چرا باید سریال کمدی-درام The Marvelous Mrs. Maisel را تماشا کنید؟

در آستانه‌ی از راه رسیدن فصل دوم سریال ستایش‌شده‌ی شبکه‌ی آمازون پرایم یعنی The Marvelous Mrs. Maisel که با فصل آغازین و هشت اپیزوده‌اش توانست به موفقیت‌های گوناگونی چنگ بزند، احتمالا رفتن به سراغ نقد فصل اول آن، منطقی جلوه نمی‌کند. ولی این سریال با همه‌ی زیبایی و جذابیتی که دارد، به خاطر شیوه‌ی داستان‌گویی‌اش در دسته‌ای از آثار تلویزیونی طبقه‌بندی می‌شود که در حفظ بلندمدت مخاطبان‌شان ضعف‌هایی را یدک می‌کشند و به همین خاطر اگر آن‌ها را در فاصله‌ی کم‌تری با زمان پخش فصل دوم‌شان تماشا کنید، شانس موفقیت‌آمیز بودن زحمات‌شان در لذت‌بخشی طولانی به شما، افزایش می‌یابد. اما فارغ از این موضوع که در انتهای کار بیشتر به آن می‌پردازم و سبب می‌شود همین حالا بهترین وقت ممکن برای شروع به دیدن The Marvelous Mrs. Maisel باشد، این سریال حقیقتا یکی از آن محصولاتی به حساب می‌آید که لیاقت تماشا شدن را دارند. چون از فضاهای داستانی‌اش هم برای روایت قصه‌ای شنیدنی و تا اندازه‌ی لازم متفاوت و در عین حال، صحبت درباره‌ی مفاهیمی بزرگ‌تر با مخاطب، بهره می‌برد. طوری که تعادل مابین این دو هدف، تبدیل به اصلی‌ترین نقطه‌ی قوتش می‌شود و شخصیت اصلی را همزمان به عنوان نماد کوچکی از برخی درون‌ریزی‌های حجم بالایی از مخاطبان و کاراکتری متعلق به جهانی ناشناس با زندگی خاص خودش معرفی می‌کند. نتیجه هم آن است که میریام میزل با اجرای شگفت‌انگیز ریچل بروزناهان، نه قهرمان ناشناسی محسوب می‌شود که ما هرگز زندگی او را حقیقتا درک نمی‌کنیم و نه حکم شخصیت بیش از اندازه پرجزئیاتی را پیدا می‌کند که دلیلی به جز هم‌ذات‌پنداری با او برای شنیدن ماجراهایش نداریم.

میریام میزل، دقیقا در جایی مابین دو مورد گفته‌شده قرار می‌گیرد. او قبل از هر چیز یک زن خانه‌دار، یک همسر دوست‌داشتنی و انسان پرانرژی و شادی است که نمی‌توانید تلاشش برای حفظ نظم زندگی‌اش را تحسین نکنید. او شاید از بیرون شبیه به کاراکترهای غیرواقعی فیلم‌هایی با فضاهای مشابه به نظر برسد، ولی در درونش دختری زندگی می‌کند که همواره برای داشتن چیزهایی که دارد، مبارزه کرده است. شب‌ها موقع خواب، در حقیقت نمی‌خوابد و با انجام کارهایی ساده اما شوکه‌کننده یا حتی خنده‌دار برای مخاطب، آماده‌ی روز بعد می‌شود. او همیشه به ظاهرش، رفتارش و جلوه‌ای که از خود برای دیگران به تصویر می‌کشد، انقدر اهمیت می‌دهد که شاید شیوه‌ی زندگی‌اش را تحسین نکنید، اما نمی‌توانید او را فردی بی‌ارزش و کم‌خاصیت که فقط مشغول وقت گذراندن در فضایی ثروتمندانه است، بدانید. چون هر چه‌قدر که مبارزه‌هایش بی‌معنا باشند، از همان ابتدای کار، کاراکتری است که به مبارزه کردن اهمیت می‌دهد و به این سادگی‌ها دست برنمی‌دارد.

سریال لایق تحسین شبکه‌ی آمازون پرایم، به زمان‌هایی می‌پردازد که در آن‌ها بلند می‌شویم، روی پاهای‌مان می‌ایستیم و درک می‌کنیم که در عین لزوم به مسابقه دادن، وارد رقابت نادرستی شده‌ایم و باید سری به رینگ کناری بزنیم

اما همین شخصیت‌پردازی جسورانه و جذب‌کننده‌ی میریام که در طول سریال هم در قالب‌های متفاوتی ادامه می‌یابد و جنگیدن‌های او را نشان‌تان می‌دهد، وقتی به کمال می‌رسد که سازندگان کاراکتر خواستنی‌شان را با ضرباتی سهمگین از رینگ مبارزه خارج می‌کنند. این‌گونه که یک روز همسرش که تمام زندگی‌اش را وقف او کرده بود در برابرش می‌ایستد و در اوج بی‌شرمی و شاید حتی نادانی، به وی می‌فهماند دیگر هیچ‌کدام از تلاش‌هایش ارزشی ندارند. این وسط، در یکی از بهترین اپیزودهای آغازین تمام سریال‌هایی که تا به امروز دیده‌ام، هم میریام شروع به تبدیل شدن به کاراکتری هم‌ذات‌پندارانه می‌کند و هم مخاطب چیز مهمی درباره‌ی اثر را می‌فهمد. این که «خانم میزل شگفت‌انگیز»، برخلاف بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌هایی که ناخواسته آن را در کنارشان می‌گذاریم، درباره‌ی ادامه دادن به تلاش و رسیدن به موفقیت یا حتی دست کشیدن از تلاش‌های بیهوده و آغاز لذت بردن از زندگی نیست. بلکه به زمان‌هایی می‌پردازد که در آن‌ها بلند می‌شویم، روی پاهای‌مان می‌ایستیم و درک می‌کنیم که در عین لزوم به مسابقه دادن، وارد رقابت نادرستی شده‌ایم و باید به رینگ کناری برویم.

ایمی شرمن-پالادینو خالق سریال و دیگر نویسندگان آن، از همین مدل برای پرداختن به اکثر بخش‌های داستان بهره برده‌اند. آن‌ها چه در شخصیت‌پردازی کاراکترهای اصلی و فرعی و چه در روایت بخش‌های مرکزی داستان، سعی می‌کنند تا همواره دو جهت هر رخداد را نشان دهند تا برخورد بیننده با تک‌تک اتفاقات مهم و تعیین‌کننده، به شکلی معنی‌دار صورت بپذیرد. همین حرکت هم اولا کاراکترها را به خاکستری‌ترین حالت ممکن‌شان می‌رساند و آن‌ها را از شکل قهرمان و ضدقهرمانی‌شان خارج می‌کند و دوما سبب واقع‌گرایانه شدن داستان‌گویی سریال می‌شود. مثلا جوئل یعنی همسر میریام (با بازی مایکل زیگن)، در نقطه‌ی آغازین قصه، یک مرد ساده و به شدت عادی است که کوته‌فکری‌اش در نگاه به برخی چیزها، کار دست زندگی مشترکش با میریام می‌دهد. در ادامه نیز سریال طبیعتا با توجه به واکنش‌های میریام از او غول بی شاخ و دمی در ذهن مخاطبان ترسیم می‌کند. اما وقتی نوبت به اپیزودهای بعدی می‌رسد و جوئل گام به گام با میریام مقابل خانواده‌اش، انتخاب‌های نادرستش و حتی کارهای خوبش قرار می‌گیرد، دیگر بیننده وی را در قالب شخصی ناآشنا و کم‌ارزش نمی‌بیند. چرا که جوئل قطعا آدم ایده‌آلی نیست. ولی مگر چند نفر از آدم‌های دنیای خودمان، حتی نزدیک به ایده‌آل هستند؟

هنگام دیدن «خانم میزل شگفت‌انگیز»، در برخی ثانیه‌های کوتاه احساس می‌کنید که در حال تماشای نسخه‌ی کامل‌تر و پر پیچ‌وخم‌تر فیلم‌نامه‌هایی هستید که بارها و بارها در برخی فیلم‌های کمدی یا موزیکال موفق دیده‌اید

ولی فارغ از در اوج بودن شخصیت‌پردازی و استفاده از تکنیک‌های داستان‌گویی در روایت کمال‌گرایانه‌ی داستان، قصه‌سرایی The Marvelous Mrs. Maisel، قطعا بی‌اشکال هم نیست. چون اولا در بعضی مواقع فقط با انداختن لایه‌ای از جذابیت‌های ناگهانی به روی برخی ضعف‌ها مانند ناتوانی اثر در حفظ دائمی ریتم درست داستان‌گویی سعی می‌کند خودش را ایده‌آل جلوه دهد و دوما در برخی اوقات، بدون هیچ پیش‌زمینه‌ای، از تماشاگر انتظارات پذیرش صد در صدی رفتارهای کاراکتر اصلی را دارد. این موضوع حتی در قانون‌شکنی‌های میریام هم دیده می‌شود و کاری می‌کند که وقتی به عقب می‌نگریم، مثلا کنش‌های او در پایان قسمت اول، منطق خاصی نداشته باشند. چون بیننده شاید از نظر نمادین بتواند با برگشتن متفاوت میریام به سالنی که همیشه در آن همسرش را تشویق می‌کرد کنار بیاید، ولی حقیقتا او هرگز در حالتی دیده نشده است که بفهمیم امکان انجام چنین کارهایی از سوی او وجود دارد. همین هم سبب می‌شود که در موقعیت‌هایی این‌چنین، اکت‌های پراهمیت داستانی میریام کمی مصنوعی‌تر از حد انتظار به نظر بیایند و حتی در نقاطی مانند حضور تماما ناگهانی او وسط یک جمع اعتراضی، باعث کاهش قدرت اتمسفرسازی سریال شوند.

این مشکل بعضا در مابقی کاراکترها و در کل بخش‌های مشخصی از داستان نیز به چشم می‌خورد. برای نمونه، برخی مواقع The Marvelous Mrs. Maisel شخصیت‌ها را مشخصا در راه شکل دادن به ماجرا، دست کم گرفته است و رفتارهایی را به آن‌ها می‌بخشد که باعث جلو رفتن عالی قصه می‌شوند اما با بازتعریف بعضی از ویژگی‌های کاراکترهای مورد بحث، فاصله‌مان با آن‌ها را افزایش می‌دهند. مسئله‌ی افت ریتم هم که واقعا در سریال حضور دارد و سبب می‌شود که بعد از اپیزود اول طوفانی، حرکت آهسته و حتی منطقی اثر به سمت قسمت‌های بعدی در بعضی نقاط، اندکی آزاردهنده جلوه کند.

به سبب اجراهای راضی‌کننده و حتی در چند مورد مطلقا بی‌نقص سریال، فهمیدن کاراکترهای آن و پذیرش این افراد، در نهایت به اندازه‌ی کافی آسان به نظر می‌رسد. از تونی شالهوب که در تعاریف چندخطی کاراکترش به خوبی فرو می‌رود و حتی لحظات کاملا در خدمتِ طنز سریال را دوست‌داشتنی و قابل قبول نمایش می‌دهد تا الکس بورستین که در نقش سوزی، شاید آفریننده‌ی یک قالب شخصیتی برای سریال‌های مشابه در آینده‌ی نه‌چندان دور باشد. اما ریچل بروزناهان در نقش میریام، به سادگی درخشان است. او غم‌ها، اشک‌ها، خوشحالی‌ها، مستی‌ها و حتی دیوانگی‌های کاراکترش را آن‌قدر پرجزئیات نشان مخاطبان می‌دهد که به جرئت می‌توان گفت نیمی از بار جذابیت او را به دوش می‌کشد. میریام میزل ذاتا کاراکتر پیچیده و باورپذیر و جذابی است اما بدون شک به خاطر ریچل بروزناهان است که حکم یک شخصیت محترم و شاید ماندگار را پیدا می‌کند.

اما در توصیف قدرت بالای «خانم میزل شگفت‌انگیز»، نباید اشاره به تدوین‌های قوی آن را فراموش کرد. چون قدرت ادیت بالای تیم سازنده، باعث می‌شود که در نود درصد مواقع، داستان بدون سکانس‌های اضافه روایت شود و کارگردانی خوب سریال هم در کنار همین ویژگی مثبت، نتیجه‌ای به جز رویارویی تماشاگر با یک داستان‌گویی جذاب و پرشده از اتفاق‌های گوناگون نداشته باشد. The Marvelous Mrs. Maisel، دقیقا به همین خاطر یکی از آن سریال‌هایی است که حتی در کندترین لحظه‌های‌شان، وقت مخاطب هدر نمی‌رود و حقیقتا اتفاقی در داستان می‌افتد. تازه این فارغ از لحظات پرانرژی و تند و سریعی مانند سکانس پایانی فصل اول است که با استفاده از تکنیک‌های فیلم‌برداری و روایت تصویری به شکل خارق‌العاده، پتانسیل اصلی اثر مورد بحث را به رخ‌تان می‌کشد.

(سه پاراگراف بعدی، بخش‌هایی از داستان سریال را اسپویل می‌کنند)

در عین صحیح نبودنِ الزامی نگاه انداختن تحلیلی به یکی از عناصر به خصوص و تعیین‌کننده در داستان‌گویی یک سریال درون بررسی اصلی آن، The Marvelous Mrs. Maisel این‌قدر با مفهوم فمینیسم در کنش و واکنش هست که مبرا کردن آن از هر نگاه اغراق‌آمیز و غلطی به این مسئله، یکی از وظایف هر نقدی از آن به شمار برود. شرمن-پالادینو فمینیسم را با تعریف صحیح آن به ساخته‌ی خود می‌آورد و برعکس بسیاری از آثاری که سعی می‌کنند با بخشیدن وظایف مردانه و غرورآمیز به کاراکترهای زن مثلا نشان‌دهنده‌ی برابری زن و مرد باشند، صرفا برای کاراکترش حق برابری می‌خواهد. همان حقی که به خاطر روایت سریال در دهه‌ی پنجاه میلادی، فریاد زده شدنش توسط بخش به بخش داستان، شبیه به ادا درآوردن‌های برخی از فیلم‌ها یا سریال‌های جریان‌یافته در دوران مدرن نمی‌شود و اتفاقا روی مخاطب هم اثر می‌گذارد. در The Marvelous Mrs. Maisel، همان‌قدر که کاراکترهای کم‌ارزش مذکر در مقابل دوربین به چشم می‌خورند، زن‌هایی را هم می‌بینید که اشکالات زیادی دارند و همان‌قدر که شخصیت‌های مونث مثبت و لایق احترامی مثل میریام را می‌بینیم، مردهای مهربان و صفر تا صد معرکه‌ای مانند لنی بروس (با اجرای لوک کربی) نیز مقابل دوربین ظاهر می‌شوند. خلاصه آن که سریال دقیقا همان مفهوم اصلی فمینیسم یعنی برابری حق زندگی و انسانیت بدون توجه به جنسیت را هدف گرفته است و به همین خاطر از این منظر هم حکم تجربه‌ی مهم و ارزشمندی را پیدا می‌کند.

در این بین، برخی سکانس‌ها هم وجود دارند که به شدت این مسئله را عمیق‌تر از عادت مخاطبان امروز، زیر ذره‌بین می‌برند. مثلا در شب بازگشت جوئل نزد میریام و وقتی که میریام سر مسئله‌ای تا آن حد ساده برای جوئل توضیح می‌دهد که حالا چون او به اندازه‌ی کافی خودش را مثل سال‌های زندگی مشترک‌شان مهیای موقعیت اتفاق‌افتاده نکرده است، برخی چیزها فرق خواهند کرد، جوئل به او جواب خاصی می‌دهد. جوئل می‌گوید یعنی تمام این سال‌ها تو چنین کاری می‌کردی چون انتظار داشتی که با یک بار انجام ندادن آن، من از زندگی مشترک‌مان خسته شوم و آن را کنار بگذارم؟ این دیالوگ، به خوبی نشان می‌دهد که نگاه ضد برابری زن و مرد، حالا در هر دورانی که باشد، خیلی مواقع می‌تواند به شکل غلطی از سوی خود زنان جامعه تقویت شود. میریام همیشه به غلط فکر می‌کرد که اگر مثل مادرش همه‌ی این کارها را به شکل ایده‌آل انجام ندهد و صرفا بهترین همسر ممکن نباشد، جوئل او را رها خواهد کرد. هرچند که جوئل هم ابدا چنین غول پلیدی نبود و شاید نمی‌خواست نگاهی تا این اندازه از بالا به پایین به همسرش داشته باشد.

سریال کمدی-درام The Marvelous Mrs. Maisel، در شخصیت‌پردازی و جذاب کردن داستان کاراکتر اصلی‌اش برای مخاطب خود عالی است و در عین حال، هرگز در ایجاد هم‌ذات‌پنداری بین شما و میریام میزلِ واقعا شگفت‌انگیز، به در بسته نمی‌خورد. ساخته‌ی ایمی شرمن-پالادینو شاید در برخی مواقع نتواند ریتم فوق‌العاده‌اش را حفظ کند و شاید همیشه پشت تصمیمات و کنش‌های کاراکترهایش نتوان منطقی تمام و کمال را لمس کرد، ولی با خلق فضاهایی جذاب و کمتر دیده‌شده، با دیالوگ‌نویسی‌های فوق‌العاده، با استفاده‌ی به‌جا از طنز و زدن به دل درام در بخش‌هایی دیگر، با بهره‌برداری از اجراهای عالی بازیگرانش و حتی با یاری فیلم‌برداری، تدوین، صحنه‌آرایی و کارگردانی‌هایی که دارد، هم یک تصویر از دورانی تاریخی می‌شود و هم قصه‌ی جذابی را در دل آن دوران تعریف می‌کند. اما از یک جهت، دیدن آن در نزدیکی فصل دومش، احتمالا کار منطقی‌تری باشد. چون طوری پایان می‌یابد که به مخاطب احساس آرامش دروغینی می‌دهد و در عین حال پرشده از ویژگی‌هایی است که نشان از لزوم به ادامه یافتن داستان دارند. موضوعی که می‌توان آن را برآمده از مقدمه‌پردازی عالی اثر در فصل اولش دانست که کمال‌گرایی سازندگان در برخی از بخش‌های آن، باعث نرسیدن مخاطب به برخی نقاط مورد نظرش از قصه می‌شود. به خاطر همین هم پایان‌بندی سریال بیشتر از پسِ حفظ چند هفته‌ای مخاطب برمی‌آید و در مدت طولانی‌تر، احتمالا بیننده به خاطر خواسته‌ی خودش مبنی بر دیدن ادامه‌ی داستان فصل دوم را تماشا می‌کند. نه این که واقعا کشش یا تعلیق شگفت‌آوری بین او و ادامه‌ی قصه‌ی میریام وجود داشته باشد.

لوئی سی.کی. یکی از بزرگ‌ترین استندآپ کمدین‌های دنیا، در یکی از جملات معروفش می‌گوید وقتی که یک گوشت سرخ‌شده‌ی خوش‌طعم در دهان‌تان دارید، دیگر به این اهمیتی نمی‌دهد که چه کسی رئیس جمهور است. این جمله، قطعا جواب نهایی تیتر «چرا باید سریال کمدی-درام The Marvelous Mrs. Maisel را تماشا کنید؟» نیز به شمار می‌آید. چون فارغ از همه‌ی خوبی‌ها و بدی‌های این سریال، اتمسفر آن و همه‌چیزش انقدر به مخاطب مزه می‌کند که وقتی در سکانس پایانی، میریام میزل بلند می‌گوید «ممنون و شب به خیر»، بیننده به یاد خندیدن‌هایش موقع دیدن این اثر و جذابیت‌های مختلف آن می‌افتد. این وسط، پیام‌های مهمی هم به او داده شده‌اند و سرعت بیان حرف‌ها هم گاهی افت و خیزهایی داشته است. دقیقا مثل یک استندآپ کمدی فوق‌العاده که هیچ‌کس با وقت گذاشتن برای آن، ضرر نمی‌کند.