بررسی اختصاصی کارت گرافیک ایسوس Strix GeForce RTX 4080 Super

درست همین چند ماهِ پیش بود که نسل ۴۰۰۰ کارت‌های گرافیک رده گیمینگ انویدیا سری جیفورس، برای بعضی از مدل‌ها به تراشه‌ی ارتقا یافته‌ی‌ جدیدتر با پسوند super مجهز شد. درواقع بعد از گذشت حدود یک سال از معرفی کارت اصلی RTX 4080، انویدیا تصمیم گرفت که جایگزینِ جدیدی را با تغییراتی اندک و قیمتِ معقول‌تر روانه‌ی بازار کند. اینجا در زومجی یکی از این مدل‌های جدید با نام ASUS ROG Strix RTX 4080 Super را در اختیار داریم و قصد داریم به این سؤال پاسخ دهیم که این محصول ایسوس چه پیشرفتی داشته و تا چه حد می‌تواند خود را از سایر محصولات مشابه در این رده متمایز کند. آیا اصولا باید انتظار مواجه شدن با یک کارت گرافیکِ گیمینگِ خارق‌العاده را داشته باشیم یا خیر.

برای حمایت از زومجی لطفا ویدیو را در یوتیوب تماشا کنید

مشخصات فنی تراشه در GeForce RTX 4080 SUPER

اگر بخواهیم ابتدا از مهم‌ترین بخش این محصول شروع کنیم، باید بگوییم که تراشه گرافیکی جای گرفته در قلبِ این کارتِ تنومند با نام AD103-400 شناخته می‌شود. این تراشه با فناوری ۵ نانومتری شرکت تایوانیِ TSMC ساخته شده و با بهره‌گیری از حدود نزدیک به ۴۶ میلیارد ترانزیستور و ابعادِ ۳۷۹ میلی‌متری، تعداد ۱۰۲۴۰ هسته‌ی پردازشی CUDA با معماری Ada Lovelace را در دل خودش جای داده است. درواقع تراشه‌ای با این مشخصات، قرار است فقط یک پله پایین‌تر از تراشه‌ی رده حرفه‌ای و پرچم‌دارِ بی‌رقیب AD102، بکار رفته در کارت RTX 4090 قرار بگیرد و راندمانی در خورِ تحسین و در سطح رده بالای نسل ۴۰۰۰ جیفورس انویدیا، در بازی‌های جدید و آینده ارائه کند.

بلاک دیاگرام تراشه‌ی AD103 استفاده شده در کارت گرافیک RTX 4080 SUPER

مانند طراحی‌ نسل‌های قبلی انویدیا، AD103 از کلاسترهای پردازش گرافیکی (Graphics Processing Clusters یا به اختصار GPC)، واحدهای پردازش بافت (Texture Processing Cluster یا به اختصار TPC)، واحدهای SM، واحدهای ترسیم (Raster Operator یا به اختصار ROP) و کنترلرهای حافظه تشکیل شده است. یک تراشه‌ی کامل AD103 شامل ۷ واحد GPC، تعداد ۴۰ واحد TPC و ۸۰ واحد SM می‌شود که مطابقِ قسمت‌های قرمزِ رنگ شده در دیاگرام فوق، برخی قسمت‌های آن برای استفاده در تراشه‌ی ‌‌‌‌‌‌AD103-400‌‌‌‌‌‌‌‌‌ که شامل سه واحد NVDEC می‌شود غیرفعال شده است. همچنین هر SM هم ۱۲۸ هسته‌ی CUDA و ۴ هسته‌ی Tensor دارد و ۱ هسته‌ی RT و ۴ واحد پردازش بافت یا همان TU را در خود جای می‌دهد. تراشه‌ی AD103-400 به میزان ۱۰۲۴۰ کیلوبایت حافظه‌ی کش L1 و ۶۵۵۳۶ کیلوبایت حافظه‌ی کش L2 در اختیار دارد.

نسل سوم RT

هسته‌های RT (مخفف Ray Tracing یا رهگیریِ پرتو) در نسل‌ِ جدید برخی پیشرفت‌ها را شامل می‌شوند که در ترکیب با بهینه‌سازی‌های صورت گرفته روی زیرسیستمِ حافظه‌ی کَش، به‌صورت موثر می‌تواند افزایش راندمان را نسبت به هسته‌های RT در معماری Ampere به همراه داشته باشند. به‌علاوه، واحد‌های SM در معماری Ada Lovelace توانایی اجرای همزمان کارهای هسته‌ی RT + گرافیک یا هسته‌ی RT + محاسبه (Compute) را در اختیار دارد که به میزان قابل توجهی پردازش‌های رهگیری پرتو را شتاب می‌بخشد. همچنین استفاده از ساختار داده‌ای BVH (مخففِ bounding-volume hierarchy، روشی است که برای کاهشِ سلسله مراتب مورد نیاز برای پردازش داده‌های هندسیِ اشیا ابداع شده است) ساده‌تر شده با کاستن از سه‌ضلعی‌های مورد نیاز در واحد RT معماری جدید، به معنای مصرف حافظه‌ی کمتر و بار پردازشی کمتر روی پردازنده مرکزی است. به این ترتیب و به ادعای انویدیا، مدت زمان کامپایل پردازش‌های BVH بین ۷.۶ برابر تا حداکثر ۱۵ برابر نسبت به واحدهای RT در معماری گذشته کاهش پیدا می‌کند.

نسل چهارم Tensor

نسلِ جدید هسته‌های Tensor انواع داده‌ای (Data Type) جدیدی را برای افزایش بهره‌وری و انعطاف در برنامه‌نویسی پشتیبانی می‌کند که می‌تواند راندمان بالاتری را در پردازش‌های هوش مصنوعی مانند DLSS عرضه کند. همچنین واحدهای Tensor برای تولید فریم‌های کاملا جدید در DLSS 3.0 هم بکار گرفته می‌شوند. این هسته‌ها در معماری Ada Lovelace با اضافه کردن پشتیبانی از فرمت‌های اعشاری FP8، قابلیت‌های بیشتری را ارائه می‌کنند و انویدیا ادعا می‌کند که می‌تواند مدل‌های زبانی بزرگ یا LLM را تا ۳۰ برابر نسبت به نسل قبلی سریع‌تر پردازش کند.

در بخش حافظه نیز از تراشه‌های GDDR6X بهره گرفته شده است. این نوع حافظه برای افزایش سرعت انتقال داده‌ها برای اولین‌بار با کارت‌های نسل آمپر استفاده شده بود و در این نسل هم از فرکانس بالاتر آن‌ها استفاده شده‌ است. همچنین در بخش استاندارد رابط با مادربرد هم مانند نسل قبلی از گذرگاه PCI express 4.0 پشتیبانی می‌شود. فناورهای جانبی دیگری نیز معرفی شده‌اند که در ادامه بررسی آن‌ها می‌پردازیم.

DLSS 3 Frame Generation

DLSS 3.0 یک ویژگی جدید انقلابی به نام Frame Generation را معرفی کرده که نویدِ دو برابر شدن نرخ فریم، آن هم با کیفیت قابل قیاس و در مواردی بهتر از کیفیت Native را می‌دهد. DLSS 3.0 می‌تواند فریم‌ها را با استفاده از فریم‌های قبلی و محاسبات بُرداری و هوش مصنوعی تولید کند، بدون اینکه پایپ یا همان خط لوله پردازش گرافیکی را به اِشغال خود درآورد. درضمن می‌توان تولید فریم با وضوح اصلی را بدونِ افزایش مقیاس (با همان رزولوشن اصلی که به آن DLAA نیز گفته می‌شود) فعال کرد.

مشخصات کارت گرافیک ASUS ROG Strix GeForce RTX 4080 SUPER OC

در اینجا مشخصات کارت گرافیکِ جدیدمان (نوشته شده با فونت نارنجی) را با مدل مرجع (Founders Edition ساختِ انویدیا و نوشته شده با فونت سبز) مقایسه می‌کنیم:

ملاحظه می‌کنید که فرکانس بوستِ GPU در این مدل، از ۲۵۵۰ مگاهرتز برای مدل مرجع انویدیا، با ۹۰ مگاهرتز افزایش به ۲۶۴۰ مگاهرتز رسیده و اورکلاک کارخانه‌ای روی تراشه‌ی گرافیکی اعمال شده است. در نتیجه‌ی افزایش فرکانس، طبعا توان محاسباتی و نرخ فریم در بازی‌ها هم افزایش پیدا خواهد کرد. اما فرکانس کاری حافظه‌ی گرافیکی به‌ مانندِ تمام کارت‌های سفارشیِ دیگر از برند‌های مختلف، دست‌نخورده باقی مانده و کماکان ۲۳ گیگاهرتز (فرکانس موثر) است. همچنین برای کانکتور تأمینِ توان نیز از نوع ۱۲ ولتی و ۱۶ پینی استاندارد جدید انویدیا (در همکاری با کنسرسیوم PCI-SIG و با نام 12VHPWR) استفاده شده است.

طراحی مدار توان و رابط‌ برق در کارت ROG Strix RTX 4080 Super برای تأمین ۳۲۰ وات در حالت معمولی و ۴۲۰ وات در حداکثر توان هنگام اورکلاک، اضافه بر ۷۵ واتی که از اسلات PCI express دریافت می‌شود، به نحوی است که بتواند تا ۳۴۵ وات اضافی را هم از کانکتور ۴۵۰ واتی 12VHPWR تأمین کرده و برای اورکلاک استفاده کند. همچنین یک مبدل اختصاصی برای تبدیل برق با استفاده از سه کانکتور ۸ پینی PCIe به یک کانکتور برق 12VHPWR در داخل محتویات کارت گرافیکی لحاظ شده است تا دارندگان منابع تغذیه قدیمی‌تر هم بتوانند بدون ضرورت ارتقای این قطعه از این کارت گرافیک استفاده کنند.

اما از آنجایی که هر تراشه‌ی گرافیکی با تراشه‌های حافظه احاطه می‌شود، اینجا هم تعداد ۸ عدد تراشه‌ی دو گیگابایتی و در مجموع ۱۶ گیگابایت از نوع GDDR6X ساخت شرکت مایکرون، روی برد مدار چاپی این کارت، در گرداگردِ تراشه‌ی اصلی جایگذاری شده‌اند. از طرفی این تراشه‌های حافظه هم خود ازطریق یک مسیر اختصاصی یا اصطلاحا گذرگاهِ ۲۵۶ بیتی، به تراشه‌ی AD103 متصل هستند تا حافظه‌ی مورد نیاز برای بارگذاریِ داده‌های گرافیکیِ مربوط‌به بازی‌ها را فرآهم کنند.

تفاوت با 4080 RTX معمولی

برتری تراشه‌ی مدل سوپرِ RTX 4080 نسبت به تراشه‌ی RTX 4080 معمولی، در اضافه شدنِ تعدادِ ۵۱۲ هسته‌ی پردازشی بیشتر است که در نتیجه‌‌ی آن، تعداد هسته‌های اختصاصی واحد رهگیری پرتو هم از ۷۶ به ۸۰ واحد، و واحدهای Tensor هم از ۳۰۴ به ۳۲۰ واحد افزایش پیدا کرده است. اما آنچه که درنهایت برای ما اهمیت دارد راندمان است و بنابراین در بخش بررسی راندمان و بنچمارک‌ها، خواهیم دید که این ارتقای مشخصات تراشه‌ی گرافیکی در سطحِ تراشه، تا چه حد به افزایش راندمانِ قابل سنجش در مقایسه با کارت RTX 4080 معمولی منجر شده است.

امکانات اختصاصی و خنک‌کننده کارت استریکس

سیستم خنک‌کننده‌ی این کارت گرافیک براساس طراحی اختصاصی ایسوس ساخته شده و از فناوری محفظه‌ی بخار (Vapor chamber) برای انتقال کارآمدترِ حرارت ازطریق لوله‌های حرارتی (Heat pipe) برخوردار است. همین‌طور هیت‌سینکِ سنگین و متراکمی روی این خنک‌کننده پیاده شده که به‌خاطر ابعادش، در همان نگاه اول به ظاهرِ کارت بسیار جلب توجه می‌کند. ایسوس ادعا می‌کند که این خنک‌کننده برای دفع حرارت ازطریق لوله‌های حرارتی، قادر است که توان حرارتی تا سقف ۵۰۰ وات را حتی در شرایط محیطی خیلی سخت مدیریت کند. هر چند که این کارت در حالت پیش‌فرض فقط قرار است تا سقفِ ۳۲۰ وات توان استفاده کند، اما این مقدار با احتساب اورکلاک می‌تواند تا ۴۲۰ وات هم افزایش پیدا ‌کند. درواقع سیستم خنک‌کننده‌ی این کارت دقیقا با کارت RTX 4090 یکسان است و برای همین هم از قابلیت خنک‌کنندگی بسیار بالاتری نسبت به نیازِ این کارت برخوردار است.

در بالاترین بخشِ این خنک‌کننده هم فن‌های Axial-tech ایسوس را داریم که به ادعای سازنده ۲۳ درصد گردش هوای بهتری نسبت به فن‌های معمولی تولید می‌کنند، در زمانی بیکاری کارت گرافیک هم کاملا خاموش هستند و تنها وقتی که دمای کارت از ۵۵ درجه سلسیوس فراتر رود فعال می‌شوند. تمام این اجزا درنهایت سیستم خنک‌کننده‌ای را تشکیل می‌دهند که قرار است کمترین دمای ممکن را با کمترین نویز صوتی، برای این قطعاتِ سطح بالا فرآهم کنند. اولین مزیت داشتنِ چنین خنک‌کننده‌ای می‌تواند این باشد که گیمر حتی در هنگام اجرای بازی‌های سنگین هم متوجه کارکردنِ این کارت قدرتمند نشده و در نتیجه تمرکزش از انجام بازی منحرف نشود. دومین مزیتِ داشتن خنک‌کننده‌ی قوی هم حفظ فرکانس کاری تراشه‌ی گرافیکی در حالت بوست و بالاترین میزان تعیین شده است تا راندمانِ کارت به خاطر رسیدن به دمای بالا افت نکرده و در نتیجه نرخِ فریم هم کاهش پیدا نکند. در ادامه‌‌ی بررسی و کمی جلوتر، از دماهای ثبت شده برای این کارت و برداشتِ نهایی از عملکردِ حرارتی خنک‌کننده‌اش هم صحبت می‌کنیم.

برخی از دیگر از مشخصات کارت گرافیک ROG Strix RTX 4080 SUPER به این شرح است:

• فرکانس ۲۶۴۰ مگاهرتز در حالت پیشفرض و ۲۶۷۰ مگاهرتز در حالت اورکلاک.
• طراحی ۳.۵ اسلاته برای ابعاد کارت گرافیک.
• پوشش مقاوم قاب و صفحه پشت کارت که برای به حداکثر رساندن جریان هوا و دفع گرما موثر هستند.
• تراشه‌ی کنترلر دیجیتال قدرتمند و خازن‌های 15K برای تأمین حداکثر عملکرد.
• فناوری Auto-Extreme به معنای مراحل تولید دقیق و اتوماتیک کارت گرافیک بدون دخالت دست برای اطمینان و دقت بیشتر در طی مراحل تولید.
• نرم‌افزار GPU Tweak III برای بهینه‌سازی راندمان، کنترل دما و نظارت بر متغیرهای کارکرد سیستم و کارت گرافیک.

سیستم تست

• پردازنده: Intel Core i7 – 13700K 5.4 GHz

• مادربرد: Z790

• حافظه: 16GB DDR 4

• سیستم‌ عامل: ویندوز 11 نسخه PRO با آخرین آپدیت‌ها (22631-23H2)

• درایورها: NVIDIA GeForce 555.85 WHQL

بنچمارک‌ها

اما قبل از پرداختن به نتیجه‌ی اجرای بنچمارک‌ها، باید اشاره کنیم که کارت گرافیک ایسوس را روی سیستم مرجعِ زومجی با مادربرد اینتلی Z790 ساخت گیگابایت، پردازنده‌ی Intel Core i7 13700K و ۱۶ گیگابایت حافظه‌ی اصلی نصب و درایور انویدیا را هم روی ویندوز 11 به آخرین نسخه به‌روزرسانی کردیم. فقط در نظر داشته باشید که بسته به بنچمارک، بازی مورد بررسی و میزان وابستگی آن‌ها به سرعت پردازنده یا حافظه، ممکنه نتایج به‌دست اومده با سخت‌افزارها یا پلتفرم‌های دیگر، متفاوت از نتایج به‌دست آمده‌ در سیستم مرجع گیمینگ ما باشد.

3DMARK: Port Royal

شاید تست Port Royal از مجموعه‌ی 3DMARK را بشناسید، آزمونی که با هدف سنجش راندمان کارت گرافیک در زمینه‌ی اجرای تکنیکِ رهگیری پرتو یا همان ray tracing معروف ساخته شده است. در اینجا امتیاز ۱۸۳۸۶ را کسب کردیم که در مقایسه با امتیاز ۱۸۱۵۰ کسب شده توسط کارت ASUS TUF RTX 4080 OC به میزان ۱.۳ درصد بالاتر است. به نظر می‌رسد که این مقدار از تفاوتِ راندمان را نباید پیش‌رفتِ قابل توجهی در بخش RT محسوب کرد.

3DMARK: Speed Way

اما آزمایش معتبر دیگر در این مجموعه، آزمونِ Speed Way است که ترکیبی از قابلیت‌های تعبیه شده در DX12 Ultimate را درکنار برخی تکنیک‌های رهگیری پرتو به اجرا می‌گذارد. در اینجا با کارت جدیدمان امتیاز ۷۴۴۱ را به‌دست آوردیم، درحالی‌که در کارت TUF RTX 4080 ایسوس امتیاز ۷۵۲۲ رو کسب کرده بودیم که با وجود امتیاز کمتر، می‌توان آن را در محدوده‌ی قابل انتظار برای درصد خطای آزمایش در نظر گرفت و چشم‌پوشی کرد.

3DMARK: Steel Nomad Stress Test

در اولین آزمون مرتبط با پایداری فرکانسی و ثبات راندمان در اجرای طولانی مدت هم پایداری نرخِ فریم به میزان ۹۹.۵ درصد، آن هم بعد از ۲۰ بار اجرای تست فشارِ Steel Nomad برای کارت گرافیکِ ما ثبت شد که در نوع خودش برای کارتی با این سطح از مصرف و راندمان، فوق‌العاده و بی‌نقص تلقی می‌شود. درصد پایداری کارت گرافیکِ دیگر ما بر پایه‌ی ASUS TUF RTX 4080 و البته با خنک‌کننده‌ی ضعیفترِ سری TUF، قبل از این در همین آزمون ۹۷.۳ درصد ثبت شده بود.

FurMark 2.3.0 برای آزمون پایداری راندمان و سنجش دما

در دومین و مشهورترین آرمون تست پایداری در مصرف و توان بالا یعنی Furmark هم گرافیک مورد بررسی ما بعد از گذشت ده دقیقه از اجرای این ویروسِ مصرف انرژی، توانست به متوسط ۳۶۲ فریم بر ثانیه دست پیدا کند که در مقایسه با کارت RTX 4080 قدیمی از سری TUF به میزان ۴ درصد افزایش نشان می‌دهد.

در بخش دما حینِ اجرای این آزمون سنگین هم حداکثر دمای GPU به ۶۲ درجه سانتیگراد و حداکثر دمای hotspot تراشه هم به ۷۳ درجه رسید که دربرابر دماهای ثبت شده برای کارت TUF RTX 4080 معمولی به ترتیب به میزان ۷۴ و ۸۹ درجه، دمای چشمگیر و تحسین‌برانگیزی در نظر گرفته می‌شود. درواقع در اینجا است که می‌توان تاثیر جدیِ استفاده از یک سیستم خنک‌کننده‌ی قدرتمند و کارآمد را در کارکرد عینیِ کارت گرافیک، در عمل مشاهده و باور کرد.

در سنجش میزان حرارت صفحه‌ی فلزی محافظِ پشت کارت به کمک حسگر حرارتی نیز در تمام مدت تست، دماسنج دیجیتالی ما دمایی بالاتر از ۴۸ درجه را برای Backplate کارت گرافیکی ثبت نکرد که بیانگر دفع بسیار مناسبِ حرارت توسط اجزای سیستم خنک‌کننده‌ی کارتِ گرافیک است.

Cyberpunk 2077

در بنچمارک داخلی بازی سایبرپانک 2077 هم در دقت 1080p و با بالاترین تنظیمات گرافیکی، فعال بودن ray tracing و البته قابلیت سنگین‌ترِ path tracing برای نورپردازی در محیط‌های بازی، به کمک DLSS 3.5 در حالت Quality، کارت استریکس RTX 4080 Super توانست به نرخ فریم متوسط ۱۵۰.۹ فریم در ثانیه دست پیدا کند که برای اجرای بازی در نمایشگرهای سریع، مثلا با پنل‌های ۱۴۴ هرتزی، راندمانی ایده‌آل محسوب می‌شود.

Senua’s Saga Hellblade II

با وجود نرخ فریم نسبتا بالایی که در بیشتر صحنه‌های این بازی داشتیم، اما نوسانِ راندمان در صحنه‌های مختلف قابل‌توجه بود. در این عنوان برای میانگینِ نرخ فریم میزانِ ۱۲۹ فریم در ثانیه و برای کمترین فریم ثبت شده هم ۹۴ فریم در ثانیه را ثبت کردیم. همین آزمون را دوباره و با کارت گرافیک ASUS TUF RTX 4080 OC هم ثبت کردیم که درنهایت و با درنظرگرفتن خطای تکرار آزمون، به‌ترتیب به میانگین و کمینه‌ی ۱۲۷ و ۹۸ فریم در ثانیه رسیدیم.

جمع‌بندی

هرچند که انتظاراتمان در مورد تفاوت ناچیزِ RTX 4080 Super با RTX 4080 قبلی که در سال گذشته عرضه شده بود، در آمار و نتایج به‌دست آمده از بنچمارک‌ها هم نمود پیدا کرد، اما قضیه باعث نمی‌شود که راندمان عالی این کارت گرافیک را در بازی‌های جدید، حتی با فعال کردن سنگین‌ترین سطح از گرافیک‌های شامل رهگیری پرتو و افکت‌های مختلف انکار کنیم. مدل ROG Strix در زمینه‌ی کنترل و دفع حرارت عملکردی نشان داد که در هیچ کدام از مدل‌های سطح بالای مشابه از برندهای دیگر تابه‌حال شاهد نبوده‌ایم.

اما موضوع مهم و در عین حال جالب توجه این است که این سطح از دما برخلاف تصور و الگوی کارکرد برخی از مدل‌های رقیب، اصلا به کمک افزایشِ فراتر از معمول دورِ فن‌های سه‌گانه‌‌ی این کارت گرافیکی، و در نتیجه تولید صدای آزاردهنده به‌دست نمی‌آید. تجربه‌ی کوتاهِ ما از کارت استریکس RTX 4080 Super این بود که در طول بررسی این کارت و بدترین سناریوهای ممکن هم، هرگز دور فن‌های کارت استریکس ایسوس آنقدر زیاد نشد که بتوان صدای آن‌ها را از نویز تولیدی فن‌های واتر کولر یا فن‌های داخل کیس تفکیک کرد.

در مجموع و برای اظهارنظر نهایی درباره‌‌ی این کارت، نه‌تنها نمی‌توان ایراد فنی خاصی را برای این محصول برشمرد یا از آن انتقادی را مطرح کرد، بلکه باید به کیفیت ساخت و البته خنک‌کننده‌ی عالی مدل استریکس، به‌عنوان بهترین و بارزترین ویژگی این مدل در مقایسه با محصولات مشابه هم اذعان کرد. به‌هرحال فارغ از بحث فنی، فقط برچسب قیمتی کارت‌های گرافیک سری استریکس ایسوس است که ممکن است برخی از گیمرها را با وجود تمام علاقه‌ای که می‌توانند برای نصب چنین کارت گرافیکِ قدرتمندی در سیستم گیمینگ خودشان داشته باشند، از خرید این محصول‌ منصرف کند.

به‌عنوان یک نکته‌ی جنبی هم باید اعتراف کرد که راندمان RTX 4080 Super هم با وجود ارتقای اسمی عملکرد، نه‌تنها تفاوت راندمان محسوسی با RTX 4080 اولیه ندارد، بلکه هنوز با نزدیک شدن یا کاستن از فاصله با کارت RTX 4090 فاصله‌ی بسیار زیادی دارد که قرار نیست انویدیا آن را در این نسل جبران کرده و مثلا مدلی با نام RTX 4080 Ti را به بازار عرضه کند.