غارها از مهم‌ترین جاهای دیدنی ایران هستند؛ دنیاهایی اسرارآمیز و پر از شگفتی که افراد بسیاری را به‌سمت خود جذب می‌‌کنند. اگر تاکنون به کاوش در یک غار رفته باشید، بدون شک، متوجه زیبایی پنهان و حیرت‌انگیز آن‌ها شده‌اید و می‌دانید که غارها مکان‌هایی مخوف با صداهای عجیب و غریب و خفاش‌های ترسناک نیستند.
به گفته نظام دوست، عضو هیئت موسس انجمن غار و غارشناسی، ایران بیش از ۲۵۰۰ غار شناسایی‌شده دارد که کمتر از یک درصد از آن‌ها غارهای باستانی و تاریخی هستند. البته باید بدانید که غار، تعاریف متفاوتی دارد. غار از نظر زمین‌شناسی به حفره‌ای اطلاق می‌شود که بر اثر حل شدن سنگ‌ها با آب و ذوب شدن یخ‌ها به وجود آمده‌اند؛ به این ترتیب، غارهای دست‌کند و غارهای افقی به‌عنوان غار شناخته نمی‌شوند. غار دست‌کند، غاری است که توسط انسان و در دوره‌های مختلف ساخته شده و غارهای افقی نیز به غارهایی گفته می‌شود که در مسیر رودها یا چشمه‌ها به وجود آمده‌اند.
کشور ایران، بهشتی برای غارنوردان داخلی و خارجی است و همه ساله، افراد بسیاری برای بازدید از این غارها به مناطق مختلف کشور سفر می‌‌کنند. در ادامه شما را با خاص ترین غارهای ایران آشنا خواهیم کرد.
غار کتله خور؛ استان زنجان
- نوع غار: آهکی
- طول مسیر کشف شده غار: ۳۰ كیلومتر (بخش زیادی از غار، قابل دسترسی نیست)
غار آهکی کتله خور، یکی از زیباترین غارهای ایران است که از نظر قدمت، وسعت، تعداد طبقات و تنوع در تشكیل قندیل‌ها، از غارهای منحصربه‌فرد دنیا محسوب می‌شود. این غار قبل از سال ۱۳۰۰ کشف و ۳۰ سال بعد توسط فردی بنام سید اسدالله جمالی به ثبت رسید. غار کتله خور، مسیرهای کشف نشده بسیاری دارد و تاکنون انتهای آن پیدا نشده است. در حال حاضر حدود ۳۰ كیلومتر از غار كتله خور شناسایی و نقشه‌برداری ۲۲ كیلومتر از این محدوده انجام شده؛ اما فقط یک مسیر ۱۲۰۰ متری، آن هم در طبقه اول غار برای بازدید گردشگران مهیا شده است.
جالب است بدانید که بر اساس شواهد و بررسی‌های انجام شده غار کتله خور به غار علیصدر در همدان متصل می‌شود و این دو غار به‌لحاظ قدمت تقریبا همسن هستند؛ البته از چند جهت با هم تفاوت دارند. به‌طور مثال، آهک‌های غار کتله خور نسبت به آهک‌های غار علیصدر بسیار خالص‌تر هستند و به همین دلیل، کتله خور، غار زیباتری است؛ زیرا درجه خلوصآهک‌ها موجب شفافیت آن‌ها و در نتیجه عبور نور از قندیل‌ها می‌شود.
غار چال نخجیر؛ استان مرکزی
- آثار ملی ایران
- طول مسیر کشف شده غار: هشت تا ۱۴ کیلومتر (بخش زیادی از غار، قابل دسترسی نیست)
غار چال نخجیر در استان مرکزی تا قبل از کشف غار کتله خور بنام عروس غارهای خاورمیانه معروف بود. این غار که به دوره سوم زمین‌شناسی (۷۰ میلیون سال قبل) تعلق دارد، در سال ۱۳۶۷ در اثر وقوع یک انفجار در نزدیکی دهانه آن کشف شد. ۹۵ درصد از دیواره‌های این غار سه طبقه با رسوبات آهکی و بقیه با سنگ پوشش داده شده است.
تاکنون چهار کیلومتر از غار چال نخجیر توسط افراد محلی و غارنوردان کشف شده است و گفته می‌شود که عمق آن، حدود هشت تا ۱۴ کیلومتر است. در ضمن، ۱۲۰۰ متر از غار برای بازدید عموم کف‌سازی، ایمن‌سازی و نورپردازی شده است. از دیگر ویژگی‌های منحصربه‌فرد غار، زنده بودن آن است؛ به این معنا که اگر جایی از غار تخریب شود یا ترک بخورد در طول سال‌های متمادی ترمیم خواهد شد.
اسفنج‌های بلورین، منشورها، کلیست و باغ‌های مرجانی، دالان‌ها، حوضچه‌های گوناگون و تالارهای مختلف مانند تالار چهلستون از جمله دیدنی‌های غار چال نخجیر هستند. متاسفانه بازدیدهای فراوان، نگهداری نامناسب و برگزاری مراسم عروسی در غار چال نخجیر، آسیب‌های جدی به این غار زده است و امید می‌رود که مراقبت کافی از این غار توسط مسئولان و بازدیدکنندگان به عمل آید.
غار علیصدر؛ استان همدان
- آثار ملی ایران
- نوع غار: تالابی و آبی
- طول مسیر کشف شده غار: ۱۲ کیلومتر (بخش زیادی از غار، قابل دسترسی نیست)
غار علیصدر یکی از محبوب‌ترین جاذبه‌های دیدنی استان همدان است که در سال ۱۳۸۷ به‌عنوان بیست و سومین اثر طبیعی ملی ایران به ثبت رسید. این غار تنها غار تالابی ایران و از معدود غارهای آبی قابل قایقرانی جهان است که طولانی‌ترین مسیر قایقرانی در غار را دارد. علیصدر همچنین یکی از بزرگترین غارهای آبی جهان است که قدمت آن به دوران دوم زمین‌شناسی یا ژوارسیک (۱۹۰-۱۳۶ میلیون سال قبل) برمیشود.
در بازدید از غار علیصدر ابتدا از دالان‌های پرپیچ‌و‌خمی عبور می‌کنید و سپس ادامه مسیر را با قایق‌های پدالی در دالان‌های زیبا و دهلیزهای متعدد و چشم‌نواز ادامه می‌دهید. از مجموعه رشته آب‌ها در داخل غار علیصدر، دریاچه‌هایی به وجود آمده‌اند که عبور از آن‌ها تنها با قایق میسر است. بازدید شما به دو صورت نیمه مسیر و تمام مسیر به مسافت‌های ۱,۲۵۰ و ۴,۰۰۰ متر است. در تمام مسیر، قندیل‌ها، سنگ‌ها و مجسمه‌هایی به‌شکل‌های عجیب و غریب یا شبیه حیوانات می‌بینید که در میان آن‌ها می‌توان به پنجه عقاب، مجسمه آزادی، شیر دو سر، کبوتر، قایق وارونه، خوشه انگور، گل‌کلم و سنگی شبیه اسم مبارک الله اشاره کرد.
غار علیصدر، تالارهای متعددی دارد که تالار آزادی با طول ۱۰۰ متر، عرض ۶۰ متر و ارتفاع ۴۰ متر، مشهورترین این تالارها است. جالب است بدانید که تاکنون نزدیک به ۱۲ کیلومتر از دهلیزها و مسیرهای غار شناسایی شده و تنها ۲٫۲ کیلومتر از آن مورد بازدید علاقه‌مندان قرار می‌گیرد.
غار قوری قلعه؛ استان کرمانشاه
- آثار ملی ایران
- نوع غار: آبی
- طول مسیر کشف شده غار: ۱۲ کیلومتر (بخش زیادی از غار، قابل دسترسی نیست)
غار قوری قلعه یا «قوری قالا»، یکی از مشهورترین آثار طبیعی کشور در استان کرمانشاه است که قدمت آن به بیش از ۶۵ میلیون سال برمیشود. یکی از مهم‌ترین ویژگی‌های منحصربه‌فرد این غار، وسعت آن است که در میان دیگر غارهای آبی قاره کهن، مقام اول را کسب کرده است. غار قوری قلعه، ۱۲ کیلومتر طول و بیش از سه هزار متر عمق دارد و در سال ۱۳۵۵ و توسط گروهی از غارشناسان انگلستان شناسایی شده است.
مهم‌ترین ویژگی غار قوری قلعه، وجود چهار آبشار با ارتفاع ۱۰ تا ۱۲ متر در عمق حدود ۳۰۰۰ متری است. طبیعت زیبای منطقه، چشم‌انداز جنگلی در یکی از تماشایی‌ترین دره‌های استان کرمانشاه و چشمه‌های متعدد از جمله جاذبه‌هایی هستند که این غار را در میان گردشگران مشهور کرده‌اند. دما و رطوبت در تمامی فصول سال، در این غار مناسب است.
غار نمکدان؛ جزیره قشم
- طول مسیر کشف شده غار: ۶٫۴ کیلومتر (بزرگترین غار کشف شده در کوه نمکی قشم)
- نوع غار: غار نمکی
غار نمکدان قشم که با نام غار نمکی نیز شناخته می‌شود، از محبوب‌ترین جاهای دیدنی قشم به شمار می‌رود. کوه نمکی قشم که یکی از عجایب هفت‌گانه خلیج فارس به‌حساب می‌آید، چند غار را در خود جای داده است که بزرگترین آن‌ها غار نمکدان قشم با طول حدود ۶٫۴ کیلومتر است. بر اساس تحقیقات صورت گرفته، قدمت نمک‌های غار به دوره پیش از کامبرین برمیشود و عمر آن‌ها بیش از ۵۷۰ میلیون سال است.
غار نمکدان قشم، طولانی‌ترین غار نمکی جهان است. این غار تقریبا افقی است و شیب کمی دارد. برای سفر به غار نمکدان می‌توانید از سه بندر باسعیدو، سلخ و گورمی راهی شوید و سپس از جاده‌ای شوسه‌ای عبور کنید. بین جاده همجوار ساحل تا ورودی غار حدود دو کیلومتر فاصله است که باید آن را پیاده بروید. دهانه اصلی غار به‌سمت جنوب است و تا عمق حدود ۲۰ متری آن نیازی به استفاده از چراغ قوه ندارید. گردشگران می‌توانند تا عمق ۱۰۰ متری این غار را پیمایش کنند؛ اما برای رفتن به‌بخش‌های داخلی این غار باید تجهیزات کافی به‌همراه داشته باشند.
غار پراو؛ استان کرمانشاه
- میراث طبیعی ایران
- طول مسیر کشف شده غار: ۱۴۵۴ متر
غار «پراو» در سال ۱۳۵۱ توسط گروهای انگلیسی در کرمانشاه کشف شد. این غار با طول ۱۴۵۴ متر و ارتفاع ۷۵۲ متر تا قبل از کاوش در غار جوجار به‌عنوان عمیق‌ترین غار ایران شناخته می‌شد. جالب است بدانید که درباره غار پراو، افسانه‌های زیادی وجود دارد و برخی ادعا می‌‌کنند که این غار به‌اندازه کهکشان راه شیری طولانی است. «پراو» به‌معنای آب است و این غار نیز در مسیر حرکت جریان های آبی و آهکی قرار دارد. ۲۶ حلقه چاه در غار پراو وجود دارد که عمیق‌ترین آن‌ها، چاه شماره ۱۶ با عمق ۴۲ متر است.
غار پراو یکی از حادثه‌خیزترین مناطق غاری ایران است؛ اما این مکان در حال حاضر ایمن‌سازی شده است و مکانی مناسب برای تمرین غارنوردان به شمار می‌آید. این غار، یک غار سرد و عمودی است و برای ورود به آن باید در ابتدا کوه را تا ارتفاع ۳۰۵۰ متری بالا بروید. غار پراو زمانی بزرگترین غار عمودی دنیا بود و با عنوان اورست غارهای دنیا شناخته می‌شد؛ اما امروز با کشف غارهای عمیق دیگر در رتبه ۲۲۰ قرار دارد.
غار زینگان؛ استان ایلام
- نوع غار: تنگه
غار زینگان یک غار سرپوشیده نیست و در واقع بیشتر به یک تنگه شباهت دارد؛ تنگه‌ای که یکی از طولانی‌ترین تنگه‌های شناخته شده در ایران است و طول آن به گفته یکی از اهالی بومی منطقه بیش از ۶ کیلومتر است. غار زینگان با شهر مهران حدود ۶۰ کیلومتر (یک ساعت) فاصله دارد و در نزدیکی روستای صالح آباد واقع شده است.
زینگان یا «زینه گان» چون قطعه‌ای از بهشت در دشتی وسیع گرمسیری قرار دارد و به‌دلیل هوای بسیار خنک و مطبوع به آن، غار بهشت می‌گویند. قندیل‌های طبیعی، دهلیزهای آبگیر و آب جاری در میان مسیر از دیگر زیبایی‌های این غار هستند. به احتمال زیاد به‌دلیل فضای تنگ بین کوه و شباهت دیواره‌های آن به غار، این جاذبه با نام «غار» شهرت دارد.
غار زینگان ایلام دارای دو آبشار به طول سه تا چهار متر است؛ آبشارهایی که از دل سنگ‌ها جاری هستند و منظره حیرت‌‌انگیزی را خلق کرده‌اند. در این منطقه به‌جز تنگه اصلی که به‌دلیل جاری بودن آب مشهور شده است، تنگه‌های جذاب دیگری نیز وجود دارند.
غار دوسر؛ استان یزد
- طول تالار کشف شده غار: ۳۸۵ متر
- نوع غار: تالار غاری و زیرزمینی
غار دو سر یا پشوم «در مهریز یزد»، یک غار فرسایشی منحصربه فرد است که به‌شکل گنبد ساخته شده است. این غار که در زمستان ۱۳۹۱ کشف شده، دارای بزرگترین تالار زیرزمینی ایران است و به‌عنوان چهارمین تالار بزرگ غاری در جهان شناخته می‌شود. مساحت تالار غار، حدود ۸۱ هزار و ۵۰۰ متر (به اندزه ۱۴ زمین فوتبال) است. این تالار بیضی شکل، ۳۸۵ متر طول، ۲۶۵ متر عرض و ۷۰ متر ارتفاع دارد. یکی از مشخصه‌های عجیب این تالار زیرزمینی، استوار ماندن آن بدون حتی یک ستون است.
در ابتدای ورود به غار با چاهی به عمق ۱۹ متر و شیبی در حدود ۷۰ درجه روبه‌رو خواهید شد و پس از عبور از این قسمت از غار و پیمودن مسیر دستیابی به آبراهه، دوباره با چاهی روبه‌رو خواهید شد که عمق آن، ۸۰ متر است. پس از عبور از این بخش به تالار غار دوسر خواهید رسید. توجه داشته باشید که در صورت عدم دسترسی به تجهیزات لازم و حرفه‌ای غارنوردی، بهتر است به غار پشوم وارد نشوید. در ضمن باید بدانید که این مکان، منطقه محافظت‌شده است و باید برای ورود به آن مجوز بگیرید.
غار ایوب؛ استان کرمان
- طول مسیر کشف شده غار: ۲۰۰ متر
- نوع غار: آذرین
غار ایوب، یکی از جاهای دیدنی کرمان و بزرگترین غار آذرین ایران است که در ارتفاع ۲۸۷۶ متری کوه ایوب قرار دارد. یکی از ویژگی‌های مهم این غار، دهانه بسیار بزرگ آن است که عرضی ۶۸ متری و ارتفاعی ۹۸ متری دارد. غار ایوب از گدازه‌های آتشفشانی تشکیل شده است و در داخل آن، آثاری از دوره اشکانیان مشاهده می‌شود.
برای دسترسی به غار ایوب، از جاده اصلی تهران - بندرعباس و از دوراهی جوزم استفاده کنید تا پس از طی کردن حدود ۳۵ کیلومتر به این منطقه برسید. دهج بین کرمان و یزد قرار دارد. از سمت شهر یزد تا غار حدود ۲۵۴ کیلومتر را باید طی کنید؛ در حالی که مسیر شما از کرمان، حدود ۲۴۰ کیلومتر است. در نظر داشته باشید که مسیر دسترسی، شامل یک ساعت پیاده‌روی از صخره‌ای بنام بارانداز در پایین کوه تا دهانه غار نیز می‌شود؛ پس کفش و وسایل مناسب به‌همراه داشته باشید.
۲۱. غار اسپهبد خورشید؛ استان مازندران
- آثار ملی ایران
- طول مسیر کشف شده غار: ۷۵ متر
- نوع غار: صخره‌ای
غار «اسپهبد خورشید» یک غار دست‌کند در سوادکوه است که طبق افسانه‌های محلی در زمان حمله اعراب توسط افراد ساکن در این منطقه ساخته شده است و اسپهبد خورید نیز نام فرمانده‌ای بود که سرپرستی این غار را بر عهده داشته است. غار اسپهبد خورشید در ارتفاع ۱۱۵۰ متری از سطح دریا روی کوه لاکمر و روبه‌روی کوه سرخل قرار دارد. این غار با قطر دهانه‌ای در حدود ۹۰ متر، به‌عنوان بزرگترین طاق طبیعی دنیا شناخته می‌شود. تالار داخل غار، دایره‌ای شکل و به درازای ۷۵، عرض ۳۵ و ارتفاع ۱۵ متر است.
در مقابل غار اسپهبد خورشید، پرتگاه مهیبی قرار دارد که ورود به آن را بسیار مشکل می‌کند. از نکات حیرت‌انگیز این غار، ورودی آب به داخل غار است که از بالادست روستای «کمر پشت»، مسیر سنگی را به‌صورت جوی آب درآورده و آب را از داخل سنگ‌ها پس از طی مسافت زیاد به داخل غار هدایت می‌کرده است.