نقد سریال هیولا؛ قسمت اول تا سوم

بی‌تردیدمهران مدیری یکی از موفق‌ترین طنزپردازان سینما و تلویزیون ایران تا به امروز بوده که با سریال‌های موفقی همچون «شب‌های برره»، «قهوه تلخ»، «پاورچین» و... توانسته به خوبی توانایی‌هایش را به عرصه ظهور برساند و طی چند سال اخیر نیز با برنامه «دورهمی» موفق شد نظر قشر عظیمی از مخاطبان تلویزیون را به خود معطوف کند. برنامه دورهمی را به‌نوعی یک دگردیسی برای پرداخت مدیری به موضوعات مختلف می‌دانم، از چه نظر؟ بگذارید منظورم را با یک مثال توضیح دهم؛ سریال قهوه تلخ را به خاطر دارید؟ مدیری استاد در لفافه حرف زدن است و در بسیاری از آثار پیشینش به‌صورت غیرمستقیم شاهد اعتراضات او به مصائب اجتماعی و سیستماتیک کشور بوده‌ایم، اما از یک جایی به بعد مدیری تصمیم گرفت در دورهمی صریح‌تر حرف خود را مطرح کند و فیلم‌نامه و دیالوگ‌های سریال هیولا نیز مراث‌خوار این رویه جدید مدیری است و به همین خاطر او به کمک پیمان قاسم‌خانی و سایر عوامل تولید این مجموعه سعی کرده‌اند بی‌پرده و تا حد توان مشکلات امروز مردم را به تصویر بکشند، اما این تصویر کشیدن همراه‌با ارزیابی و ارائه راه چاره‌ای تقریبی برای پاره‌ای از این معضلات بوده است؟ تا به اینجای کار (تا پایان قسمت سوم) که پاسخم به این پرسش منفی است و معتقدم سریال مدیری در حد فقط به تصویر کشیدن یک سری معظلات اجتماعی در بستر یک سریال درام/طنز باقی مانده است. سوالی که حالا مطرح می‌شود این است که آیا هیولا به ارائه راه چاره و نسخه‌پیچی برای مخاطب عصیان‌زده خود نیازمند است؟ تقریبا می‌توان گفت خیر.

مجموعه نمایش خانگی هیولا به آثار موفق سیتکام غربی از جهاتی نزدیک شده است. ذات این سبک به این صورت است که مخاطب با وجود اینکه می‌داند آن‌جا خانه و زندگی واقعی که در اطرافش جریان دارد نیست، اما با شخصیت‌ها همراه می‌شود، با آن‌ها قاه قاه می‌خندد و بعد از سرخوش شدن از صحنه‌های طنز لحظه‌ای که شاهدش بوده است، به فکر فرو می‌رود و نتیجه‌گری می‌کند. به نظر شما هیولا در کدام یک از بخش‌های یک سیتکام موفق ضعف دارد؟ گمان می‌کند سریال جدید مدیری جدای از خلق مناسب جامعه امروز (تا مخاطب حس کند آن‌جا خانه و حقیقت جاری در اطرافش است)، در سایر بخش‌ها عملکرد خیلی مطلوبی نداشته است؛ زیرا وقتی طنزهای لحظه‌ای خوبی ساخته نشود، مخاطب شما از آنطور که باید نمی‌خند و زمانی‌که فیلم‌ساز بدون نوآوری خاصی (تنها با کمی تغییر در آنچه که خودمان به‌صورت روزانه شاهدش هستیم) پیامش را به تصویر می‌کشد، به فکر فرو نخواهیم رفت؛ چون پیش از این نتیجه‌هایمان را در قبال چنین مسائلی گرفته‌ایم و از تمامی ‌این موارد نتیجه می‌گیرم هیولا در تبدیل شدن به یک مجموعه کمدی/اجتماعی موفق نواقص مبرهنی دارد که بازهم امیدوارم در قسمت‌های بعدی رفع شوند. ممکن است طرفداران سریال در پاسخ به ایرادات مطرح شده در این بند بگویند، هیولا لحن «خاص» خودش را دارد. من هم با اینکه این مجموعه پیرو نگرش جدید مهران مدیری است موافقم و در بالا نیز به آن پرداختم، اما این لحن خاص باید ساختارهای خود را برای مخاطب تعریف کند که تا به امروز سازوکار هیولا در خندادن بیننده، انتقال پیام‌هایش به شکلی تاثیر گذار و خلق شخصیت‌های دوست‌داشتنی ناکام بوده است. برای اینکه بیشتر متوجه اینکه باید همواره از فیلم‌ساز مطالبه‌گر باشیم و به‌دنبال پیشرفت و تحویل گرفتن یک اثر در خور توجه بگردیم، بخشی از مصاحبه چاک لوری، یکی از دوست‌داشتنی‌ترین کمدین‌های حال حاضر هنر هفتم را در پایین می‌آورم.

به یاد دارم چندی قبل در مجله فیلم مطلبی خواندم پیرامون اینکه فیلم‌ها و سریال‌های امروز ایران تیتراژهای ضعیفی دارند و حتی در جشنواره فجر ۹۷ این قسمت عملا به دست فراموشی سپرده شده بود! اما هیولا در این قسمت موفق بوده و شاهد تیتراژ شیک و مرتبی هستیم که با موسیقی مناسبی عجین شده است. جدیدترین سریال شبکه نمایش خانگی در اکثر بخش‌های فنی نیز عملکرد قابل دفاعی داشته و صحنه‌بندی‌های مناسب، سکانس‌های مدیریت شده (به‌عنوان مثال آن‌جا را به خاطر بیاورید که بعد از سکانس اعتصاب معلمان، به سراغ مستند انقراض گوزن‌های گران بها می‌رویم!)، فیلم‌برداری و نورپردازی خوبی را شاهد هستیم.

تا پایان قسمت سوم، هیولا را یک سریال می‌دانم که اگر تیم سازنده در قسمت‌های بعدی عمق بیشتری به شخصیت‌های اصلی و فرعی قصه خود داده باشند و جهت‌گیری مدیری و قاسم‌خانی در آنچه قصد دارند به مخاطب ارائه دهد واضح‌تر شود، شانس موفقیت دارد. تا به اینجا بعد اجتماعی اثر به کمدی آن غالب بوده، معضلات روزمره ایران امروز به‌صورت تیتروار بررسی شده‌اند و در برخی صحنه‌ها لبخند دلچسبی بر صورتمان نقش بسته است.