم شکست را قبول کرده، چشمانمان را روی هم گذاشته و به خواب فرو رفته و امیدوار باشیم که وقتی بیدار شدیم همه‌چیز تغییر کرده باشد. امیدوار باشیم وقتی چشمانمان را باز کردیم متوجه شویم تمام چیزهایی که دیدیم خواب بوده است. متوجه شویم دنیا همان جای گندی که بود باقی مانده است و قهرمان‌مان نقشی در گندتر کردن آن نداشته است. وقتی بیدار شدیم متوجه شدیم هیچ‌چیزی خواب نبوده است. قهرمان‌مان هنوز عذاب وجدان دارد و در ساحل به خودکشی فکر می‌کند. ولی یک چیزی تغییر کرده بود. آن‌ زمان آن‌قدر عصبانی بودیم که در عمق تاریکی فقط تاریکی را می‌دیدیم. اما حالا که کمی آمپرمان خوابیده بود کافی بود کمی زور بزنیم تا متوجه کورسوی نوری در انتهای این تونل تاریک شویم. اینکه این نورِ دوردست فقط توهمی است که مغزمان درست کرده یا واقعی است را نمی‌دانیم. اینکه که این نور به فضای خارج از این دخمه منجر می‌شود یا تله‌ای از سوی رُز سفید برای امیدوار کردن الکی‌ ما و بعد خندیدن به ریش ما است یا نه را نمی‌دانیم. اما هرچه هست، وجودش بهتر از نبودش است.

فقط نکته این است که او قرار است تکه‌های متلاشی‌شده‌ی دنیایی را سر جایش برگرداند که تا همین چند وقت پیش برای متلاشی کردن آن دست به انقلاب زده بود. الیوت خیلی زودتر از مستر روبات به این نتیجه‌گیری سخت رسیده بود. تازه در این اپیزود است که فیلیپ پرایس برای مستر روباتِ مغرورمان توضیح می‌دهد که چیزی به اسم انقلاب علیه کمپانی‌های کله‌گنده وجود ندارد. هک نهم می فقط به این دلیل اتفاق افتاد که خود ایول کورپ اجازه‌اش را داده بود. بالاخره ارتش تاریکی، سازمانی انسان‌دوست‌تر و روراست‌تر از ایول کورپ نیست. درخواستِ اف‌سوسایتی از ارتش تاریکی برای کمک به آنها در اجرای هک نهم می هیچ فرقی با کمک گرفتن از خود ایول کورپ نداشت. مستر روبات تا حالا فکر می‌کرد که ارتش تاریکی به اف‌سوسایتی نارو زده است و از انقلاب او به عنوان ابزاری برای رسیدن به اهداف خودش استفاده کرده است، اما او هرچند دیرتر از بقیه اما بالاخره متوجه می‌شود که کنترل از دستش قاپیده نشده است، بلکه اصلا کنترل اوضاع از روز اول دستش نبوده است که بخواهد قاپیده شود. نکته‌ی جالب ماجرا این است که اگرچه پرایس دارد جلوی مستر روبات و تایرل ولیک ادای رییس‌ها را در می‌آورد، اما در حقیقت فقط دارد چاخان می‌کند که از همه‌چیز خبر داشته است. وگرنه خودش هم یکی از قربانیان رز سفید است.

دومین نفری که در این اپیزود به درک ترسناکی می‌رسد تایرل است. او هم متوجه می‌شود که ارتش تاریکی هیچ اهمیتی بهش نمی‌دهد. که او تاکنون عروسک خیمه‌شب‌بازی آنها بوده و تا وقتی که لازم باشد خواهد بود. پرایس، تایرل را به عنوان مدیر ارشد تکنولوژی ایول کورپ معرفی می‌کند. همان چیزی که تایرل از روز اول برای تصاحب آن سگ‌دو می‌زد. تایرل بالاخره به چیزی که می‌خواست می‌رسد، اما قبل از اینکه او بتواند ابراز خوشحالی کند، پرایس به او یادآور می‌شود که این مقام چیزی بیشتر از یک عنوان خشک و خالی نیست. او هیچ قدرت و فوریتی برای تصمیم‌گیری ندارد. چه یک متهم فراری باشد و چه مدیر ارشد یک کمپانی بزرگ، تایرل عروسک خیمه‌شب‌بازی خواهد ماند. تایرل با به دست آوردن این عنوان می‌خواست قدرت را در کف دستانش احساس کند، اما حالا با وجود اینکه آن را به دست آورده است، اما ضعیف‌تر و درمانده‌تر از همیشه به نظر می‌رسد. همه به بن‌بست برخورد کرده‌اند. مستر روبات می‌خواست قدرت را پایین بکشد، اما نفوذش را دست‌کم گرفت و از آن ضربه خورد. آنجلا می‌خواست با همراه شدن با جریان قدرت به خواسته‌هایش برسد، اما یک روز خودش را در حال عقب و جلو کردن ویدیوی تخریب یک ساختمان در خانه پیدا کرد. تایرل فکر می‌کرد اگر به راس کمپانی برسد قدرتمند خواهد بود، اما پرایس تعریف مقام و قدرت را برایش نابود می‌کند. دام در طرف قانون قرار دارد، اما روز به روز بیشتر از گذشته شک می‌کند که دست قانون هم با ارتش تاریکی توی یک کاسه است.

این اپیزودی است که اکثر کاراکترها در آن متوجه می‌شوند جایگاهشان باید تغییر کند. باید طرز فکرشان را با توجه به شرایط فعلی آپدیت کنند. باید دوست و دشمنشان را از نو بشناسند. اگر از فلش‌بک افتتاحیه‌ی این اپیزود فاکتور بگیریم، اپیزود با بیدار شدن الیوت جلوی آینه‌ی دستشویی آغاز می‌شود. در حالی که صابون در دست در حال نوشتن چیزی روی آینه است :«اف‌بی‌آی دست اوناس». الیوت می‌پرسد: «مستر روبات دیشب چی کار کرده؟». نکته‌ی غیرمنتظره‌ی قضیه این است که سریال بلافاصله بهمان نشان می‌دهد که مستر روبات دیشب کجا بوده و در حال انجام چه کاری بوده است. بعد از حدود دو فصل و نیم که الیوت و مستر روبات مثل سگ و گربه‌ای در یک بدن با هم درگیر بودند. بعد از این همه وقت که این دو دست به هر کاری برای مخفی‌کاری می‌زدند. بعد از این همه مدت که الیوت را در حال تلاش برای سر در آوردن از کار مستر روبات می‌دیدیم و مدام از خودمان می‌پرسیدیم وقتی الیوت خواب است، مستر روبات چه کار می‌کند عادت کرده‌ایم که سوال‌هایی مثل «مستر روبات دیشب چی کار کرده؟» برای مدت طولانی‌ای بی‌جواب بماند. یکی از منابع اصلی تولید ابهام در فصل اول و دوم سریال، همین موش و گربه‌بازی الیوت و شخصیت دومش بود. درگیری‌ای که از قبل بهمان سرنخ می‌داد که به شکست او در درازمدت منجر می‌شود. چون الیوت می‌خواست از طریق انقلاب در دنیا، کنترل بر افکار و احساسات آشفته‌ی خودش را به دست بیاورد. اما چطور می‌توان انتظار داشت آدمی که خودش دچار شکست روانی است، شکستگی دنیا را ترمیم کند.

مقدماتِ تشکیل این گروه «اونجرز»گونه در این اپیزود ریخته می‌شود. تایرل ولیک شاید به لطف ارتش تاریکی به یکی از مدیران ارشد ایول کورپ تبدیل شده باشد، اما او نه تنها دل خوشی از ارتش تاریکی ندارند، بلکه تایرلی که ما می‌شناسیم، آبش با عروسک بودن توی یک جوب نمی‌رود. اگر تایرل هرچه زودتر عقلش را به کار بیاندازد و متوجه مورد سوءاستفاده قرار گرفتن توسط رز سفید شود می‌تواند به مهره‌ی خوبی از سوی قهرمانان در دل ایول کورپ تبدیل شود. این در حالی است که یکی شدنِ دو نیمه‌ی الیوت قدرت و انرژی و پتانسیلی را آزاد می‌کند که این دو به تنهایی نمی‌توانستند به آن دست پیدا کنند. این‌طوری الیوت/مستر روبات می‌تواند به همان رهبری تبدیل شود که پرایس توصیف می‌کند؛ رهبری که می‌تواند یک لشگر را به دنباله‌روی از خود مجبور کند. اما در حین شکل‌گیری غیررسمی این تیم، دارلین یک سوتی بزرگ می‌دهد. الیوت اگرچه قبلا از دارلین به خاطر خبرچینی برای اف‌بی‌آی ضربه خورده است، اما از آنجایی که دارلین چیزی برای سرگرم شدن لازم دارد و از آنجایی که معمولا اشتباهات عزیزانمان را فراموش می‌کنیم، الیوت تصمیم می‌گیرد تا به دارلین اعتماد کند تا او راهی برای ورود به «سنتینل»، سیستم مدیریت اطلاعات اف‌بی‌آی پیدا کند. اما این اعتماد ممکن است به قیمت جان الیوت تمام شود. دارلین برای این کار مجبور به اغوای دام می‌شود. تماشای دام که این‌طوری از لحاظ احساسی توسط دارلین مورد سوءاستفاده قرار می‌گرفت یکی از لحظات ناراحت‌کننده‌ی این اپیزود بود. ما از فصل دوم می‌دانیم که یکی از خصوصیات شخصیتی دام، احساس تنهایی شدیدش است. نیاز دیوانه‌وارش به رابطه‌ی انسانی است. احساس تنهایی شاید درباره‌ی همه‌ی کاراکترهای این سریال صدق کند، ولی انگار مال دام فرق می‌کند. اگر الیوت هر از گاهی دوستی-خواهری-چیزی برای کاهش تنهایی‌اش دارد، اما دام در مقابل همچون آدمی به نظر می‌رسد که انگار هیچکسی را در سرتاسر این دنیا ندارد. انگار تنها هم‌زبانش در خانه، الکسا، هوش مصنوعی آپارتمانش است و بس. بنابراین به محض اینکه دارلین تصمیم گرفت تا از ضعف احساسی دام برای نزدیک شدن به او سوءاستفاده کند، حس تهوع‌آوری تمام وجودم را در برگرفت. تماشای چهره‌ی ناامید و محزون دام در حالی که از خواب بیدار می‌شود و می‌بینید هیچکدام از این احساسات واقعی نبوده و دارلین فقط قصد دستبرد زدن به گاو صندوقش را داشته است دردناک بود.

این وسط اگرچه پایان‌بندی اپیزود قبل خبر از سر عقل آمدن آنجلا داد، اما وضع او بهتر که نشده هیچ، که عمیقا بدتر هم شده است. این روزها تنها چیزی که او را زنده نگه می‌دارد باور داشتن به فرقه‌ی رز سفید است. با وجود تمام شواهدی که علیه آن وجود دارد، آنجلا باور دارد که همه‌چیز مثل روز اول خواهد شد و او مادرش را پس خواهد گرفت. باور شدید او به این موضوع در تضاد با تمام نشانه‌هایی قرار می‌گیرد که به مورد سوءاستفاده قرار گرفتنِ احساساتِ آنجلا اشاره می‌کنند و همین منجر شده تا او با یک شکست روانی مواجه شود. از یک طرف ۷۱ ساختمان شعله‌ور و بیش از ۴ هزار جنازه، واقعیت غیرقابل‌انکاری است و از طرف دیگر باور داشتن به بهتر شدن این اوضاع، تنها چیزی است که برای او باقی مانده است. آنجلا مانده است که کدام را جدی بگیرد؟ نتیجه دیوانگی است. او طوری در پارانویا غرق شده که حالا همه (از لیون که سرباز ارتش تاریکی است و الیوت که علیه آن مبارزه می‌کند) را به عنوان کسانی که دارند برای مومنان واقعی رز سفید نقشه می‌کشند می‌بیند. کسانی که می‌خواهند جلوی به وقوع پیوستنِ دنیای بهتر را بگیرند. حالا با آنجلایی با موهای آشفته و سبد چرخ‌داری پر از خرت و پرت طرفیم که در خیابان‌ها پرسه می‌زند و با خودش حرف می‌زند. حداقل خبر خوب این است که ایمانش جواب می‌دهد. او تحت نظر است. راستش همه تحت نظر هستند. الیوت، دام، تایرل. آیا اپیزود هفته‌ی بعد، اپیزود شکستنِ زنجیرهاست؟