نقد فیلم The Disaster Artist - هنرمند فاجعه

فیلم در ۱۰۴ دقیقه خود، در تلاش است که به هسته ماجرا، چه از لحاظ داستانی و بطنی، چه از لحاظ بصری و شباهت اعضای فیلم به افراد واقعی، نزدیک بماند و انصافا هم در این کار بسیار موفق عمل می‌کند و دلیل عدم دلپذیری آن نیز همین است. به عبارتی می‌توان گفت که فرانکو و گروهش آن‌قدر سعی کرده‌اند که به تامی وایزو و دنیایش نزدیک شوند، که در نهایت تلاششان جواب داده و حسابی قالب ماجرای اصلی درآمده‌اند. آیا این موضوع ارزشمند و لایق تقدیر است؟ صدالبته! اما آیا لزوماً تجربه‌ای دوست‌داشتنی نیز خواهد بود؟ متأسفانه خیر! فیلم «هنرمند فاجعه» از تمام قوایش استفاده می‌کند تا مانند فیلم اصلی تامی وایزو یعنی اتاق، خلاف تصور و معجونی غیرقابل‌تحمل باشد. تمام مدتی که در حال تماشای فیلم بودم، منتظر بودم وجه خنده‌دار فیلم رو شود و من حسابی به شخصیت غریب و دست‌نیافتنی تامی وایزو بخندم که متأسفانه این اتفاق نیفتاد. تمام مدت فیلم، حس شرمندگی رفتارهای تامی با من همراه بود؛ چه زمانی که وسط رستوران بلند دیالوگ خوانی می‌کرد، چه زمانی که متن‌های فاقد ارزش ادبی برای فیلمش می‌نوشت و چه زمانی که گیج و منگ دور خودش می‌چرخید. تمام مدت آمیزه‌ای از خشم و حیرت بودم، خشم از تحمل هم‌چین کاراکتری که سر سوزنی نمی‌توانستم به حالش دلسوزی کنم و حیرت از بازی فرانکو که تا این حد زیر پوست نقشش خزیده بود که با اینکه فیلم اتاق را ندیده بودم، مطمئن بودم با حداقل تمایز از تامی وایزوی واقعی در حال نقش‌آفرینی است.

فرانکو هوش بسیاری در ساخت فیلمش به خرج داده است. بسیار شبیه به همان حربه‌هایی که شخص تامی وایزو برای فیلم اتاق استفاده کرده است. در دنیای واقعی، تامی وایزو با خرج بسیار، فیلم اتاق را چندین هفته متوالی روی پرده‌ها نگه داشت تا بتواند راه فیلمش را به اسکار باز کند و مخاطبان بیشتری جذب کند. در فیلم «هنرمند فاجعه» اما فرانکو با استفاده از لیست بلند بالایی از بازیگرانی که ید طولایی در مقوله طنز دارند، این توهم را برای مخاطب به وجود آورد که با بیوگرافی کمدی محصول مشترک فرانکو-روگن سر و کار دارد. فیلم مصاحبه را به یاد دارید؟ با وجود موضوع و پرداخت سخیفش، هیچ‌وقت نتوانستم منکر صحنه‌های بینهایت خنده‌دارش شوم و دقایقی را به یاد می‌آورم که فیلم را متوقف کرده بودم تا خنده‌ام بند بیاید. اما هیچ چیز این فیلم، به خنده‌داری فیلم مصاحبه نیست. حتی به دیگر فیلم‌های طنزی که این دو نفر با هم کار کرده‌اند نیز نزدیک نمی‌شود (Sausage Party یا This is the End) و دلیل آن هم پیش از همه چیز واقعی بودن فیلم است. فیلم «هنرمند فاجعه» بر اساس زندگی یک انسان واقعی ساخته‌شده است و اگر سازنده بخواهد به واقعیت وفادار بماند دست و پایش تا حدی بسته خواهد شد. فرانکو، زندگی تامی وایزو را با حداقل تغییر بازسازی کرده است و همین دامنه طنز و خلاقیت و حتی بازی او را محدود می‌کند. پس ناگریز خواهد بود که به جای شیرجه زدن در دل یک کمدی اشک‌آور، به ورق زدن زندگی آدمی عجیب نشسته باشیم که درنهایت هم نخواهیم فهمید دلیل همه رفتارهای او چه خواهد بود. به همین دلیل است که با وجود نام بازیگرانی چون سث روگن، زک افرون و حتی برایان کرنستون، فیلم «هنرمند فاجعه» در نهایت چنگی به دل نخواهد زد.

گریم، طراحی صحنه و لباس و بازسازی مکان‌ها نیز به طرز وسواس گونه و تحسین‌برانگیزی انجام‌شده‌اند. حس تعهد اعضای فیلم به حفظ وقایع از لابه‌لای جملات بازیگران، رفتارهای اغراق‌شده تامی و حال و هوای زمانی به خوبی منتقل می‌شود. فرانکو ریسک نکرده و برای آن عده‌ای که شکاک عمل می‌کنند، در انتهای فیلمش صحنه‌هایی را برای نمونه جدا کرده است. رنگ لباس‌ها، چیدمان دکورها و حتی آهنگ بیان دیالوگ‌ها، به خصوص توسط تامی وایزو نشان می‌دهد که تا چه حد فیلم «هنرمند فاجعه» دقیق و موشکافانه ساخته‌شده و از این نظر باید به فرانکو و تیمش آفرین گفت. انتخاب موسیقی نیز به جا و بر پایه نوستالژی اواخر دهه ۹۰ و اوایل قرن ۲۱ است: موسیقی الکترونیک و دیسکو که بسیار محبوب و عام‌پسند بود. ای‌کاش همه این دقت و ظریف نگری، با فیلم‌نامه‌ای خلاقانه‌تر همراه می‌شد تا با کدری و نچسب بودنش، بر زحمات بسیار و بازی‌های درخشانش سایه نمی‌انداخت.

فیلم «هنرمند فاجعه» دقیقاً از همان نقطه‌ای ضربه می‌خورد که فیلم اتاق وایزو پیش از آن صدمه دیده است. صحنه‌ای در فیلم داریم که در آن تامی وایزو می‌خواهد ابزار فیلم‌برداری را تهیه کند. فروشنده می‌پرسد: ۳۵ میلی‌متر یا اچ دی؟ و وایزو به دلیل هیجان آفرینش اثر جواب می‌دهد: هر دو! وایزو همه چیز را با هم می‌خواهد. همزمان کارگردان، نقش اول، نویسنده فیلم‌نامه و تهیه‌کننده است. بهترین تیم را کرایه می‌کند و مشغول ساخت فیلم می‌شود. اما آنچه می‌خواهد از آب درنمی‌آید. فرانکو هم کارگردان و نقش اول است، هم طنز را می‌خواهد، هم اصرار به وفاداری به واقعیت دارد، تیمی قوی هم جمع‌آوری کرده، اما فیلم «هنرمند فاجعه» آن‌طور که باید از آب درنمی‌آید. بیشتر شبیه یک پشت صحنه از فیلم اتاق است که در بهترین حالت برای علاقه‌مندان پیگیر یا اهالی سینما ساخته شده است و آن‌طور که باید جای خود را در بین بیوگرافی‌های قوی و به‌یادماندنی باز نمی‌کند.

فیلم «هنرمند فاجعه» تلاشی برای نشان دادن تعهد اعضای آن در طرح واقعیت است؛ واقعیتی از نحوه شکل‌گیری یکی از مشهورترین و بدترین فیلم‌های تاریخ سینما. فرانکو و تیمش با وجود ریزبینی و تحقیق بسیار و واضح در ساخت فیلم، از به تصویرکشیدن استثنایی بودن آدم‌های قصه ناتوان مانده‌اند. هرچه تلاش و کشمکش برای شناسایی تامی وایزو بیشتر می‌شود، مخاطب بیشتر از او دورتر و شخصیت او غیرقابل درک‌تر می‌شود و در نهایت همچنان آن موجود غریب و دوست‌نداشتنی هالیوودی، در حد همان شایعات زرد، باقی می‌ماند. با وجود بازی درخشان و ظریف جیمز فرانکو، همراهی و همدلی صادقانه و دوست‌داشتنی دیو فرانکو به عنوان دوست صمیمی وایزو، لیست بلندبالای بازیگران و تعریف و تمجیدهای تامی وایزوی واقعی از انتخاب‌ها و پرداخت، فیلم «هنرمند فاجعه» به همان مشکل فیلم اتاق دچار می‌شود: غریب و نامانوس از آب درآمدن داستان و شخصیت اصلی آن، حتی با در اختیار داشتن بهترین تیم ممکن در هالیوود.